De Gids. Jaargang 62

[p. 535]

Aanteekeningen en opmerkingen.

Inhuldiging van de Koningin.

In elken regeeringsvorm zijn voorbeelden to vinden voor de juistheid van het welbekende adagium: tout pouvoir cherche à s'étendre. Dit pleegt nooit te geschieden dan ten koste van anderen. Men tracht elkander dan voorbij te streven, in invloed, macht, beteekenis en wat niet al. Het noodige en heilzame evenwicht in den Staat wordt dan verstoord. De huishouding van Staat blijft alleen in orde wanneer ieder de plaats inneemt die hem toekomt, zich niet van zijne plaats late afdringen, niets meer doe dan zijn plicht en ook niets minder.

Dat de Koning het Hoofd is van den Staat, daaruit volgt niet dat hofceremoniën mogen gaan boven regeeringsdaden; de Staten-Generaal zouden mogen doen wat der Regeering is, of omgekeerd. Elke staatsmacht - zij het ook niet van gelijke beteekenis - behoort zelfstandig te werken als hebbende eigen recht van bestaan. Het Hoofd van den Staat kan nooit gebaat zijn door onverstandige overschrijding van de grenzen waarbinnen de invloed van de regeering, van de volksvertegenwoordiging, van het hof, ieder op zijn gebied, zich behoort te beperken; en evenmin door nalatigheid in hetgeen ieder hunner tot plicht is gesteld.

Deze waarheden verdienen dubbele aanbeveling wanneer eene zeer jeugdige Vorstin, met bijzondere talenten toegerust, wèl voorbereid tot de hoogstmoeilijke taak die Haar reeds in de dagen Harer jeugd op de schouders wordt gelegd - doch in staatsmanswijsheid nog niet toegerust met de ervaring die eerst later Haar

[p. 536]

deel zal zijn, - recht heeft op de voorlichting van allen die daartoe geroepen werden en wier plicht meebrengt Haar bij te staan met strenge inachtneming hunner bevoegdheid, ieder met handhaving zijner rechten en naleving zijner verplichtingen. Zóó alleen behoort Zij in trouwe, ons Vaderland ten zegen, ten allen tijde te worden gediend.

Tegen nalatigheid in het naleven van schuldigen plicht, niet minder dan tegen overschrijding van Hof-of Kamer-of Regeermacht kan, bij en na de troonsbeklimming van Koningin Wilhelmina der Nederlanden, in Haar en in 's Lands belang, niet genoeg gewaakt worden.

I. De plechtige inhuldiging van den Koning der Nederlanden heeft, behalve als geschiedkundig feit, ook eene bijzondere constitutioneele beteekenis. Hij wordt niet Koning door de inhuldiging; omdat Hij Koning is wordt Hij ingehuldigd. Dit nu geschiedt door hen die in den Staat het geheele Nederlandsche volk vertegenwoordigen. Nadat en zoodra de Koning in eene Vereenigde Vergadering van de Staten-Generaal den eed, allereerst dat Hij de grondwet steeds zal onderhouden en handhaven, heeft afgelegd.

Wie deze Vereenigde Vergadering bijeenroept, dit wordt in de grondwet niet gezegd. Zoolang de gewone zitting van de Staten-Generaal niet gesloten is zijn de Kamers bijeen. Is het in 's Lands belang noodig dat gedurende dit tijdperk eene Vereenigde Vergadering bijeenkome, dan kan van eene ‘bijeenroeping’ door de Regeering geene sprake zijn. Immers men roept niet bijeen wie bijeen is. Het tweede lid van art. 48 van de grondwet leert hoe de grondwetgever zich het bijeenkomen der Vereenigde Vergadering gedacht heeft, wanneer de zitting der Kamer niet gesloten is, en wie haar bijeenroept.

