De Gids. Jaargang 64

[p. 546]

Buitenlandsch overzicht.

25 Februari.
In afwachting.

Nu is het voorspel van den oorlog afgeloopen, en de strijd om het leven begint. De keffers, die den strijd openden, hebben de plaats geruimd voor den grooten buldog, die zich vast heeft gebeten in zijn prooi: hij zal niet loslaten voordat zijn kop vermorzeld is of zijn slachtoffer is doodgebloed.

Wij hebben dagen van spanniug doorleefd, gedurende het verloop van deze maand, wij allen, die den krijg in Zuid-Afrika volgen alsof hij onder onze oogen plaatsgreep en ons eigen lot op 't spel stond; maar in de komende maand staan er andere dagen van nog grooter spanning voor ons te wachten.

Een nieuwe geest is ontegenzeggelijk, sinds de komst van Roberts en Kitchener, in de leiding van den oorlog gevaren. In plaats van troepen, die zich, de een voor de andere na, lieten afslachten en wegmaaien, zijn groote massa's getreden, die met verwonderlijke snelheid onverhoeds naar de beslissende punten van het terrein worden gestuurd. Kimberley werd ontzet als door een tooverslag, en de belegeraars werden de omlegerden. Nog kan men geen juist oordeel vellen over de Engelsche manier van krijgvoeren. De militaire autoriteiten in Europa durven zich tot nu toe niet uitspreken of men hier te doen heeft met een geniaal beleid en een geweldige doorzettende stuwkracht, of wel met een stoutheid, die uitputting in haar gevolg moet hebben, tegenover de taaiheid van een leuk heldenvolk, dat met onverschrokkenheid voor zijn vader-

[p. 547]

landschen grond vecht. Maar zeker is het, dat een nieuwe periode is geopend.

Roberts en Kitchener vullen elkander, wat hun persoonlijkheid betreft, goed aan. De eerste is de geniale, gelukkige, populaire bevelvoerder; Kitchener, daarentegen, is de stroeve man van weinig woorden en van sprekende daden, heel sober in zijn bevelen, maar hij rekent er op dat zij tot het uiterste toe zullen worden volvoerd. Zij zullen zich nu gaan meten met de twee Boerengeneraals, Joubert en Cronjé. Wanneer 't niet zoo'n schrikkelijk schouwspel was, zou men het een belangrijk drama kunnen noemen: de aanval geleid en de verdediging gevoerd door meesters in hun vak. Maar de inzet is veel te hoog voor een spel, het bestaan van een wakker volk daarginds, de vredige toekomst van ons werelddeel hier.

Toen de Engelsche regeering, tegen het midden van 1899, de duimschroeven ging aanzetten aan de Zuid-Afrikaansche Republiek, dacht zij, naar alle waarschijnlijkheid, een mooien slag te zullen slaan. Of zij dreef haar wenschen zonder oorlog door en zij verhoogde haar prestige tegenover de koloniën en het buitenland, òf zij liet het op de wapenen aankomen op 't oogenblik dat zij zich duchtig had voorbereid en gemakkelijk de Boeren kon overweldigen. Alle omstandigheden waren daarvoor gunstig; Frankrijk was vernederd en verdeeld, en moest om de aanstaande Tentoonstelling denken; Rusland had met geldgebrek en hongersnood te kampen; Duitschland moest nog voor een vloot zorgen, en de Vereenigde Staten, zoo zij al ondankbaarheid hadden willen toonen, werden bezig gehouden door den opstand der Philippijnsche eilanden.

Het ultimatum van de Boeren haalde een geweldige streep door die rekening. Zij begonnen den oorlog, misschien reeds een beetje te laat voor henzelf, maar zeker veel te vroeg voor de Engelschen. Chamberlain en zijn collega's mochten al blij zijn dat de oorlogsvlam niet geheel Zuid-Afrika aantastte. Maar de schok van de nederlagen en van misrekening wekte het eergevoel der Engelschen op....

Hebben wij echter dit alles, in deze laatste tijden, niet te zeer meegeleefd, dan dat ik noodig zou hebben uitvoerig te vertellen, hoe Engeland tot het inzicht kwam van zijn hoogst gevaarlijke positie, hoe bijna elke tegenspraak verdween toen het erom te doen

[p. 548]

was alle krachten in te spannen, hoe de oorlog een krijg werd dien Engeland tot het bittere eind uit moet vechten, en uit wil vechten?

Was 't een gewone oorlog, dan zou aan deze kwade zaak nog een goeden kant te vinden zijn. Een machtig volk heeft zeker wel beter te doen dan ter wille van een profijtje te gaan vechten; maar een gezamenlijk gevoerde oorlog, waarin groote moeilijkheden te overwinnen zijn geweest, bindt toch altoos de verspreide krachten van een wijd en zijd heerschend volk bijeen, en hij verhoogt het zelfbewustzijn der natie tegenover het buitenland.

Maar dit is geen gewone krijg. Hij wordt wel gevoerd met een verbittering als gold het geheel vreemden die men bestreed, toch moet het de bedoeling wezen van den strijd om de Boeren tot Engelschen te maken. Daarom komen de slagen die Engeland zijn tegenpartij toebrengt voor een deel op Engeland zelf terecht. De oorlog is tegelijk een buitenlandsche en een binnenlandsche. Hij heeft de bezwaren van beiden. Het is hier niet alleen te doen om te overwinnen en te veroveren, maar ook om geheel Zuid-Afrika te reorganiseeren en te houden. Zuid-Afrika, waarvan een groot deel noch gereorganiseerd noch gehouden wil worden, terwijl het ook getoond heeft dat het zich niet laat overwinnen.

