De Gids. Jaargang 63

[p. 201]

Bibliographie.

De Grieksch-Christelijke roman Barlaäm en Joasaf en zijne parabels door Dr. S.J. Warren. Rotterdam, Wenk en Birkhoff. 1899.

Het programma van een gymnasium vindt gewoonlijk slechts een kleinen kring van belangstellende lezers en amusant is de lectuur zelden - behalve voor uitgevers en leveranciers van schoolboeken - tenzij het de lezers voor zijne dorre titelreeksen schadeloos stelt door eene toegevoegde verhandeling van den rector of een der leeraren. Aan het Erasmiaansch gymnasium wordt deze goede gewoonte in eere gehouden en daaraan hebben wij ditmaal een geschrift te danken dat wel verdient in ruimer kring bekend te worden, te meer daar het ook afzonderlijk is uitgekomen. In een vijftigtal bladzijden, even helder als zaakrijk, heeft de tegenwoordige rector, Dr. S.J. Warren, ons op de hoogte gebracht van het verhaal van Barlaäm en Joasaf, dat de bekeering van den Indischen prins Joasaf tot het Christendom behelst en bovendien verscheidene mooie in het verhaal gevlochten parabels bevat. Op even verrassende als milde wijze wordt in Dr. Warren's verhandeling ‘elck wat wils’ geboden.

De jongere en oudere Erasmianen kunnen hier, door de vergelijking der Nederlandsche parabels met hare ertegenover geplaatste Grieksche origineelen, leeren, hoe men vertalen moet; de rijke jongelingen onder hen mogen zich stichten vooral met de zevende parabel de Rijke Jongeling en het arme meisje, de arme o.a. met de zesde parabel de Koning en het arme gelukkige echtpaar en eene waarschuwing als die in de vierde parabel tegen ‘den onmetelijken rijkdom en de geldzucht’. De Erasmiaansche leeraren en andere wetenschappelijk ontwikkelde mannen vinden hier eene kostbare bijdrage tot de studie der vergelijkende literatuurgeschiedenis. De ouders der leerlingen en veel andere eenigszins ontwikkelde menschen, arm of rijk, zullen met genoegen de geschiedenis van den Indischen prins en den vromen monnik Barlaäm volgen, zooals zij door Dr. Warren is naverteld, en zeker ook bekoord worden door de parabels die in zuiver sober Nederlandsch zijn weergegeven.

In de hoofdstukken die op de inhoudsopgave van den roman en de parabels volgen, heeft de Schrijver gehandeld: over den roman, zijn

[p. 202]

schrijver en de uitgaven, over den Indischen oorsprong van den roman, over de verbreiding der parabels en haren oorsprong. De groote vraag naar den oorsprong van zoovele fabels, sprookjes en andere verhalen, indertijd door den beroemden Benfey behandeld in de inleiding tot zijne vertaling der Pantchatantra, komt hier natuurlijk ook ter sprake. Dr. Warren blijkt een aanhanger van Benfey's zienswijze en haalt met instemming deze woorden van Laboulaye aan: ‘Contes de fées, légendes, fables, fabliaux, nouvelles, tout vient de l'Inde; c'est elle qui fournit la trame de ces récits gracieux que chaque peuple brode à son goût. C'est toujours l'Orient qui donne le thème primitif; l'Occident ne tire de son fond que les variations.’

Het is hier niet de plaats over deze vraag uit te weiden; wel mag er even op gewezen worden welk eene veelomvattende wetenschap er noodig is om in dezen met eenige zekerheid te kunnen medespreken; men moet tot de ‘grand seigneurs’ in de wetenschap behooren om zich hier de weelde van een zelfstandig oordeel te kunnen veroorloven. Dr. Warren is een der zeer weinigen hier te lande, die door hunne vertrouwdheid met de Indische letterkunde, de klassieke literatuur en die der nieuwere tijden in den ruimen zin des woords, gerechtigd is tot het uitbrengen van eene stem die meetelt.

Joseph Bédier, een der leerlingen van Gaston Paris, die eenige jaren geleden de stelling van Benfey bestreden heeft in een even degelijk als onderhoudend boek over Les Fabliaux, heeft Dr. Warren blijkbaar niet bekeerd. Bédier schijnt geen Sanskriet te kennen; dat feit alleen is geenszins voldoende om hem vertrouwen te ontzeggen, maar het zou toch zeker de moeite waard zijn, van een man als Dr. Warren eene uitvoerige bespreking en weerlegging van Bédier's boek te vernemen.