Bovendien, de Staten-Generaal vormen eene zelfstandige macht in den Staat, niet tegenover doch naast de Kroon; niet gelijk deze Hoofd van den Staat, maar wel gelijk zij van niemand afhankelijk. Doet zich nu het geval voor dat volgens de grondwet de Vereenigde Vergadering moet bijeenkomen, dan is uit den aard der zaak en wel wegens die onafhankelijkheid, niemand bevoegd haar bijeen te roepen dan de voorzitter van de Eerste Kamer. Hij, niemand anders belegt de Vergadering, ‘zoo dikwijls hij het noodig oordeelt’. Dien plicht legt het reglement van orde van de Ver-

[p. 537]

eenigde Vergadering der Staten-Generaal hem in art. 8 met even zoovele woorden op. Hij heeft daarvoor te zorgen; hij waakt dat dit geschiede wanneer het noodig is, opdat 's Lands belang geen schade lijde en de grondwet worde nageleefd. Met het bijeenroepen van die Vergadering heeft dus de Regeering, vooral zoolang de gewone zitting van de Staten-Generaal geopend en nog niet gesloten is, niet van doen.

Zijn de Kamers in geopende zitting bijeen, dan vordert de eerbied aan het Hoofd van den Staat verschuldigd, dat de voorzitter van de Eerste Kamer, wanneer in eene Vereenigde Vergadering de tegenwoordigheid des Konings onmisbaar is, het welmeenen des Konings inwinne wanneer het H.D. zal behagen in die Vergadering tegenwoordig te zijn, en zich bij de bijeenroeping, die van hem als voorzitter moet uitgaan, naar dat welbehagen te gedragen.

Zijn de Kamers niet bijeen, dat is wanneer de zitting door den Koning gesloten is, dan alleen kan er sprake zijn van eene bijeenroeping van regeeringswege tot eene ‘buitengewone zitting’ bedoeld in het laatste lid van art. 100 van de Grondwet. Het eerste lid van art. 102 erkent en huldigt nadrukkelijk de zelfstandigheid en onafhankelijkheid van de Staten-Generaal.

In strijd met deze beginselen van ons staatsrecht werden onder verantwoordelijkheid van den Minister van Binnenlandsche zaken, bij Kon. Besl. van 5 Aug. 1898, - dat in het Staatsblad zal worden geplaatst, doch ditmaal, met afwijking van de steeds gevolgde gewoonte, zonder vermelding van het nommer van het Staatsblad waarin het te vinden is of wezen zal, in de Ned. Staatscourant van 9 Augustus d.a.v. verscheen - de beide Kamers der Staten-Generaal ‘tot eene openbare en vereenigde vergadering’ bijeengeroepen op 6 September 1898.

De voorzitter van de Eerste Kamer, van wien de oproeping tot die vergadering moest uitgaan, heeft thans te volgen; te gehoorzamen met de leden van de beide hooge Staatslichamen; de Vereenigde Vergadering der Staten-Generaal met haren voorzitter zal eenvoudig doen wat de Regeering heeft goedgevonden haar te bevelen. De voorzitter moge officieuselijk in de zaak gekend zijn, dit is zeer mogelijk, maar dit kan niet meer wegnemen noch goedmaken dat de uitsluitend aan hem toevertrouwde leiding der zaak

[p. 538]

hem uit de hand is geglipt of genomen. Datgene waartoe hij en niemand anders dan hij geroepen is, heeft niet hij maar een ander gedaan.

