De Gids. Jaargang 62

[p. 181]

Bibliographie.

Eva. Gedicht in vier zangen door Frits Lapidoth. Amsterdam, P.N. van Kampen & Zoon.

Wat mag den heer Lapidoth bewogen hebben om de geschiedenis van de eerste vrouw, als bijbelsch verhaal voor velen met een aureool van heiligheid omgeven, voor anderen als vertelling voor 't eerst aan moeders schoot vernomen in de herinnering voortlevend, tot een episch gedicht te bewerken? Heeft hij gemeend door zijne opvatting een nieuw licht te werpen op het Paradijsverhaal, heeft hij er een diepere wijsgeerige beteekenis uit weten te delven en zijn werk in een daaraan geëvenredigden dichterlijken vorm weten te gieten?

Mogelijk dat hij het bedoeld heeft. Er komt in de eerste twee zangen, over het algemeen de best geslaagde van de vier, het een en ander voor, waaruit men dit zou kunnen opmaken. Eva schijnt daar symbool van de liefde die niets voor zichzelf vraagt, maar leeft in en voor anderen: zij vraagt de vrucht van den boom der Kennis niet voor zich, maar voor Adam, voor zijn geluk en met het voornemen om de Kennis in hem te eeren, opdat hij door het Weten haar gebieder zij. Maar die gedachte is in de verdere zangen niet nader ontwikkeld. Aan het eind van den laatsten zang treft ons nog deze uitroep van Eva bij het lijk van Abel: ‘Dood overal, waar Eva's liefde trof’. Maar ook dit, dat op al wat Eva lief had een vloek zou rusten, kan niet als de leidende gedachte van het gedicht worden beschouwd.

Terwijl de 1e zang enkel de proportioneel veel te breed opgezette inleiding vormt, de 2de Eva's ontmoeting met de slang, het eten van den boom der Kennis, behandelt, geeft de 3e de eerste menschen als ‘de eerste ellendigen’ (misérables) te zien, en worden in den laatsten zang de verhouding tusschen Kaïn en Abel, hun offerstrijd en de eerste menschenmoord behandeld.

Dat alles is het knappe werk van een man van smaak en lectuur, wiens omgang met de Nederlandsche poëzie van den lateren tijd niet zonder vrucht is gebleven. Menig bevallig, goed gekozen, zij het ook niet fonkelnieuw, beeld versiert den weg waarlangs hij ons leidt, den weg die voert langs zacht glooiende heuvelen, nu en dan afgewisseld door donkere bosschen. Maar - wat wij bij een onderwerp als dit, dat onder meer de verdrijving uit Eden, den eersten menschenmoord bevat, toch hadden mogen verwachten - nergens blikken wij duizelend in een afgrond, staren wij in bewondering op rotsen van graniet, of volgen wij een bergstroom in zijn woeste vaart.

Eva is een aandoenlijk, roerend gedicht in beschaafd-literairen vorm; maar het tafereel, breed van lijnen, scherp van omtrek en warm gekleurd, maar het vers gloeiend van hartstocht, hooggaand op de golven der verbeelding zoekt men er te vergeefs.

Duidelijker en zonder omwegen:

[p. 182]

de heer Lapidoth is in Eva beneden zijn verheven onderwerp gebleven.

Vrije Kunst. Eerste deel. Poëzie, Proza, Beeldende kunst, Muziek, Kritiek, Filosofie van leden der Vereeniging ‘Vrije Kunst’. Rotterdamsche Uitgeversmaatschappij, 1897.

De Vrije Kunst, in dit dikke, logge boekdeel vertegenwoordigd, dunkt ons al te vrij, en de kunst van vrijen, zooals die in de opstellen ‘Jonker Frans’ en ‘Ontwijding’ wordt voorgesteld, vrij smakeloos. Of moet de kunst misschien gezocht worden in het vrije vers, vrij naar Gorter en anderen, dat ons hier door den heer Bernard Canter te genieten wordt gegeven? Er komen van dezen dichter niet minder dan 17 gedichten, klein en groot, voor. Dat die gedichten zullen blijven leven, zouden wij niet durven voorspellen; maar niet verloren gaan mag het stoute beeld van het klavier dat met bleeken mond ligt te hongeren naar den druk van een hand, die eigenlijk een stengel is. Men luistere:

't Klavier lag met zijn bleeken mond geopend,
Als hongerde 't naar den druk dier slanke hand,
Die, als een stengel op een rythmewind zich buigend,

Van al te teere droefnis overmand,

Het niet beroeren wou.....

Dan komen er in dit boek nog akelige visioenen in proza en duistere profetieën voor. Maar dat alles zoo bont, zoo schel, zoo grof, dat wij met den besten wil in deze kunstuitingen de beloften niet kunnen zien waarvoor zij zich uitgeven, en dat wij den leden der Rotterdamsche Vereeniging ‘Vrije Kunst’ in gemoede zouden willen raden, aan deze soort van kunst maar vrij-af te geven, eer dat een of andere moderne Erasmus er toe kome, den Lof dezer Zo..nderlingheid te schrijven.