De Gids. Jaargang 59

[p. 567]

Buitenlandsch overzicht.

28 Augustus.
Joe triumpe.

‘Judas!’ riep een stem, ‘Judas Chamberlain!’

Zij klonk boven het rumoer der eindigende Parlementszitting uit (30 Juli 1885), nadat Parnell had gesproken:

‘Een konkelaar met de Ieren, zoo lang hij nog enkel afgevaardigde was, om hun het werk te laten doen waartegen hijzelf opzag; een verklapper der geheimen van zijn collega's, toen hij lid van het ministerie was, om toch maar met de Iersche partij op een goeden voet te kunnen blijven; thans een verrader aan de Iersche zaak. Zoo is de man!’ -

‘Judas!’ klonk het, ‘Judas Chamberlain!’

- ‘Wat is er? wat werd er gezegd?’ vroeg Joseph Chamberlain, zich omdraaiend. Hij had het woord gehoord, en was geschrokken - een enkel oogenblik; dan zette hij zich schrap, en ging recht uit tegen de overstelpende beleediging in.

Een oolijke Ier herhaalde gedienstig wat er geroepen was. Maar de voorzitter van het Huis kwam tusschenbeide. O'Connor die ‘buiten de orde’ gesproken had, erkende zijn schuld en trok het woord in.

Het woord bleef en zou blijven.

Den volgenden dag, op kalmer toon, met onschuldiger gezicht dan ooit, den monocle als den spiegel der braafheid voor het oog geplant, weerlegde de man, dien de burgers van Birmingham ‘our Joe’ noemen, de beschuldigingen door Parnell tegen zijn eerlijkheid ingebracht.

[p. 568]

Triumphant?

Dat wil ik niet zeggen; maar o zoo bedaard!

Iemand dien men niet licht van zijn voetstuk zal doen tuimelen.

Zijn voetstuk - zichzelf.

Hij gelooft aan zijn eigen eerlijkheid, aan zijn goeden wil, aan zijn kennis, aan zijn macht, aan zijn geluk.

De best gehate man van Engeland.

Judas!

Om iets te beteekenen in ‘dieser bösen, argen Welt,’ moet men een goed hater zijn.

Het kan ook geen kwaad, zoo men weerom gehaat wordt, even krachtig, even nijdig.

De vluchtige, vormlooze, domme opinie van den dag heeft dikwijls geen ander middel om haar respect te toonen.

Zij doet wat ze kan, de banale publieke meening. Voor zij er toe mag overgaan om banaal te bewonderen, keurt zij banaal af. De opinie springt. Van den hak op den tak.

Er is de pit van een dissenter in Joseph Chamberlain.

Hij heeft afgescheiden predikanten als voorouders achter zich.

Een dier voorvaders heeft om den geloofswille geleden onder Karel II; maar hij heeft het den Stuarts betaald gezet, later onder Willem III. Een taai lenig ras; het wist te zorgen dat de godsvrucht en het voordeel aan zijn zijde waren.

Vroeg rijk, deze Joseph Chamberlain. Door zijn schroevenfabriek te Birmingham. Een monopolie; want het gekocht brevet eener nieuwe vinding gaf hem vrij spel tegen de concurrenten. In zaken, en in alle andere opzichten, houdt Chamberlain niet van concurrenten. Ook is hij een vijand van monopolies - in 't bezit van anderen. Zichzelf.... maar dat is een andere kwestie: Chamberlain is bekwaam, is deugdzaam, is menschlievend; en de rest zijn meestal stumpers.

Dat hij bekwaam was en dat hij hart voor de menschen had, toonde hij tijdens zijn burgemeesterschap van Birmingham. Hij vervolgde de monopolies, trok de beschikking over alle stedelijke

[p. 569]

hulpmiddelen aan het stadsbestuur - en bracht iets flinks tot stand: een gezond, ruim, rijk Birmingham.

Zoo deed ‘our Joe’ voor Birmingham, en Birmingham gaf hem haar bewondering, haar liefde, haar trouw.

Door zijn handelingen als burgemeester wijdde Chamberlain het tijdperk in, waarin de stedelijke politiek een voorproef werd, een experiment op kleine schaal, van de rijkspolitiek.