II. En - zooals het meer gaat wanneer in buitengewone gevallen iemand iets verricht waartoe een ander geroepen is, - zoo zijn ook bij de afkondiging van even vermeld Koninlijk Besluit wettelijke regelen over het hoofd gezien en niet nageleefd. Al laat men de ietwat netelige vraag rusten, of dat Kon. Besl. al dan niet moet beschouwd worden als een algemeene maatregel van bestuur en of daarover, ter voldoening aan art. 75 van de grondwet, al dan niet de Raad van State moest gehoord zijn, zeer zeker is het besluit een zoodanig als bedoeld is bij de artt. 1, 2 en 3 van den algemeenen maatregel van bestuur te vinden in het Kon. Besl. van 22 December 1863 (Staatsbl. n^o. 149). Art. 4 van dit besluit beveelt niet alleen dat alle algemeene maatregelen van bestuur in het Staatsblad moeten opgenomen worden, maar bovendien ook die Koninklijke Besluiten waarvan, hoewel ‘geene algemeene maatregelen van inwendig bestuur van den Staat zijnde’, de plaatsing in het Staatsblad door den Koning bevolen is. Dit laatste is nu het geval ten aanzien van het Kon. Besl. van 5 Aug. 1898. Uit dien hoofde is, krachtens het besluit van 1863, zooals de considerans zegt: ter rigtige afkondiging van wetten en door Ons geno ‘nomen besluiten’, de Minister van Justitie met die plaatsing belast en daarvoor verantwoordelijk. De Minister die een in het Staatsblad te plaatsen Koninklijk Besluit heeft gecontrasigneerd, is verplicht het te zenden aan den Minister van Justitie; daarna voorziet deze het besluit van een voorgeschreven onderschrift met onderteekening, en moet voor ‘de onmiddellijke plaatsing’ in het Staatsblad zorg dragen.

Merkwaardigerwijze - te merkwaardiger omdat het Kon. Besl. van 5 Aug. 1898 eene bij uitstek solemneele plechtigheid betreftontbreekt in de Nederl. Staatscourant van 9 Aug. de verklaring van den Minister van Justitie, op welken datum hij de uitgifte in den voorgeschreven vorm heeft verordend en onderteekend.

III. De Minister van Binnenl. Zaken heeft bij het verleenen van zijn contraseign aan het Kon. Besl. van 5 Aug, 1898 - (bij

[p. 539]

gebreke van eenig nummer, hetzij van het besluit zelve, hetzij van het Staatsblad waarin het voorkomt, is eene nadere aanduiding dan die der bovenvermelde Staatscourant niet mogelijk) - niet ingezien dat het bijeenroepen der Staten-Generaal die bijeen zijn, eenige overeenkomst heeft met het openzetten eener dubbel openstaande portebrisédeur. En evenmin dat de regeering van H.M. de Koningin-Weduwe, Regentes van het Koningrijk, uit den aard der zaak nooit eene regeeringsdaad kan betreffen die niet kan geschieden gedurende het Regentschap, en dus daarvan is uitgesloten.

Neemt men aan dat de Regeering de Vereenigde Vergadering der Staten-Generaal moest bijeenroepen tegen 6 Sept. e.k., dan loopt het Kon. Besl. van 5 Aug. 1.1. vooruit op wat volgens de grondwet niet vroeger en door niemand anders kan bepaald worden dan na meerderjarigheid des Konings en uitsluitend door H.D. omdat de minderjarigheid die daad niet toeliet, en derhalve gedurende dien minderjarigen staat ook niet in zijnen naam kon gedaan worden.

Neemt men aan dat de bijeenroeping van de Vereenigde Vergadering wèl tijdens het Regentschap kon geschieden (desneen), dan zeilde Z. Exc. een baken voorbij, dat allerminst mag geacht worden onder water te zijn geraakt: het baken der bescheidenheid, meebrengende dat de hoogstgeplaatste, naar welgevallen benoemde Staatdienaars, die als hoofden der departementen van algemeen bestuur opgetreden, zoodra des Konings gezag niet meer wordt ‘waargenomen,’ maar Hij zelf de teugels der regeering in handen neemt, in den regel naar bevestiging verlangen hunner schoone roeping door het geëerbiedigd Hoofd van den Staat zonder wiens medewerking zij voortaan niets vermogen te doen, en dat die bevestiging tot dusver ontbreekt.

De Minister van Binnenlandsche Zaken - wiens goede trouw boven elke verdenking verheven is, omdat hij als minister geene aberratie in ons Staatsbestuur kan verontschuldigen of goed maken - blijft, s.m., verantwoordelijk voor eene noodelooze bijeenroeping, die uitsluitend den voorzitter der Eerste Kamer toekwam te doen; verantwoordelijk voor zijne medewerking aan eene regeeringsdaad gedurende het regentschap, vreemd aan dat regentschap en daartoe niet behoorende. Dit machtsbetoon van de Kroon toch is niet voor ‘waarneming’ vatbaar of geschikt; deze waarneming van het Koningschap is even onmogelijk en onge-

[p. 540]

rijmd als het geboren worden of zijn natuurlijken dood sterven - bij waarneming.