Doch ook afgescheiden van dit gewichtig vraagstuk is in het geschrift van den Rotterdamschen rector genoeg dat de belangstelling kan wekken en de aandacht boeien van een grooter publiek dan de mannen der wetenschap; want de eigenschappen die dezen roman en de daarin gevlochten parabels zooveel levenskracht hebben geschonken dat zij een reeks van eeuwen hebben beleefd, namelijk: het algemeen menschelijke, de eenvond, de zuiverheid van het gevoel en de waarheid, die eigenschappen zullen ook nu nog hare werking niet missen op lezers wier smaak nog onbedorven is.

G.K.

Ooievaarspraatjes in de kinderkamer, van M. Hellmuth. Uit het Duitsch vertaald door H.S. Amsterdam, W. Versluys. 1899.

Wat zouden onze goede voorouders zich ergeren, wanneer zij, om den hoek glurend van ons hedendaagsch huiselijk leven, daar in menig gezin een verhouding tusschen ouders en kinderen waarnamen, hemelsbreed verschillend van die, welke zij als de door goddelijke en menschelijke wetten voorgeschrevene (men denke aan ons art. 353 B.W.), en eenig ware verhouding leerden beschouwen.

Er leven nog velen onder ons die over deze zaken oordeelen als onze goede voorouders en die bedenkelijk het hoofd schudden, wanneer zij zien hoe ouders en kinderen als gelijken met elkaar omgaan, elkaar plagen en vriendschappelijk terechtwijzen, elkaar raadplegen in omstandigheden, waarin de een placht te beslissen en te gebieden en de ander blindelings te gehoorzamen.

Wie het ervoer weet hoe bij een dergelijken omgang, naarmate de banden der conventie losser worden gemaakt, de banden van innige vriendschap te nauwer worden aangehaald; hoe in menig hedendaagsch gezin een geest heerscht van onge-

[p. 203]

dwongen hartelijkheid die den kleinen huiselijken kring voor velen maakt tot een wereld, waarvan de herinnering! door geen andere ooit wordt verdrongen en waarop nog menigeen, in later jaren, als op een verloren paradijs terug ziet. Wie het ervoer weet ook welk een opvoedende kracht, voor ouders en kinderen beiden, van een dergelijken omgang uitgaat, en hoe, waar het geldt het vormen van karakter en het opdoen van levenswijsheid, ouders evenveel van hunne kinderen als kinderen van hunne ouders kunnen leeren.

Waarheid, natuurlijke, onvermengde waarheid ligge aan die verhouding ten grondslag. De vorm waarin zij zich hullen moet, worde door het verlicht verstand, den goeden smaak en het fijn gevoel aangegeven.

Die Waarheid ook is het welke men allengs als den allergewichtigsten factor in de opvoeding heeft leeren beschouwen en aan wier verstandige toepassing zij die het vraagstuk der opvoeding bestudeeren getracht hebben al hun zorg te wijden. Dat gaat niet steeds gemakkelijk en menige gewichtige vraag in de opvoeding kost heel wat hoofdbrekens eer zij theoretisch, en niet minder eer zij practisch is opgelost.

Tot die vragen behoort wat men genoemd heeft ‘de ooievaarsquaestie.’

Moet en mag men het kind, dat reeds vroeg leert hoe plant en boom ontkiemen en hoe bloemen bevrucht worden, onkundig laten omtrent het proces der geboorte van den mensch en moeten de Volewijk-, kool- en ooievaarslegenden steeds dienst blijven doen om lastige vragers en vraagsters den mond te snoeren? Men komt gelukkig allengs tot de overtuiging hoe dat stelselmatig dom-houden het reinblijven allerminst waarborgt en hoe integendeel het gevaar dreigt, dat wat ouders of leermeesters met ernst en tact en met vermijding van alles wat de gedachten in verkeerde richting sturen zou, den kinderen zouden kunnen mededeelen, hun door vroegrijpe schoolvriendjes of vriendinnetjes als een vuil geheimpje in het oor wordt gefluisterd. De eene vader of moeder zal met hetgeen hij zijn kinderen daaromtrent zeggen wil en kan wat vroeger kunnen en durven beginnen dan de ander, - zoo de ouders maar zorgen, de schoolkameraadjes vóór te zijn. Alleen op die wijs zal de opvoeding mannen en vrouwen kweeken, die - gelijk Mej. Kooistra schrijft in haar voortreffelijk werkje Zedelijke opvoeding - ‘zich hun weten niet schamen en tòch onschuldig zijn.’

