De Gids. Jaargang 60

[p. 404]

Bibliographie.

Vosmeer de Spie, Felicia Beveridge. Analyse van een gemoedstoestand. Amsterdam, S.L. van Looy en H. Gerlings. 1895.

Reeds in Augustus van het vorig jaar hadden de uitgevers dit boek aangekondigd als iets superieurs, ‘boeiend van het begin tot het eind, tevens omvattende een der belangrijkste maatschappelijke vraagstukken, die man en vrouw meer en meer bezighouden.’ En deze aankondiging was vergezeld gegaan van een uittreksel uit een brief van den schrijver, waarin hij aan een vriend mededeelde wat de liefde van zijn hoofdpersonen zou zijn.

‘Hun liefde’ - schreef hij - ‘is niet het bedaarde, vriendelijke, burgerlijke gevoel van Jan voor Neeltje en omgekeerd, hun liefde, althans die van Felicia, is een uitbarsting van heerlijken goudvlammenden hartstocht, die eerst opstijgt tot gelukzaligheid, straks neervalt in een hellenacht en zich later verliest in een pijnlijk vergeten.’

Onze verwachting was, na dit alles, hoog gespannen. En nu wij het boek, ‘boeiend van het begin tot het einde’, met moeite doorgeworsteld hebben, is onze teleurstelling groot.

‘Analyse van een gemoedstoestand’ heeft de schrijver hier willen geven evenals hij het in zijn vier jaar vroeger geschreven Een Passie heeft willen doen. Maar - mag men vragen - was hier inderdaad een gemoedstoestand en een, het analyseeren waard? Viel hier een of ander ‘cruelle énigme’ te ontcijferen? Gaat de heldin van den roman door een reeks ‘zielestadiën’? Deze Felicia Beveridge, met hare gemakkelijke verleidbaarheid, die, wanneer de ‘analyse’ aanvangt, zelfs geen ‘demi-vierge’ meer is en steeds maar door hare zinnelijkheid geregeerd wordt, is ondanks, en voor een deel ten gevolge van al het Americanisme, waarmeê de schrijver haar en haar partner behangen heeft, zoo weinig belangrijk mogelijk. Trots al de beweging, de drukte, het heen en weêr reizen van de beide excentrieke personages, die de schrijver meende te analyseeren door veel over hen te praten en hen op hunne beurt veel te laten redeneeren, is het boek dood.

Het mag betwijfeld worden, of Vosmeer de Spie door zijn land den rug toe te keeren, globe-trotter te worden en te Rome een roman in het Nederlandsch te schrijven, zich zelf in de beste conditiën heeft geplaatst om iets goeds te leveren en of hij, op zulk een afstand van het vaderland, wel volkomen bevoegd mag gerekend worden om zich over ‘het gevoel van Jan voor Neeltje en omgekeerd’ uit te laten gelijk hij doet. Toen wij Een Passie gelezen hadden was onze indruk, en spraken wij het uit, dat Vosmeer de Spie wel zou doen zich tot het terrein van de klein-burgerlijke novelle te bepalen. En dat meenen

[p. 405]

wij nog. Ontmoette hij op dat terrein ‘Jan en Neeltje’, des te beter, want tien tegen een dat de Nederlandsche novellist het ‘burgerlijke gevoel’ van die twee beter zal weten te observeeren en te analyseeren dan hij getoond heeft het den zoogenaamden gemoedstoestand van Felicia en Patrick te kunnen doen.

Van Nu en Straks. Tweemaandelijksch tijdschrift. Antwerpen. (Nummer 1, Januari 1896.)

