De Gids. Jaargang 64

[p. 593]

Buitenlandsch overzicht.

29 Mei. De Transvaal - ‘und kein Ende’.

Zou het heusch nabij zijn, het eind van het bloedig spel?

De kring wordt al enger en enger getrokken. Lord Roberts, na een paar maanden te hebben uitgerust, heeft weer zijn zevenmijlslaarzen aangedaan, en is opgemarcheerd van Bloemfontein naar Kroonstad, en van Kroonstad naar de Rhenosterosrivier, en van daar over de Vaal. Vandaag staan zijn troepen in de buurt van Johannesburg, morgen zullen ze....!

En al die met zooveel beleid gekozen posities, al die met zooveel arbeid en zorg versterkte plaatsen, bij Thabanchu, bij Kroonstad, voor de rivieren, achter de rivieren, worden door de Boeren op den tooverslag van Roberts' komst verlaten. Lord Roberts nadert, een van de vleugels zijner armee maakt een omtrekkende beweging, - en de Boeren verdwijnen op eenmaal uit de stellingen waar zij, nog een oogenblik te voren, tusschen de klippen en de kopjes, als vast genesteld en genageld lagen.

Het is een opdringen en een benauwen. Straks zal het leger van Buller, uit het oosten oprukkend, aan den strijd gaan deelnemen, en door het gat dat Mafeking, het glorieuze Mafeking, aan de Westgrens maakt, zullen Carrenton's soldaten hun inval doen in de Zuid-Afrikaansche Republiek, - wanneer ten minste niet Lord Roberts hun voor is, en, buiten hun hulp, aan zijn belofte getrouw, de Pinksterdagen in Pretoria gaat doorbrengen.

Daar, te Pretoria, zal Kruger dan, voor zijn veranda, den Engelschen veldmaarschalk afwachten; en Lord Roberts, de triom-

[p. 594]

feerende oude krijger, zal heel vriendelijk wezen tegen den plompen ruigen Afrikaner boer die heeft moeten onderdoen,..... en hij zal hem naar St. Helena sturen voor zijn gezondheid. En de naam van Kruger, die Engeland jaren lang in zijn humeurigen trots heeft gehinderd, omdat hij evenwicht dorst te houden tegen den hoogen naam van Engeland in de wereld, zal een tegenhanger worden van den naam van Cetewayo in de gloriehal van het Britsche volk. Kruger zal tegen den muur der Engelsche historie hangen als een dood masker van een monster, naast andere doodenmaskers van befaamde ‘niggers’.

In de woestenij van Lijdenburg kan door de onverzoenlijken de strijd misschien nog worden voortgezet, maar daar verliest hij toch het karakter van een oorlog; en het wordt van den kant der Engelschen een jacht op menschen die zich in de wildernis buiten het gebied der beschaving hebben geplaatst.....

Terwijl dit lot de Zuid-Afrikaansche republiek boven het hoofd hangt, zwerven de afgevaardigden der verbonden boerenrepublieken doelloos door Amerika, van zins om de nieuwe wereld zoo gauw mogelijk weer te verlaten. De minister van buitenlandsche zaken heeft hen koeltjes ontvangen, als min of meer gedistingueerde vreemdelingen die de manie hebben om zich op hun visitekaartjes gedelegeerden te noemen; de president van de Unie heeft daarna in het Witte Huis hun bezoek aangenomen, en hoogst eigenhandig aan zijn gasten de voorbijstroomende Potomac gewezen; maar de Senaat heeft hun den rug toegedraaid en hun beduid dat in Amerika hun missie kon worden gemist. Zoo zullen zij terugkomen als ridders van de droevige figuur, waarmee nog alleen windmolens te doen willen hebben.

Want Engeland wil niet van vredesonderhandeling en vrede weten; het vraagt alleen onderwerping, en het bedoelt annexatie. Reeds heeft het den Vrijstaat eenvoudig bij proclamatie ingelijfd. Het zal met de Transvaal niet anders gaan wanneer Lord Roberts' wenschen hun vervulling krijgen.

Is de oorlog ook nog niet gedaan, de uitslag is toch beslist, zeggen de autoriteiten.

En lijkt het niet alsof de ongedurige wereld genoeg heeft van

[p. 595]

de Zuid-Afrikaansche emotie, en op nieuwe onderwerpen voor sensatie-bulletins bedacht is? Frankrijk heeft voorloopig nog geen ander nieuws kunnen verzinnen dan het oprakelen van de oude Dreyfus-affaire, maar dit stuk trekt altoos geweldig, en in expositietijden, zooals men weet, moet men genoegen nemen met reprises, met de wederopvoering van bekende drama's. Maar daar is China met zijn binnenlandschen krijg, en Japan, dat zich voor een oorlog toebereidt. Ook wordt een beweging gemeld van den Islam in Noord-Afrika, en het Balkan-schiereiland is steeds een doos, waaruit, op de eerste aanmaning, surprises te voorschijn kunnen worden getooverd.

Maar inderdaad ligt dit alles toch nog in 't verschiet, en wanneer 't niet noodig is, kan 't nog opgeborgen worden.

