De Gids. Jaargang 59

[p. 187]

Bibliographie.

Nederlandsche scherts, humor, satire, verzameld door C.F. van Duyl en L. Leopold. Groningen, Wolters, 1895.

Een dik boek, quarto formaat, zwaar in de hand, driehonderd en elf bladzijden, gedrukt in twee kolommen, en dat boek vol met scherts, humor en satire! Waartoe het moet dienen? De voorrede geeft hierop een vrij onvolledig en vrij onduidelijk antwoord. ‘Het boek geeft’ - zoo schrijven de verzamelaars - ‘altijd in aanmerking genomen dat we bij onze keuze de handen niet vrij hadden, nog al getrouw een beeld van wat het Nederlandsche volk over 't geheel verstaat en verstaan heeft door datgene, wat men gewoon is in den ruimsten zin van het woord “komisch” te noemen’. Wie dit een logisch gedachten en zuiver gestelden Nederlandschen volzin durft noemen, moge het zeggen. De verzamelaars laten er op volgen: ‘Ook dit gelieve men wel te bedenken: wij zijn het persoonlijk in dezen lang niet altijd met het “Nederlandsche volk” eens geweest’. Als wij goed begrijpen, wil dat zeggen: hier hebt ge, door ons bij elkaar geraapt, zoo veel mogelijk het voornaamste van hetgeen in ons land door alle tijden voor scherts, humor, satire werd versleten: wat zegt gij daar wel van? Liever zouden wij van de verzamelaars zelven hebben willen vernemen wat of zij, leeraren aan instellingen van onderwijs, zoo wij ons niet bedriegen, mannen van smaak, naar wij reden hebben te veronderstellen, wel denken van die scherts, humor, satire, of wat in onze letterkunde voor scherts, humor, satire wordt uitgegeven. Wat van de geestigheden van Cats, Jan Vos, E.J.B. Schonck, Schenkman, Greb, Pruimers of hoe die schertsende snaken meer heeten. Maar dat doen de heeren Van Duyl en Leopold niet. Al spreken zij van hunne verzameling als van een ‘bloemlezing’, uitgelezen bloemen zijn het niet die zij ons aanbieden, en heel wat van hetgeen zij maar voor het grijpen hadden hebben zij verzuimd te plukken. Was - om slechts een, maar een klinkend voorbeeld te noemen - Vondel soms geen meester ook in ‘scherts, humor, satire’?

Wat zal er nu gedaan worden met dit boek, dat (dit ter loops) wel de verschillende schrijvers chronologisch op elkander laat volgen, maar nergens het jaar of zelfs maar de eeuw vermeldt, waarin zij geleefd hebben? Wij vreezen niet veel goeds. Vooreerst zal men het kunnen misbruiken om aan te toonen, hoe grof, hoe ploertig, hoe smakeloos en hoe onnoozel in den regel de Nederlandsche schertsers, humoristen, satirici, van Anna Bijns' tijd af tot in onze dagen, zich hebben aangesteld. En ten andere zou deze soort van scherts, humor, satire aanstekelijk kunnen gaan werken

[p. 188]

en zou een al te ijverige studie van dit boek het gevolg kunnen hebben dat de humoristen als paddestoelen uit den grond opschoten om als in Hildebrand-Melchior's tijd (zie het hoofdstuk ‘Humoristen’ in de Camera), het heele land te vergiftigen.

Voor oog en hart. Geïllustreerde gedichten voor jong en oud. Van C. van Koetsveld C. Ezn., predikant te Goes. Nijmegen, P.J. Milborn (1895).

Wat moet een uitgever doen, die in 't bezit is van 30 à 40, sommigen half versleten, cliché's van zoogegenaamde lieve plaatjes, als: een blinde vioolspeler, biddende kindertjes, een ‘professional beauty’, een kindje met een hond (dubbel stel, in verschillende poses), een visschersvrouw die aan het strand met een doek staat te wuiven, en zoo al meer?

Antwoord: een man van goeden wille opzoeken, die bereid is bij de banale prentjes even banale versjes te rijmen, en er bijvoorbeeld niet tegenop ziet om van de professional beauty een ‘gezaligde’ te maken, zoodat het prentje met bijschrift à double usage wordt: voor liefhebbers van mooie kopjes en voor die van een ernstig woord.

Zoo iets schijnt hier geschied, en men behoeft zich over zulke dingen niet al te zeer te ergeren. Maar ergerlijk wordt het, wanneer de schrijver de verantwoordelijkheid voor zijn werk van zich tracht af te schuiven door, bij wijze van voorrede, van zijn verzen o.a. te zeggen:

Zij zijn niet van mij zelv';

Maar ik gaf ze slechts weêr;

Wat hier schoon zij en goed,

Dat ontving 'k van den Heer...

Dat heeft veel van profaneeren.