Het tijdschrift Van Nu en Straks dat, na met veel beweging te zijn aangekondigd, in 1893 zijn eerste aflevering in de wereld zond, heeft in zijne eerste gedaante niet lang geleefd en van zijn bestaan is slechts een vluchtige herinnering achtergebleven. Aan goede bedoelingen, aan krachtige, frissche, talentvolle uitingen ontbrak het niet. Waaraan het haperde wordt eerlijk erkend in het prospectus voor deze nieuwe reeks, waarin wij lezen: ‘Door meer bewustheid en nieuwe groepeering is in dit tijdschrift een gemeenschappelijk streven mogelijk geworden.’ Wij hopen dat dit spoedig duidelijk zal blijken. In dit eerste nummer is er slechts één artikel, dat een bepaald karakter draagt, maar dit neemt dan ook de grootste helft van de aflevering in beslag. Het is dat, waarin Gust. Vermeylen, die ook tot de oprichters behoorde van het tijdschrift in zijn vroegeren vorm, een uit Berlijn gedagteekend hartig woord spreekt over de Vlaamsche Beweging, dat niet nalaten kan de gemoederen in beroering te brengen. Niet dat Vermeylen twijfelt aan het goed recht van eene Vlaamsche Beweging; maar hij komt op tegen de Vlaamsche Beweging van dezen tijd, die door haar overslaan tot rassenhaat eenzijdig, door haar uitsluitend karakter van taalbeweging beperkt, door haar vastgekoppeld-zijn aan de politiek gedemoraliseerd is. Het afbrekend gedeelte van dit betoog dunkt ons krachtiger dan het opbouwend. Er is veel vaags in uitdrukkingen als de volgende: ‘De geesten omwoelen in alle standen van ons volk, buiten alle politiek om, het geweten wakker schudden, leeren hoe elkeen zelf moet terugwerken op al wat zijn groei belemmert, en nemen wat hem noodig is - de menschen overtuigen, en ze dan als zelfstandige wezens laten handelen: dat is de eenige propaganda die een zedelijke waarde bezit, en in directe verhouding staat tot het doel der Vlaamsche Beweging.’ Wat hij onder dat alles, bijv. onder dat ‘nemen wat hem noodig is’ in de praktijk verstaat, geeft hij niet aan. Maar nochtans is dit artikel een daad, die van moed en karakter getuigt.

De twee andere essays: het eene over ‘de socialistische partij en hare drijfveeren’ en het andere enkele uit het Fransch vertaalde opmerkingen bevattende over kunst, zijn van veel minder gehalte. Een gedicht van Karel van de Woestijne: ‘Door het zomeren’ bevat enkele goede regels, maar klinkt overigens bombastisch en hol. Een phrasenheld is ook Emm. de Bom, die in de schets ‘Scheppingsdag’ de zinnelijke ‘omarming’ van een boer en boerin beschrijft en verheerlijkt als een ‘heilig Werk’, waarboven ‘de boomen het tevredene smeltende hooglied der communie ruischten’! Men moet maar durven!

Wij zien verlangend uit naar verdere, meer sprekende producten van het ‘gemeenschappelijk streven’.

De Hollandsche Revue geredigeerd door Frans Netscher en uitgegeven door De Erven Loosjes, te Haarlem. Eerste jaargang No. 1. Januari 1896.

Naar den vorm: de indeeling der rubrieken, de groote plaats (42 van de ongeveer 100 bladzijden) aan advertentiën ingeruimd, door de wijze van behandelen der onderwerpen, de portretten tusschen den tekst - als twee droppels water

[p. 406]

The Review of Reviews. Dat is geen aanmerking: wanneer men geen oorspronkelijken en beteren vorm weet te vinden, is het copieeren van een beproefd gevonden vorm als die van Stead's Revue een verstandige daad.

Er is heel wat arbeid ten koste gelegd aan het ‘overzien’ van al de tijdschriften, eigene en vreemde, van ‘het boek van de maand’ (Wereldvrede), enz.; en het lijkt wel of dit alles, of nagenoeg alles, de arbeid is van één man. Dat vertegenwoordigt een achtenswaardige werkkracht. Frans Netscher, die te lang op een afstand stond van het letterkundig leven, waaraan hij slechts nu en dan deelnam, zien wij met groot genoegen als leider van deze Revue optreden. Hij schijnt de rechte man ervoor. Dat blijkt ook uit de onpartijdige wijze waarop in deze eerste aflevering de zeer uitvoerige ‘karakterschets’ van Dr. Abraham Kuyper is opgesteld.

Naar aanleiding van de illustratie bij laatstgenoemd stuk een vraag, gedeeltelijk van ethnographischenaard. Dragen onze geleerden in hun studeerkamer, ook wanneer zij niet ziek zijn, nog zulke kamerjaponnen, als op de photogravure ‘Dr. A. Kuyper in zijn studeervertrek’ er een te zien is? En... zetten zij er dan zulk een bedrukt gezicht bij? Ons dunkt, de rollen zijn hier omgekeerd. Zoo toch moeten de menschen kijken, tegen wie Dr. Kuyper in het gesproken of geschreven debat met zijn bliksems te velde trekt, maar van hemzelf verwacht men, dat hij, voor het objectief van den photograaf gezeten, subjectiever uit de oogen kijkt.