De Gids. Jaargang 59

[p. 182]

Aanteekeningen en opmerkingen.

Opleiding van Koningen. - Ik weet niet of de vriendelijke Londensche uitgever, de heer David Nutt, er voor gezorgd heeft dat op de leestafel der gereserveerde vertrekken van Brown's hôtel een exemplaar werd nedergelegd van Daniël Defoe's Of Royall Educacion, dat juist in de dagen van het bezoek onzer koninginnen aan Engelands hoofdstad, door den Groningschen hoogleeraar Dr. Karl D. Bülbring bij hem werd uitgegeven.

't Zou inderdaad een niet onpassende hulde geweest zijn aan de jonge, aanvallige vorstin, die immers juist ten behoeve harer ‘koninklijke opleiding’ de vele merkwaardigheden van Londen was gaan bezichtigen.

Koningin Wilhelmina zal zeker met genoegen gekeken hebben naar het smaakvol, op mooi papier gedrukte boekje, naar het aardige eekhorentje van den heer Nutt op het titelblad, dat zoo wijs in het gekraakte nootje gluurt, waarin heel wat lectuur ligt opgesloten, want... ‘in Nuce Libellus,’ zooals het devies van dezen Engelschen boekenvriend luidt.

Nieuwsgierig zal de vorstelijke lezeres gezocht hebben naar interessante mededeelingen en nog interessanter beschouwingen betreffende de leerjaren harer ‘cousins d'Angleterre’, bovenal naar wat de schrijver wel mag hebben opgeteekend omtrent de leerjaren der vrouwen die reeds vóór Victoria als koninginnen op den troon van Engeland hebben gezeteld.

Ongelukkig heeft Defoe zijn ‘Treatise’ niet voltooid en breekt het handschrift juist af wanneer hij er aan toe is iets van koningin Elisabeth te zeggen, iets meer dan den lof zoo terloops aan haar en haren broeder Edward toegezwaaid, van te zijn geweest ‘the

[p. 183]

wonder of the age for their early learning and vast capascityes’.

Deze laatste opmerking moet eigenlijk dienen om den vader van den prins en de prinses zoowat te rehabiliteeren. Die goede, of eigenlijk niet goede, Henry VIII zit Defoe wel wat in den weg. De schrijver heeft in zijn boekje uit de geschiedenis der koningen van Engeland willen bewijzen wat een goede, degelijke, ‘Royall Educacion’ vermag, en welke slechte gevolgen een verwaarloosde opvoeding van den toekomstigen vorst voor land en volk kan hebben.

Een uitnemenden steun voor zijn betoog had hij gevonden in het leven van Henry V. Van dezen kon getuigd worden: ‘Nature made him great, education made him good; Nature fram'd his genius, education form'd it; Nature furnish'd the jewell, education polish'd it; enz. enz.’

Van Henry VIII moest hij wel erkennen dat aan zijne opvoeding niets ontbroken had. En al was deze nu ook een knap koning geworden, Defoe kon niet ontkennen dat op zijn karakter en zijn leven nog al vrij wat viel aan te merken.

Om zich uit de moeilijkheid te redden, laat hij eerst uitkomen dat die wreede en grillige koning toch de opvoeding zijner kinderen niet heeft verwaarloosd. Verder maakt hij de, op zijn idealistisch standpunt wel wat vreemde, opmerking: ‘educatie kan niet verantwoordelijk gesteld worden voor de accidenten van iemands temperament, voor de omstandigheden, of zelfs voor ondeugden en dwalingen’. Nog iets later wordt eenvoudig gezegd: ‘het crediet eener goede educatie wordt niet aangetast door het slechte gebruik dat iemand er van maakt.’ En aan het slot volgt nog deze, bepaald vermakelijke opmerking: ‘Koning Henry VIII zou nog vrij wat slechter zijn geweest, zoo hij in het geheel geen onderwijs had genoten.’

Alles heel mogelijk, maar niet precies in overeenstemming met de stelling die Defoe bepleiten wilde.

Ja, bepleiten. 't Klinkt vreemd, en Koningin Wilhelmina, als zij het mocht hebben gelezen, zal het heel vreemd hebben gevonden, dat nog in 1728 een Engelsch schrijver zich geroepen kon achten op te treden tegen hen ‘die meenen dat Prinsen en Prinsessen niets te leeren hebben in hun kinderjaren, dat er in hun jeugd niets aan hen te vormen valt’. Onze jeugdige Vorstin zal met erkentelijkheid gedacht hebben aan haar eigen ‘governours, tutors and inspectors, whose whole care and employ for the time being is.... to form the mind, as it is well call'd, of their pupill, to

[p. 184]

direct (her) studyes.... to divide (her) houres and govern (her) studyes in a well proporcion'd manner between the Muses and the graces....’

't Is wel aardig om die paedogogische geschiedenis der koningen van Engeland te lezen, met, als grondthema, de breed uitgewerkte allegorie van den diamant, die met te meer zorg moet gesneden en gepolijst worden naarmate hij grooter waarde vertegenwoordigt.

't Is zeker nog interessanter, voor hen die van autographen houden en voor wie zelfs de vouwen en de vlekken van het handschrift van een beroemd man beteekenis hebben, ook de Inleiding van prof. Bülbring te lezen en de nauwkeurigheid te waardeeren waarmede de Groningsche Anglist het handschrift heeft onderzocht en beschreven en het als vervolg op zijne uitgave van The Compleat English Gentleman (London David Nutt, 1890) heeft laten drukken.

Merkwaardig ook de noot, op blz. XI, een ‘Aanteekening’ waard: ‘Defoe was een groote, een echte groote leugenaar, misschien de grootste leugenaar die ooit geleefd heeft.’

Maar de naam van Daniel Defoe wekt andere herinneringen bij koningin Wilhelmina en hare onderdanen. En zoo dit ‘liegen’ hem gaarne vergeven wordt, dan zal het wel niet zijn om zijn Royall Educacion, waarvan hij, vreemd genoeg, het tijdstip der compositie zelf verkeerd heeft opgegeven, maar om zijn onsterfelijke fictie van Robinson Crusoë.

A.G.v.H.