De Gids. Jaargang 63

[p. 394]

Buitenlandsch overzicht.

Ultimatum. (10 October.)

Zoo zal de negentiende eeuw wier burgers wij zijn dan toch niet dood uitloopen op een muur van huichelarij en leugen!

Een stem, luid sprekend uit de onbedorven diepte van het hart der menschheid heeft het hypocriete bouwsel van verraad en hebzucht, van zwakheid en bedrog doen wankelen en tuimelen, dat licht en lucht kon toestroomen en het oog zich weer mocht baden in den zuiveren glans der waarheid.

Wat is er niet geteemd over vrede, en gelogen over recht, en gesold met eer en vaderland, dit laatste jaar van de eindigende eeuw! Nu echter komt het Boerenwoord, een woord uit de diepten, een woord van de bergen, met den frisschen adem van het ‘veld’, met de reine kracht van de volksziel, en verjaagt vroolijk manmoedig de schimmen die de arme menschheid wilden benarren en verstikken.

O Engeland, land van Cromwell en van Milton, dat u zoo iets gebeuren moest! Gij maakte u klaar om, met mooie praatjes van beschaving en vooruitgang in den mond, den kleinen jongen tegen den muur aan te drukken, hem te vernederen door een overmacht, en hem in naam van eerlijkheid en deugd de zakken te plunderen. Maar zie het kereltje, de kerel, treedt u te gemoet, hij slaat u de huicheltaal van den onbeschaamden bek weg en valt uit met een flinken stoot.

Pareer!

De kerel heeft 't er op gezet.

Wat heeft hij er op gezet? - Het beste dat hij heeft. En dat

[p. 395]

is niet zijn goud; daar mogen uw parvenus paleizen voor koopen in het Westend, en zetels in het Parlement; daar mogen zij zich de achting voor verschaffen van uw prelaten als die hun kostbare geschenken aan uw kerken in ontvangst nemen; daar mogen zij zich den vriendelijken lach door veroveren van uw edelen als die er op uit zijn van den buit hun deel te nemen. Het beste dat de kerel heeft is zijn leven. Dat heeft hij er voor over om zijn vrijheid niet te verliezen.

Pareer!

Want de kerel denkt er niet aan zich in een hoek te laten dringen. Hij treedt u tegen in de open ruimte. Daar komen zijn slagen aan. Verzamel al uw krachten, Kolossus van Engeland; want hij is in staat te winnen, hij doet alsof hij wil winnen. En hij heeft de waarheid op zijn hand.

Gij niet, Engeland!

Waarom is er in de vergadering uwer mannen niet een opgestaan die met een geweldig snerpend: Gij liegt, uw minister met het stalen voorhoofd tot zwijgen bracht toen hij scherp dacht te beredeneeren dat de tegenpartij altoos door den oorlog had gewild?

Och, als er eens iemand geweest was die daar, in het Engelsche Parlement, uit het hart van de Boeren der Zuid-Afrikaansche Republiek had kunnen spreken, omdat hij gevoel had voor den grootschen eenvoud en de hartenwaarheid van een man als de president Paul Kruger!

In het droogste gedeelte der onderhandelingen tusschen Engeland en de Republiek, over de kiesbevoegdheid der uitlanders, had hij een dramatisch pathos kunnen brengen, wanneer hij den ouden man getoond had, dingende met de regeering van Engeland over het aantal jaren, dat tot verkrijging van het volle burgerrecht voor de uitlanders noodig zou zijn.

Kruger dingende voor de welvaart en de vrijheid van de republiek, zooals de helden van het Oude Testament ook dongen, zelfs durfden dingen met de macht van Jehovah, - Kruger afkomende van veertien jaren tot negen, die het zou moeten duren eer men kiesgerechtigd was, en van negen tot zeven, eindelijk van zeven tot vijf, het cijfer dat Engeland begeerde.

- Maar dat aanbod van vijf jaren hebben wij aangenomen; en toen juist is Kruger, gedreven door een booze macht, weer ver-

[p. 396]

vallen op zijn oude voorstel van zeven jaren, - zegt Chamberlain. - Een bewijs dat de Republiek den oorlog wilde. -

Gij liegt, - had Chamberlain op die woorden moeten hooren.

- Wij verlangden niet anders dan vrede, zegt Chamberlain. -

Gij bedoelde alleen uw tegenpartij te vernederen, zou het antwoord moeten zijn.

- Wij wilden tegemoet komen. -

Het was een tergen en sarren.

- Wij oefenden geduld. -

Het was een wachten op de gunstige gelegenheid om de Boeren als zij weerloos waren te verpletteren.

Het aanzeggen van hun ultimatum was voor de Boeren hun eenvoudigste, zuiverste recht. De straf voor de leugen is de waarheid; en met het ultimatum ging de Zuid-Afrikaansche Republiek enkel terug op den strikten grond der werkelijkheid. Voor het dingen was de tijd voorbij; er kon nu nog slechts sprake wezen van onderhandelen tusschen mogendheid en mogendheid: maar dan moesten ook de Engelsche troepen uit Afrika verdwijnen. Want hun aanwezigheid beduidde een bedreiging, en niet een vredelielievende onderhandeling. Tegenover die bedreiging, zoo zij werd volgehouden, zouden de Boeren van hun kant den oorlog stellen.

Zij voegden de waarheid van de daad bij die van het woord. De mannen, de kinderen, de grijsaards, de vrouwen, allen, zetten hun schouders onder den oorlogslast om hem van hun land op den vijand te wentelen, bereid ook voor hun land en in hun land onder dien last te sterven.

Het is een heerlijk denkbeeld voor Nederland, dat het ultimatum aan de leugen in de Nederlandsche taal is gesteld, en dat ook Nederlandsch bloed voor zijn echtheid getuigt.

Maar wij mogen nooit vergeten, dat de grootste triomf voor de waarheid zou wezen indien de vijanden op het Afrikaansche slagveld elkander leerden waardeeren en na hun wapengang vereend het beschavingswerk van Zuid-Afrika aanvaardden.

Maar daarvoor moet Engeland eerst de leugen van zijn koelen trots te boven komen. Het ultimatum stellen aan het onedele deel van zijn aard!

Wij ook. -