Had Engeland met éen slag de baas kunnen worden en de Boeren zoo als lompe lafaards aan de kaak gesteld, dan zou de taak van reorganisatie heel licht zijn geweest, zoo licht als Chamberlain zich heeft voorgespiegeld dat ze wezen zou. Maar nu, in 't voor Engeland allergunstigste geval, heeft het Rijk in Zuid-Afrika een werk op zich genomen, dat voor langen tijd op al zijn krachten beslag legt, terwijl door een lang slependen oorlog zijn macht voor goed wordt verlamd.

Uitstekend, laat Engeland zijn straf krijgen, zal men zeggen, het heeft haar dubbel en dwars verdiend. Ik zal dat laatste niet tegenspreken, maar breng de opmerking in 't midden dat de verzwakking van Engeland de verschuiving van macht in Europa beduidt.

Ten eerste moet Rusland daardoor sterker worden. Tot nog toe was Engeland het eenige tegenwicht tegen de Russische heerschappij in Azië. Reeds is de balans, sinds den Chineesch-Japanschen oorlog, naar de zijde van Rusland gaan overhellen. Rusland heeft

[p. 549]

door de uitbreiding van zijn invloed en zijn gebied in Manchoerije, en door zijn spoorweg-concessies, het meeste voordeel van allen uit dien Japanschen oorlog getrokken. Handig samengaand met Duitschland en Frankrijk, heeft het Engeland reeds toen weten te isoleeren. Rusland is van dien tijd af in Noord-China meester geworden, en beheerscht Peking.

Ongeveer in denzelfden tijd heeft het door zijn Transcaspischen spoorweg Perzië op handels- en op militair gebied van zich afhankelijk gemaakt; thans staat zijn macht op de grens van Afghanistan, den sleutel tot Indië.

Zal het van Engelsch-Indië kunnen worden afgehouden? Van het einde der 17e eeuw af heeft Rusland altoos naar Indië verlangd. Het is een vastlandrijk, in Europa zoowel als in Azië, dat lust heeft zich uit te breiden over schiereilanden en aan zeeoevers. Kan men het die voorliefde voor den Oceaan wel kwalijk nemen? Wie zou opgesloten willen blijven zitten tusschen landmuren?

Engelands verzwakking is Ruslands versterking, dat is een uitgemaakte zaak; maar de machtsuitbreiding van Rusland maakt het een levensquaestie voor Duitschland om van zijn kant niet achter te blijven.

Men heeft het wel vreemd gevonden dat de Duitsche regeering geen partij trekt voor de Boeren. Maar van haar standpunt ziet ze zeker zeer juist. Welk voordeel zou Duitschland hebben van de oprichting van een Zuid-Afrikaanschen Statenbond? De eigen kolonies in Afrika zouden immers gevaar loopen van annexatie. Neen, Duitschlands streven moet zijn, tot vermeerdering van zijn macht, zooveel mogelijk Engeland als een hulpbehoevenden bondgenoot te hebben, een bondgenoot van wien het zooveel mogelijk zal zoeken de erfgenaam te zijn. Daarom ziet men ook Duitschland overal de taak van Engeland opnemen. De Keizer zet er alles voor op om aan het Rijk een vloot te geven die niet te zeer bij de Engelsche achterstaat; hij heeft zijn steun verzekerd aan den Sultan van Turkije, zooals Engeland vroeger hem bescherming gaf; hij heeft den Duitschen invloed gevestigd in Klein-Azië, en door zijn tocht naar Jeruzalem heeft hij zijn naam in het oosten doen kennen. Van hem verwacht de Muzelmansche wereld hulp.

Al dat werk van Duitschland is nog maar een begin. Het is

[p. 550]

zijn wereldpositie die zich voorbereidt. De dood van Frans Jozef of een beroering in de Balkanstaten kan maken dat het Rijk plotseling moet toegrijpen, en ook in Europa aan gebied gaat winnen.

Voor het standhouden der beschaving tegenover de Moscovitische heerschappij kan dit niet anders dan voordeelig zijn. Maar de kleine staten van Europa zullen door Engelands verzwakking booze tijden gaan beleven. Een gelukkig groeiend Duitschland zal geen gemakkelijke nabuur voor ons zijn, en daar de macht in de wereld gelijk heeft, zal het ons nog oneindig veel meer dan thans doen gevoelen wat gelijk hebben voor macht geeft.

Men zou zeggen dat Engeland zijn politiek instinct verloren heeft, toen het dezen Afrikaanschen oorlog zoo lichtvaardig uitlokte. Wonderlijk dat het op eenmaal zijn politieke mannen kwijt is. Immers wat levert het Parlement nog op? De laatst gehouden discussies toonden een voorliefde voor het herkauwen van oude afgedane zaken. Het was een onmacht van regeering en oppositie. Niet éen flinke stem; niet éen nieuw, krachtig en oprecht woord, zooals 't alleen licht kan geven in de zelfverblinding omtrent Afrika.

Wat zullen de nu volgende dagen ons brengen?

Daar hebben de kanonnen en de maxims en de mausers thans het woord, daar het officieele Europa zwijgt.

O mocht het een woord van recht en waarheid zijn dat donderend aan zijn adres komt en het Engelsche volksgeweten wakker maakt!

B*.