De Gids. Jaargang 63

[p. 567]

Bibliographie.

L. van Keymeulen. Esquisses flamandes et Hollandaises. Anvers, O. Forst. 1899.

Wij, Hollanders, zijn dikwijls wel wat heel gauw tevreden wanneer vreemdelingen iets goeds van ons en onze letterkunde weten te vertellen, en in onze blijdschap plegen wij schatten van toegevendheid beschikbaar te houden voor al de flaters die hun slecht-ingelicht-zijn, hun onvoldoende kennis van onze taal hen niet zelden doen begaan.

Hier echter is een vreemdeling aan het woord, aan wiens oordeel men gerust waarde mag hechten, daar hij toont op de hoogte te zijn van datgene waarover hij schrijft, en het Nederlandsch goed te verstaan.

De heer Louis van Keymeulen is Antwerpenaar van geboorte en thans leeraar aan de Koninklijke Academie te Antwerpen. Zelf schreef hij romans en vertellingen (o.a. Andy Marks le dompteur, La fortune d'Otto Greiffer, La maison Smits), die hem, volgens Francis Nautet, den kundigen geschiedschrijver der ‘Lettres Belges d'expression française’ een eersten rang verzekeren onder ‘un groupe de conteurs à qui est dévolue la faculté de provoquer l'émotion simple’.

Het belangrijkste in dezen bundel, die ook nog handelt over Vlaamsche dichters, over het Vlaamsche dorpsleven, over de Zuiderzee en die een weinig beteekenende geographische beschrijving van Holland bevat, zijn voor ons de studiën over Multatuli en Louis Couperus.

De heer Van Keymeulen, die voor zijn eerste opstel over den schrijver der Ideën een plaats mocht vinden in de Revue des deux mondes, weet in die studie uit hetgeen hem tot 1892 bekend was met groote onpartijdigheid de groote qualiteiten zoowel als de zwakheden van Multatuli in het licht te stellen, te doen uitkomen welke diensten hij aan zijn volk bewezen heeft, om tot de slotsom te komen: ‘il a possédé au plus haut degré deux des qualités qui font le plus honneur à la nature humaine, la générosité native et la pitié désinteressée’. De lezing van de tien deelen brieven, na 1892 in het licht gegeven, heeft dien indruk nog versterkt, zooals zij het bij elk onpartijdig lezer moet doen. De heer Van Keymeulen constateert dat, al leeren deze brieven ons niets nieuws omtrent Multatuli's wijsgeerige, zedelijke en maatschappelijke leerstellingen, zijn goede trouw er duidelijk uit blijkt.

[p. 568]

Multatuli veinst niet, stelt zich niet aan: het is duidelijk dat hij steeds geloofd heeft wat hij beweerde en dat zijn geschriften de oprechte uitdrukking zijn van zijn gedachten, zegt de schrijver. Wat er blijven zal van den man en van zijn werk? Blijven zullen, volgens den heer Van Keymeulen, de sporen van de slagen die Multatuli met moedige hand heeft toegebracht aan cant en pharizeïsme; blijven zijn welsprekend beroep op gerechtigheid en medelijden; blijven zullen vooral eenige bladzijden overvloeiende van leven en diep gevoel, welke hem voor altijd dien schrijversroem verzekeren, dien hij zich verbeeldde zoo gering te schatten.

Groote bewondering heeft de Belgische publicist ook voor Louis Couperus, dien hij van Noodlot tot Psyche volgend (slechts ter loops gewaagt hij van Eline Vere) meent te mogen noemen ‘le moins hollandais et le plus humain des romanciers des Pays Bas’. Dat ‘le moins hollandais’ blijkt intusschen door den schrijver in betrekkelijken zin te zijn bedoeld. Immers bij de vermelding van het slot van Wereldvrede merkt hij op hoe in de ontknooping - de verwachting die na het doorgestane leed op den kleinen Xaverius gebouwd wordt - ‘Couperus' nationaliteit door zijn intellectueel cosmopolitisme heen breekt, en hij, zelfs als kunstenaar en dichter, een verstandig, positief en practisch Hollander blijft, kind van een ras, gewend om te strijden tegen moeilijkheden en zich te vergenoegen met het mogelijke, al streeft het naar het volmaakte’. En elders lezen wij: ‘M. Couperus, Européen par quelques parties, est resté Hollandais par d'autres et son cosmopolitisme se teinte de couleur locale’. Aan het slot van zijn opstel spreekt de schrijver de verwachting uit, dat Couperus, die zoo gaarne in Rome verwijlt, den heilzamen invloed zal ondervinden van zijne aanraking met het Latijnsche ras. ‘Pour que les idées germaniques deviennent vraiment des idées universelles, c'est dans le moule latin qu'il faut les couler’.