De Gids. Jaargang 58

[p. 557]

Buitenlandsch overzicht.

Gaanden en komenden.

28 November.

Dat is een gaan en komen!

De menschen gaan, de volken gaan, de dingen gaan (alleen ‘de zaken’ gaan nog niet) en andere menschen, volken en dingen komen. Het is een schoonmaak tegen het eind van 't jaar, alsof de mooie Novemberdagen de wereld in 't idee hadden gebracht dat de lente op til was. Alexander III is naar de eeuwige rust, en Caprivi naar 't Zuiden gegaan. De Chineezen gaan - de Hemel weet waarheen. En de Japanners komen naar Peking - ik twijfel er geen oogenblik aan, evenals de Franschen op Madagascar komen, - het zou wreed wezen daaraan te twijfelen. Nicolaas II is op den troon gekomen, en Ferdinand de Rodays heeft Francis Magnard als hoofdredacteur van den Figaro opgevolgd. De vorst van Hohenlohe is uit zijn stadhouderspaleis in Straatsburg naar het paleis in de Wilhelmstrasse te Berlijn verhuisd om een decoratief bondskanselier te worden, - men zegt dat de vorstin van Hohenlohe bij het verhuizen in tranen is uitgebarsten. De republikeinsche partij, in de Vereenigde Staten, heeft bij de verkiezingen de overwinning behaald. De koning van Servië is voor de begrafenis van den czar naar St. Petersburg gereisd - het verhaal gaat dat hij, bij de plechtigheid in de kerk, zijn lorgnon niet had durven opze:ten en bijna den jongen czar zonder groeten voorbij was geloopen, ergernis en koelheid! Alleen Leopold II is thuis gebleven, toen hij de Kamers moest openen, - een exceptie; er zal niet op gelet worden.

Onder al die beweging wordt het moeilijk de physionomie van de gebeurtenissen te onderscheiden.

Laat ons trachten te zien wat er geschiedt.

[p. 558]

De troonsbestijging van czar Nicolaas heeft in den politieken toestand een verandering gebracht die sinds lang was voorbereid. Reeds tijdens de laatste jaren der regeering van Alexander III lag het zwaartepunt van Europa in St. Petersburg, doch Rusland was toen meer een dood gewicht dan een middelpunt van beweging. Frankrijk alleen kon het niet tot actie brengen, omdat het een tegenwicht vond in Engeland. De toenadering der Engelsche politiek tot de Russische heeft de belemmering opgeheven.

Voor weinige jaren nog gaf de triple-alliantie tusschen Duitschland, Oostenrijk en Italië, - de schepping van Bismarck's staatskunst, - den toon aan.

Haar invloed is thans gedaald.

Allerlei redenen hebben daartoe samengewerkt. De persoonlijkheid van Keizer Wilhelm is te veeleischend om een andere macht dan de zijne in Duitschland naast zich te kunnen dulden; maar zij is niet krachtig, niet grootsch genoeg om den toestand in Duitschland te beheerschen. Er is disproportie tusschen de werkelijke stemming van het land en 's keizers wil. Dat feit is gesluierd gebleven, zoolang de vorst nog macht genoeg over zichzelf bezat om zijn werkelijk humeur te verbergen; maar het ontslag van Caprivi, dat aan een opwelling te danken is, heeft getoond wat er in Wilhelm's geest omgaat. Het kan niet anders of de regeering zal zich thans meer en meer bij de autoritaire elementen in het rijk aansluiten, de keizer zal, wat persoonlijk machtsvertoon betreft, niet achter willen blijven bij zijn Russischen jongen buurman, en het gevolg zal zijn een politiek à coups de tête, waarbij zijn volk, het burgerlijke Duitschland, niet mee zal gaan.

Die nukkige politiek heeft Engeland van Duitschland vervreemd. Er is in 't Duitsche volk een haat jegens Engeland. Zij, die zich sinds 1870, als Germanen, voor het eerste volk der wereld houden, kunnen het nu eenmaal niet vergeven dat er een andere Germaansche natie bestaat, die het eerste volk is.

Heel verstandig, dunkt me, was het van den keizer, bij het instellen van zijn nieuwen koers, gezien om de vriendschap van Engeland te zoeken, en de samenwerking van twee zoo na verwante volkeren te bevorderen. Maar even roekeloos schijnt mij zijn handelwijze om, na die vriendelijkheid, gehoorgevende aan allerhande nationale jalouziën, slag op slag de politiek van Lord Rosebery in Afrika en Azië te doorkruisen en Engeland een mal figuur te doen slaan. Een ambitieuse minister van een machtig land draait niet nog eens aan iemand zijn gezicht toe, wanneer hij eerst op zijn rechterwang en daarna op zijn linker een klap heeft gekregen; hij toont hem, wanneer hij den vrede moet bewaren, zijn rug. De dagen van Bismarck zijn voorbij, en Rosebery is geen Granville.

