De Gids. Jaargang 58

[p. 570]

Bibliographie.

Edouard Grenier. Souvenirs littéraires. Paris, Lemerre. 1894.

In zijn Spectatoriale Vlugmaren heeft onlangs Flanor, klagend dat hij in zekere bloemlezing van jongere dichters was overgeslagen, zich ongunstig uitgelaten over de menschen, die door een knap auteur te vertalen of in bloemlezingen op te nemen, wandelen in de schaduw van groote mannen om zoo zichzelven wijs te maken dat zij ook iets zijn. De uitval was zeker niet malsch en werd niet malscher door den vuurpijl - of is het een ander projectiel? - aan het einde van de tirade: ‘Waarom niet? Jezus deed zijn intocht te Jeruzalem ook op een ezel.’

Gelukkig dat Edouard Grenier geen Hollandsch verstaat. De 74-jarige Fransche letterkundige, die nog al gevoelig blijkt te zijn, zou zich den uitval hebben kunnen aantrekken. Uit de letterkundige herinneringen, welke hij op de zijn leeftijd eigene breedsprakige manier verhaalt, blijkt toch dat de brave man zijn leven lang weinig anders gedaan heeft dan wandelen in de schaduw van zijn groote tijdgenooten. Dit was trouwens reeds de indruk, dien Jules Lemaître jaren geleden bij de lezing van zijn bijzonder verdienstelijke tweedehands-poëzie ontving, en dien hij hoffelijk en geestig aldus uitte: ‘Men weet niet of Grenier's poëzie ons het meest interesseert om haarzelfswil dan wel om de herinneringen die zij opwekt.... Heel de groote romantische poëzie weerspiegelt zich in zijn verzen, niet geheel-verbleekt, maar verzacht, als in een helder en bijna stilstaand water; trouwens, wanneer het niet stilstond, zou het niets hoegenaamd weerspiegelen’.

De goede Grenier is niet weinig trotsch op zijn kennis van het Duitsch; op zijn tot tweemaal toe bekroond-zijn door de Fransche Akademie, eens voor een prijsgedicht op den dood van Lincoln, waarvan hij den moed heeft deze slotregels te citeeren:

Et l'avenir mettra ton image et ton nom
Plus haut que les Césars, - auprès de
(Washington;

trotsch op de vraag van Mgr. Dupanloup aan Cochin: ‘Pourquoi M.

[p. 571]

Edouard Grenier n'est il pas de l'Académie?’; trotsch op de zeven stemmen die eens, maar nooit weer, bij de benoeming van een Akademielid op hem zijn uitgebracht; trotsch op de woorden die den duc d'Aumale in een onbewaakt oogenblik moeten ontsnapt zijn, toen hij van Grenier's verzen zeide: ‘C'est de la grande poésie!’ En dat alles moet hem eenigszins schadeloos-stellen voor teleurstelling en miskenning ondervonden, toen Victor Hugo hem zonder veel deferentie ontving en weigerde hem zijn stem te geven; toen zijn vriend Bersot in plaats van hem aan Mlle. Dosne als ‘dichter’ te signaleeren, van hem zeide: ‘il a fait de jolis vers’; toen Mme Hollond, een vriendin van de Remusat's en de Ary Scheffer's, die hem verzocht had haar Laprade voor te stellen, in zijn tegenwoordigheid Laprade te dineeren vroeg en hèm niet.

In al deze mededeelingen toont Grenier zich een klein man, van wien moeielijk een breed opgevat oordeel te wachten is over de menschen met wie hij in zijn lange letterkundige loopbaan in aanraking gekomen is. Wat hij op Heine, Victor Hugo en anderen aan te merken, of in Lamartine, Brizeux, Ponsard te loven heeft, staat nog al eens in middellijk of onmiddellijk verband met het oordeel van deze dichters over zijn persoon en zijn werk.

Toch komen er in deze Souvenirs bladzijden voor die men ongaarne zou missen. De herinneringen aan Nodier en Mérimée bijv. completeeren hetgeen wij elders omtrent hen vernamen. Mérimée stelt hij ons beminnelijker, toeschietelijker, hartelijker voor dan de meesten van hen dis over den correcten scepticus schreven ons hem plegen af te schilderen. Van de dichteres Amable Tastu en haar kring geeft Grenier ons een aangenaam beeld. Maar wat tot het interessantste van deze Souvenirs behoort is de geschiedenis van de drie sonnetten ‘A Madame M.N.’, voorkomende in de Musset's ‘Poésies nouvelles’. Madame M.N. is Madame Mennessier-Nodier. Grenier geeft hier voor het eerst het fraaie sonnet van Nodier's dochter dat Musset's eerste sonnet had uitgelokt, en twee andere, niet minder fraai, welke op dit en het volgende als antwoord dienden. Voor de mededeeling van deze dichterlijke samenspraak, welke hij beweert te hebben uitgelokt - de zes sonnetten zijn hier afgedrukt - mag men Grenier dankbaar wezen.

La Mouche. Roman aan een doodsbed. Naar het Zweedsch van Axel Lundgård. Dieren. G.G. Opwyrda.

Hoe men romans fabriceert. Over ‘La Mouche’ (alias Margot, alias Camille Selden, alias Elise de K.), de laatste liefde van Henrich Heine, bestaat een kleine litteratuur. Men vindt over haar bijzonderheden in Alfred Meissner, Geschichte meines Lebens; Maria Embden Heine, Erinnerungen; Camille Selden, Les derniers jours de Henri Heine; H. Julia, H. Heine (‘Deutsche Revue’ 1884), en elders. Met behulp van deze geschriften, van Heine's laatste gedichten en van zijne in 1884 door Ed. Engel uitgegeven zoogenaamde ‘Memoiren’ heeft de Zweedsche schrijver dezen roman samengesteld, die niets nieuws bevat en enkel op langdradig sentimenteele manier, zonder kritiek, zonder een poging tot karakterteekening zelfs, het lang bekende, romantisch ingekleed, herhaalt. Met welk een omhaal van woorden telkens dezelfde toestanden van deze liefde aan een sterfbed ook worden verhaald, toch zou de schrijver het niet tot den omvang van een roman hebben kunnen brengen, wanneer hij niet op den lumineuzen inval ware gekomen om bijna een vierde van het geheele boek te vullen met eene letterlijke vertaling van de in 1884 verschenen ‘Memoiren’ - herinneringen uit Heine's kinder- en jongelingsjaren, zooals men weet - waarvan hij het

[p. 572]

doet voorkomen dat Heine ze aan ‘Mouche’ heeft ter hand gesteld.

Behalve door de hinderlijkste drukfouten - de groote Fransche kanselredenaars heeten er Fliclier, Massellon, Bourdalon en Boasuet - onderscheidt dit boek zich nog door de malste vertalingen o.a. van Heine's brieven. Heine placht de uit Zwaben afkomstige Mouche te plagen met haar ‘Schwabengesicht.’ In een brief van 20 Juli 1855 schrijft hij haar in het Fransch o.a. ‘J'ai grande envie... de poser une empreinte vivante sur votre Schwabengesicht’. In dezen roman luidt de zin: ‘Ik verlang echt hartstochtelijk er naar... een kus te drukken op uw insectenphysionomie.’ Wien de eer van die vertaling wel mag toekomen, Lundgard of den ongenoemden Hollandschen vertolker?