IV. Toegegeven, alles toegegeven, Hoor ik zeggen - maar cui bono hierop de aandacht te vestigen? - M.a.w., waar is eenige schade geleden door wat gij loodzwaar op de Ministers van Binnenlandsche Zaken en van Justitie wilt doen drukken, alsof de gouvernementeele voorbereiding der inhuldiging van H.M. Wilhelmina, zooals zij geschied is, een staatsmisdaad ware? - Is dit alles niet eene onbeteekenende kleinigheid tegenover de heuchelijke troonsbeklimming van onze Koningin, die allerwege met vreugd begroet wordt?

Reeds waren er stemmen die aldus spraken on m.i. juist daarmede hebben bewezen dat zij van den ernst en de beteekenis dezer gebeurtenis niet doordrongen, daarvan niet geheel op de hoogte zijn.

Het Koningschap, de monarchie, is niet maar alleen een bezit des Konings. Inhaerent aan zijn persoon is die monarchie tevens een rechts-instituut, dat behoort te worden gevrijwaard tegen elken smet, elk vergrijp, van welke zijde ook. Aan den Koning mag niet ontnomen worden wat Hem toekomt. Zijne macht beware men onbevlekt en onschendbaar. Voor Hem late men niet verrichten, noch in Zijnen naam, wat Hij alleen, Hij persoonlijk, niemand anders dan Hij, doen kan, mag, wil.

De persoonlijke macht des Konings is omschreven bij de grondwet; wie daaraan iets zou willen toe- of afdoen, zou daardoor de kracht van het instituut dat ons ten zegen is, was en blijve, aanzienlijk verminderen. En nu bloeit die monarchie het krachtigst wanneer zij die met de uitvoering onzer grondwet en onzer wetten belast zijn, steeds worden aangetroffen ter plaatse waar zij tot handelen geroepen zijn; en nimmer daar te vinden zijn waar zij niet van doen hebben.

Wordt iemand geroepen, als drager eener staatsmacht, het bestuur te voeren, met eene lading van 150 staatslieden aan boord, om deze manschappen te leiden en den koers te bepalen waarheen de bodem den steven wenden zal, dan ontbreke die stuurman gedurende de vaart geen oogenblik.

Wordt iemand geroepen de Kroon te dekken, zonder ophouden, in alles wat de regeering des lands betreft, te dekken met wijs beleid en goeden raad ten bate van het gemeene best, dan kan die

[p. 541]

taak niet zwaar genoeg opgevat, noch ernstig en nauwkeurig genoeg opgenomen worden. Zij behoort zich te openbaren door trouwhartige naleving, zonder eenige nevenconsideratie, van alles wat de wetten voorschrijven.

Wie in de vervulling van zulke staatsplichten spreken mocht van kleinigheden waarop het niet aankomt, wil de roerpen uit handen gegeven zien van wie geroepen is die te hanteeren; hij springt lichtzinnig om met de hoogste belangen van Vorst en Vaderland.

Het gevolg is wel niet altijd, en niet aanstonds, dat wij onze onafhankelijkheid verliezen en als natie geheel te gronde gaan. Maar het gevolg van de veronachtzaming dier zoogenaamde kleinigheden, door dezen in het besturen, door genen in het te licht achten zijner verantwoordelijkheid, opent aan anderen, die bloot vormelijk naast den Troon geplaatst den luister der Regeering nimmer kunnen verhoogen, maar al te zeer de gelegenheid tot het geldend maken van toeleg en invloed die aan ons Staatsbestuur vreemd behooren te blijven en waartegen onze geëerbiedigde Koningin - lang zal zij leven! - inzonderheid onder de levensomstandigheden van dezen tijd, moet beschermd worden door allen die het goed meenen met Haar en met de toekomst van ons Vaderland.

14 Aug. 1898.

P.F.H.