[p. 559]

Het gedrag van den keizer openbaarde zich daarenboven in al zijn onhandigheid door het feit, dat hij te duidelijk blijken gaf van zijn wensch om, ten gevolge van zijn onbeleefdheid jegens Engeland, een wit voetje bij Frankrijk te krijgen; en een verstandhouding tusschen Frankrijk en Duitschland kon alleen gericht wezen tegen Engelands koloniale politiek. Het was den keizer te doen om Engeland te isoleeren, het gevolg is geweest dat hij geïsoleerd werd.

Want aan zijn bondgenooten heeft Duitschland geen grooten steun. De Italiaansche regeering is haar eigen moeilijkheden in 't binnenland nog niet te boven gekomen, en Frans Jozef heeft geen eendrachtige bevolking in zijn bonte staten. Thans is de beurt van verzel aan Hongarije gekomen dat de afdoening verlangt van de regeling tusschen kerk en staat, en die afdoening nog maar niet van zijn koning verkrijgen kon.

Wel is er in Italië een nationale stemming tegen Frankrijk, om dezelfde redenen die Duitschland tegen Engeland in 't harnas zouden kunnen jagen; maar daar staat tegenover dat de Italianen sympathie gevoelen en medegaan met de Engelschen. Een mogelijke samenwerking tusschen Engeland en Frankrijk zou dus dat nationale humeur van Italië neutraliseeren.

Het drievoudig verbond, met het Duitsche rijk aan 't hoofd, dat nog kort geleden door zijn armeeën instond voor den vrede van Europa en de suprematie van de middenstaten, heeft niet langer de beslissende stem.

Het zijn, met den aanvang van czar Nicolaas' regeering, Engeland en Rusland geworden die de Europeesche politiek bepalen.

Wat de zwakheid en het ietwat fantastische van Frankrijks verstandhouding met Rusland, onder Alexander III, uitmaakte, was dat beide landen in den grond der zaak geen ander gezamenlijk belang hadden dan hun wensch om zich niet door Duitschland te laten ringelooren. Ze waren vrienden, maar verre vrienden, en des te uitbundiger in hun betuigingen naarmate zij verder van elkander afstonden en bleven.

Sympathiën en autipathiën alleen bewerken geen hechte verbonden; zij willen door wat duurzamer cement aaneengehecht zijn.

Nu zijn Engeland en Rusland ook geen buren, maar de grenzen van hun beider rijken in Azië naderen al heel dicht tot elkander, en wanneer men de belangen in 't oog houdt die Engeland heeft bij 't in stand blijven der Turksche en Chineesche macht, dan kan men wel zeggen dat, van Klein-Azië af tot Korea toe, de kringen van Russischen en Engelschen invloed elkander raken. Daar liggen overal de conflicten voor de hand: maar de mogelijkheid van een overeenstemming is in 't geheel niet buitengesloten.

Wanneer men elkander maar vertrouwde!

[p. 560]

Vertrouwen is een persoonlijke kwestie, zij kan alleen opgelost worden door een toenadering van personen. En die persoonlijke band bestaat tegenwoordig door de vriendschap tusschen het Russische hof en het Engelsche. De czar en zijn moeder hebben in hun dagen van verdriet gevoeld wat zij aan den prins en de prinses Van Wales hadden....

Ik denk dat het voortdringen der Japanners op Chineesch gebied het een en ander zal hebben bijgebracht om aan de Engelsche en Russische cabinetten het nut van die vorstelijke intimiteit te doen inzien.

Zoo werkt dat Japan, een land dat gisteren nog alles van Europa moest aannemen, reeds heden op datzelfde Europa terug.

De dingen komen en gaan, en waar ze zijn heengegaan van daar komen ze naar hun oorsprong weer.

Stond Engeland tegenover Rusland in het moeilijke vraagstuk van de verhouding tusschen China en Japan, zoo zou de vrede van Europa ieder oogenblik gevaar loopen. In deze omstandigheden is de rust voor Europa verzekerd.

Ge kunt veilig naar Madagascar gaan, o Frankrijk; achter uw rug zullen geen verwikkelingen plaats grijpen.

Och, Frankrijk, alles wel overdacht, was liever thuis gebleven; de expeditie naar Madagascar was oorspronkelijk een pointe tegen Engeland; thans, nu het der drilte im Bunde is, zal Frankrijk zijn overwinning niet geheel kunnen exploiteeren. En Afrika! wat is thans Afrika? Afrika is voorloopig gegaan; Azië is op den voorgrond gekomen, eensklaps; daar worden thans de machtsvragen beslist. En op dat oogenblik zich de handen te laten binden door Madagascar!

Dat komen en gaan van de dingen! Niemand kan er rekening mêe houden, zoo bewegelijk worden ze plotseling.

Ik heb nòg een moraal ten slotte.

Wanneer ik opmerk hoe veel gewicht de persoonlijke betrekkingen der regeeringen nog in de schaal leggen, dan geloof ik dat voor de vorsten, wat de sombere profitiën ook mogen zeggen, de tijd van gaan nog niet gekomen is.

B*