Want de oorlog heeft zijn kansen, vooral in Zuid-Afrika, en 't zou kunnen wezen, dat Lord Roberts plotseling tot stilstand werd gedwongen, zooals hij gedurende twee maanden in Bloemfontein stilgelegen heeft. Ook al gebeurde dit niet, toch is 't met de Transvaal niet gedaan door een bezetting van Pretoria en door een tijdelijke onderwerping. Dan eerst komt het sensationeele.

Wat dat is?

Door de gewelddadige inbezitneming van de Transvaal wordt de Zuid-Afrikaansche quaestie veranderd in een quaestie van geheel Afrika.

Om dit wel te begrijpen moet men een overzicht nemen van wat er in de laatste vijf-en-twintig jaar is gebeurd.

Het jaar 1875 is een van de eerste jaren waarin zich de invloed van de moderne imperialistische ideeën op de politiek heeft getoond. Disraëli heeft toen zijn meesterslag uitgespeeld door den aankoop der Suez-Kanaal-acties die aan den Khedive behoorden. Daarmee zijn de Engelschen begonnen de Fransche macht uit Egypte te verdringen, en tegelijk hebben zij de belangen van de groot-kapitalisten in hun politieke handelingen betrokken. Want zonder de hulp der Rothschilds zou de transactie met den Khedive niet zijn geslaagd.

Datzelfde jaar 1875 heeft Lord Carnarvon, de minister van koloniën in Disraëli's ministerie, zijn plannen gemaakt voor de confederatie van Zuid-Afrika, en het is alsof de uitbreiding van

[p. 596]

invloed en macht over Egypte samenhangt met de bevestiging der Engelsche macht in Zuid-Afrika.

De confederatie van Zuid-Afrika, zooals Lord Carnarvon haar bedoelde, was een imperialistisch denkbeeld. Zij moest doorgezet worden tot grooter roem van Engelands naam in de wereld, desnoods met geweld en tegen den wil van kolonies en landen die in den bond zouden worden opgenomen.

Zoo is het ook gebeurd, en in de voorvallen van 1875 en beide volgende jaren ligt de kiem van alle moeilijkheden in Zuid-Afrika. Niet met Jameson en Rhodes, maar met Carnarvon begint het onrecht.

Lord Carnarvon meende in Sir Bartle Frere, die in Indië carrière had gemaakt, den gouverneur à poigne gevonden te hebben die zijn plannen kon volvoeren. Hij gaf hem daartoe twee jaar. En dien tijd heeft Sir Bartle Frere gebruikt om de constitutie van de Kaap-kolonie te schenden en Zuid-Afrika in oorlogen en verwarring te wikkelen. Toen Gladstone na Disraëli's val het ministerie overnam vond hij zulk een weefsel van bedrog en rechtsverkrachting in de zaken, dat hij met instemming van al degezonde en krachtige elementen in Zuid-Afrika rechts omkeert maakte en den ouden toestand zooveel mogelijk herstelde, hoezeer het prestige van Engeland zelf er ook door moest lijden.

Wat voor machten zich daarna in die aangelegenheden hebben gemengd, staat te veel voor ieders geheugen om het hier te vermelden. Ik herinner er alleen aan dat het Chamberlain was die in 1895 de politiek van financiers en avonturiers, zooals ze in Zuid-Afrika na de exploitatie der mijnen gevoerd werd, weer in het imperialistische spoor bracht.

De Jameson-raid en zijn gevolgen hebben voor een poos Chamberlain's plannen opgehouden. Dan ziet men eensklaps de gebeurtenissen in Egypte een krachtig karakter aannemen, en het is weer Egypte dat het sein geeft. In '98 werd de khalifa verslagen en in Soedan een Anglo-Egyptische heerschappij ingevoerd. Wel te verstaan: het aanvatten van dezen oorlog ging van het Ministerie in Engeland uit, en niet van de Engelsche officieele wereld in Egypte.

In 1899 volgde op de expeditie tegen Soedan de scherpere actie in Zuid-Afrika; en het is duidelijk hoe beide samenhangen

[p. 597]

door den ontworpen spoorweg die de Kaapstad en Caïro moet verbinden.

De gevolgtrekking voor de ontwikkeling der gebeurtenissen, na een oogenblikkelijke onderwerping van de Transvaal, ligt voor de hand.

Om Zuid-Afrika op den duur in bedwang te houden, zal Engeland een groot-Afrikaansche politiek moeten volgen, en de lijn van zijn macht ongebroken moeten uitstrekken van het zuiden tot het noorden. Want alleen door het Afrikaander element in een grooter geheel onder te brengen kan Engeland het beheerschen.

Maar deze taak zal te uitgestrekt blijken voor de macht en voor het administratieve genie van Engeland. Want Europa wil een woord mee te spreken hebben, wanneer het geldt de heerschappij over Afrika van Noord tot Zuid, en de Afrikaanders zullen door een gezamenlijk verzet hun eenheid en afgescheidenheid willen bewaren.

In Engelands succes ligt dus juist zijn gevaar. Wanneer het niet de noodzaak inziet om van zijn voordeelen alleen met de grootste gematigdheid gebruik te maken, heeft het in het eind van den Transvaalschen oorlog een begin van veel grooter moeilijkheden, en voor de Zuid-Afrikaansche Republiek blijft altoos nog een kans op behoud van zelfstandigheid bestaan door den samenhang der Noord- en Zuid-Afrikaansche zaken - wanneer Europa dien wil inzien.

B*.