Als afgevaardigde in het Parlement, een radicaal. Maar de vrees voor de radicalen werd gebroken, toen Lord Randolph Churchill toonde dat een verbond tusschen toryisme en radicalisme tot de mogelijkheden en tot de natuurlijkheden behoorde.

Wie van beiden zou het groote lot trekken, de Tory, Lord Randolph die radicale neigingen koesterde, of de radicaal, Joseph Chamberlain met zijn voorname koelheid en zijn kostbare liefhebberij voor orchideeën, de Tory-‘kinderen der natuur?’

Gladstone nam Chamberlain in zijn ministerie op.

Dan kwam, onverwacht, de afscheiding door het Iersche vraagstuk.

Een scheiding, niet zoozeer wijl Chamberlain met den great old man en zijn eigenzinnigheden niet overweg kon, als wel omdat hij geen kans zag de eerste onder zijn stedehouders te wezen. Te veel talenten in dien hoek!

Dat heengaan kostte hem veel. Want Joseph Chamberlain heeft, bij al zijn overige goede hoedanigheden, ook nu en dan een hart. Hij verbrak den band met zijn vroegere vrienden niet lichtvaardig. Het moest zoo. Hij wilde zijn vrijheid, zijn plaats voor zich, al gaf hij voor het oogenblik ook zijn macht prijs. Zijn tijd zou komen.

Niet lang daarna trad Lord Randolph Churchill uit het Tory-cabinet van Lord Salisbury. Zouden die twee dwaalsterren elkander ontmoeten, of elkander gaan bestrijden?

De fortuin heeft Lord Randolph van het levenspad weggenomen. Toen kreeg Chamberlain het monopolie. Maar het was een kans in de toekomst. De partij van Gladstone zegevierde, de partijgenooten van Chamberlain, zijn kleine trouwe regiment, verminderden in getal en gehalte.

Maar hij had de toekomst voor zich. Eigenaardig om te zien, hoe de liberalen, terwijl zij nog de meerderheid in het vorige Parlement bezaten, al hun aandacht vestigden op dien overlooper,

[p. 570]

dien Judas van hun partij. Hij was het zwarte punt aan den horizon. Waar zij hun krachten versnipperden, daar leek Chamberlain als door een natuurnoodwendigheid de macht aan zich te trekken. Zij gevoelden dat hij bij hen behoorde, dat zij met hem onoverwinnelijk zouden zijn, en zij vergaven hem niet, dat hij hun de langzame, zekere nederlaag bezorgde.

Hun haat gaf hem gewicht.

En hij voelde dat de toekomst, zijn toekomst, hoe langer hoe meer naderde. Ongeduld maakte zich van hem meester, - en toorn, om zoo lang nog anderen op de plaats te moeten zien, welke hem zelf toekwam. Hij greep iedere gelegenheid aan om hen te doen tuimelen. Het gelukte.

Voor Engeland was het oogenblik gekomen, waarop het, bij den grooten internationalen wedstrijd, zijn krachten moest te zamen nemen; en het Engelsche volk heeft zich onvoorwaardelijk ter beschikking gesteld van die partij, welke in staat was een aaneengesloten, domme meerderheid te vormen.

Als minister van Koloniën heeft Chamberlain thans, in het ministerie van Lord Salisbury, tot taak om de uiteenloopende, over den ganschen wereldbol verspreide Engelsche macht bijeen te trekken en haar voor de tegenstanders onoverwinbaar te maken, zooals hij eens het stedelijk gezag deed zegevieren over de kleine monopolies, tot zegen der inwoners van Birmingham.

Alle troeven zijn in zijn hand vereenigd. Lord Salisbury, de cynische, onhandige bullebak, dient voor façade en maskeering, de fijne Balfour voor het fatsoen, Lords bij de vleet vormen massa en hinderen niet. Voornaam, rijk, een schoone vrouw, prachtige orchideeën, en de macht - en de wil om de macht te gebruiken.

Eén wolkjen maar: dat Judas, Judas Chamberlain!

Het zal verstuiven voor de gelukszon.

Joe triumfeert!

B*.