De Gids. Jaargang 58

[p. 377]

Bibliographie.

W.G. van Nouhuys. Letterkundige opstellen Amsterdam, Van Holkema en Warendorf. 1894.

Wat wij in deze verzameling, waarin opstellen voorkomen over Van Looy en Aletrino, Aug. P. van Groeningen, Albert Verwey, Frederik van Eeden, Frans Netscher, Ibsen's Vrouwenfiguren en Nordau's Ontaarding, in de eerste plaats waardeeren, is de talentvolle poging om aan eenige der voornaamste schrijvers en dichters van de jonge generatie recht te doen wedervaren. De heer Van Nouhuys heeft de taak op zich genomen van bemiddelaar; hij heeft al zijn best gedaan om de poezie van Verwey, de poezie en het proza van Van Eeden te begrijpen, en zoodra hem dit, naar zijn meening, gelukt was, heeft hij getracht ook anderen te doen begrijpen en navoelen. Hij heeft, op zijne beurt, gedaan wat hij in Van Eeden als schrijver van de Studies waardeert: ‘Hij heeft geschreven met de bedoeling om ons verder te leeren zien dan het eng begrensde wereldje van overeengekomen kunstbegrippen. Hij heeft uitbreiding willen geven aan ons artistiek waardeeringsvermogen.’ Daaraan danken wij eenige goede bladzijden (blz. 71 vv.) over het ontstaan der jongste poëzie in Nederland (sedert V.N. dit schreef alweer door een allerjongste opgevolgd); daaraan een van warme sympathie voor het gedicht getuigende ‘inwijding’ in Van Eeden's Ellen en een met groote conscientie en liefde geschreven overzicht van Johannes Viator, waaruit voor hen, die dit boek tot nu toe vrijwel voor onbegrijpelijk hielden, veel licht kan opgaan. ‘Ik heb’ - schrijft Van Nouhuys - ‘er mij weken lang, dag aan dag, mee bezig gehouden... omdat ik uit groote sympathie voor Van Eedens ongemeen talent ook van dit werk spreken wilde met bewondering, en met bewondering alléén.’ Diezelfde letterkundige conscientie deed Van Nouhuys tot nu toe over Gorter het stilzwijgen bewaren. ‘Ik hoop mij eerlang een oordeel te vormen over Gorter's verzen; voorshands ben ik nog niet zoo ver’, schrijft hij in April 1891; en in een noot, in 1894 geschreven, luidt het: ‘Helaas - ik ben nòg niet zoo ver... Er zijn te veel verzen bij die ik niet begrijp.’

Er is in die behoefte van Van Nouhuys om te begrijpen, mede te voelen en te bewonderen, iets dat, dunkt ons, hen die het geldt wel moet getroffen hebben. Misschien echter zou de man, wiens litteraire kennis en goede smaak uit deze opstellen zoo duidelijk spreken, wat krachtiger dan hij deed zich hebben kunnen uitlaten tegenover smakeloosheden, gewilde duisterheid en gekunsteldheid, welke hem zoowel bij Verwey als in Van Eeden's Johannes Viator pijnlijk moeten hebben aangedaan. En dan - is er wel beschouwd, in dien schroom om zijne meening te zeggen over Gor-

[p. 378]

ter's poezie niet eenige overdrijving, en hebben zij, die in den heer Van Nouhuys als in hun letterkundigen Mentor vertrouwen stellen, niet een zeker recht om zijn meening over dezen veelbesproken dichter te vernemen?

Schiller's Mutter. Ein Lebensbild van Dr. Ernst Müller. Leipzig, Arthur Seeman. 1894.

Een brave, vrome vrouw, vol zorg en liefde voor haar kinderen en die op hare beurt van die kinderen veel liefde ondervond; een zeer eenvoudige vrouw, zonder veel ‘Bildung’, zonder geest, maar practisch en degelijk; een zuinige huisvrouw, met zeer weinig behoeften voor zichzelve en die de zorgen van haar 71-jarig leven waardig en geduldig heeft weten te dragen - ziedaar de dochter van den bakker-herbergier-burgemeester van Marbach, zooals wij haar uit dit ‘Lebensbild’ leeren kennen.

Of het noodig was daarvoor een boekdeel van 208 bladzijden te schrijven? Waarschijnlijk zou niemand op het denkbeeld zijn gekomen, wanneer niet enkele jaren geleden een dergelijk ‘Lebensbild’ van Goethe's moeder door Dr. Karl Heinemann, bij denzelfden uitgever verschenen, zulk een succes had gehad, dat het in den tijd van anderhalf jaar vier uitgaven beleefde. Ongelukkig bieden noch de persoon, noch het leven van Schiller's moeder iets van het interessante, dat aan de schrandere, levendige, geestige ‘Frau Rath’, wier gezelschap gezocht werd door Goethe's vele vrienden, de hoogstgeplaatsten niet uitgezonderd, zulk een buitengewone aantrekkelijkheid verleent.

Het aantrekkelijke van dit boek wordt gevormd, minder door den tekst, voor het meerendeel òf weinig belangrijk òf overbekend, dan wel door de vele platen en portretten die het versieren. Uit het hier voor de eerste maal gereproduceerde portret van Schiller's moeder, naar een schilderij in het bezit van Fräulein Kopprasch te Dresden, blijkt dat de dichter uiterlijk veel op zijne moeder geleek: de snit van het gelaat, het breede voorhoofd, de neus, de lange hals vormen geheel het bekende Schillers-type. Ook het hel blonde, rossige haar moet Schiller van zijne moeder gehad hebben. Tot de geestelijke eigenschappen, welke de zoon van de moeder erfde, behooren vooral groote nauwgezetheid en spaarzaamheid in het huishoudelijke. Hoe vreemd het klinke, Schiller, de man van het idealisme, was tevens een voortreffelijk ‘Geschäftsmann’. Dat getuigt o.a. Karoline von Wolzogen die ‘eine Spur von geschäftssmässigem Talent’ in hem roemt; dat bewijzen de brieven, die hij met zijne uit gevers wisselde, en de nauwgezette wijze waarop hij zijn geldzaken be stierde.