De groote vraag blijft intusschen: hoe het met zulk een inwijding aan te leggen? Ook hier hebben het verlicht verstand, de goede smaak, het fijn gevoel vader of moeder, leermeester of leermeesteres te leiden. ‘Acht ge uw kind te jong voor de volle waarheid’ - Titia van der Tuuk zegt het volkomen juist in hare inleiding tot het hier aan te kondigen boekje - ‘dan zal uw liefde voor hem toch wel het juiste middel aan de hand doen, om zijn weetgierigheid te bevredigen, zonder te kort te doen aan de waarheid.’

Eene die haar leven wijdt aan het vraagstuk van de opvoeding, theoretisch en practisch, Nellie van Kol, heeft ons in haar Moeder en Kind verteld hoe zij over het onderwerp denkt en hoe zij hare denkbeelden in toepassing gebracht zou willen zien.

Maar nu komt daar uit Duitschland, in het Hollandsch vertaald, een boekje dat zich, zooals Mej. van der Tuuk beweert, rechtstreeks tot het kind richt, en waarin de netelige onderwerpen in den vorm van kinderverhaaltjes heeten behandeld te worden. Ons dunkt dit boekje voor een goed deel mislukt. Onder de zeven verhaaltjes, die te samen niet meer dan twaalf bladzijden vullen, moge er een enkel zijn dat, door een moeder voorgelezen of op eigen wijze oververteld, dienst kan doen als voorbereiding voor datgene

[p. 204]

waaromtrent men de kinderen wil inlichten, de overige stukjes zeggen òf niets, òf iets wat de kinderen niet raakt, òf zeggen wat zij zeggen willen op een verkeerde manier.

De schrijfster heeft niet geweten hoe zij het moest aanvatten. Dat blijkt al aanstonds uit den toon van de verhaaltjes. Er is getracht een kinderlijken toon aan te slaan; quasi-kinderwoordjes, als ‘Moederie’, moeten daartoe dienen; maar reeds op de 2e bladzijde hooren wij van een moeder die door de vragen van hare kindren ‘in het nauw wordt gebracht’; aan het slot van datzelfde stuk lezen wij: ‘Betje [de meid] had blijkbaar andere ideeën omtrent opvoeding’; wat verder (in ‘In 't water’) wonen wij het gesprek bij tusschen moeder en tante over de vraag, hoe zij het aan moeten leggen om de kinderen ‘in de geheimen der schepping in te wijden’... Hoort dat alles thuis in een boekje, ‘dat zich rechtstreeks tot het kind richt’? Waartoe in deze Ooievaarspraatjes het praatje ‘In de Kinderkamer’ moet dienen, dat handelt ... over het verrichten van behoeften op zijn tijd, is niet duidelijk. De mededeeling van de nabaker in ‘Niet doen, Coentje!’ (blz. 11 reg. 6 en 7) is van een platheid die in een boekje ‘dat zich rechtstreeks tot het kind richt’ eenvoudig niet te pas komt en waardoor weleens het tegenovergestelde zou kunnen worden bereikt van hetgeen men beoogt.

Dat taal en stijl onnatuurlijk, stijf en gezwollen zijn en dat ook daardoor het boek geen kinderboek verdient te heeten, zij slechts terloops vermeld.

Wat ons in het openbaar maken van zulk een boekje bovenal hindert is dat het wapenen geeft in de handen van hen die het ‘wijsmaken’ van kinderen beschouwen als een van die malle nieuwigheden in het opvoedingsstelsel die men het best doet zoo gauw mogelijk te laten varen. Wie deze teere onderwerpen niet met den grootsten tact en het fijnst gevoel weet te behandelen, doet wijs zich niet er mee in te laten.

Voor het gezond verstand van ouders en leermeesters en in het belang van onze kinderen hopen wij dat deze Ooievaarspraatjes uit de kinderkamer en uit de school geweerd zullen worden.