De Gids. Jaargang 58

[p. 188]

Bibliographie.

La revue de Paris. 1^re Année. N^os. 1-10.

De periodieke litteratuur is sedert 1 Februari van dit jaar in de Revue de Paris een tweemaal 's maands verschijnend tijdschrift rijker geworden, dat, blijkbaar lang en ernstig voorbereid, sans tambour ni trompette zijn apparitie gemaakt heeft en zich als met één sprong geplaatst heeft in de voorste rij der Fransche tijdschriften, als geducht mededinger van de Revue des deux mondes, langen tijd in veler schatting de ‘Revue’ bij uitnemendheid.

Van haar talent om uit de talrijke onuitgegeven Brieven van bekende persoonlijkheden het belangrijkste te kiezen gaf de Redactie blijk door al aanstonds in de eerste afleveringen die buitengewoon mooie brieven van de Balzac af te drukken, die in hun roerende welsprekendheid het Werk van den grooten romancier op het treffendst completeeren; spoedig gevolgd door de ‘Lettres de Compiègne et de Fontainebleau’, waarin Octave Feuillet in bladzijden tintelend van geest ons het hof van Napoleon III ‘en villégiature’ beschrijft. Van haar tact gaf zij een afdoend bewijs door in het allereerste nummer een zeer waardeerend essai van Emile Faguet te plaatsen over Ferdinand Brunetière, den directeur van de Revue des deux mondes. Waardig sloten zich daar bij aan de stukken van Jules Simon over Renan, van Monod over Taine, van Dufeuille over Prévost-Paradol. Gyp, Edouard Rod, Anatole France, Ferdinand Fabre schreven in de tot dusver verschenen nummers boeiende romans en novellen. Hierin afwjjkend van de meeste overige Fransche Revues geeft de Revue de Paris geen geregelde dramatische of muzikale overzichten, hetgeen niet verhindert dat de belangrijkste opvoeringen van tooneelstukken of dramatische muziekwerken in ernstige hoofdartikelen besproken worden. En zoo gaf tot nog toe elke aflevering veel nieuws en veel moois, meestal in dien helderen, artistieken vorm, waartoe de Fransche taal zich zóó bjjzonder leent, dat iemand die zijn onderwerp meester is zelfs een verhandeling over een museum van antieke vazen (Edm. Pettier: A quoi sert un Musée de vases antiques) tot een boeiende lectuur weet te maken, ook voor wie tot dusver aan dergelijke zaken nooit eenige bijzondere aandacht had gewijd.

Zonder gerucht of reclame een tijdschrift op de been gebracht te hebben, dat reeds van den aanvang af zoo voortreffelijk marcheert, is de niet geringe verdienste van de redactie der Revue de Paris.

Goethe und der Graf St. Leu, von Bernhard Suphan (Goethe-Jahrbuch. 1894).

Bekend is de groote belangstelling van Napoleon voor Goethe en hunne onmoeting bij gelegenheid van het Congres te Erfurt in 1808. Van mindere bekendheid zijn Goethe's

[p. 189]

betrekkingen met Napoleon's broeder Lodewijk, den koning van Holland. In het jaarboek voor 1894 van de te Weimar gevestigde Goethe-Gesellschaft wordt een merkwaardig document afgedrukt, toegelicht door een korte verhandeling van den directeur van het Goethe-archief, Dr. Suphan.

Het document is eerst kort geleden voor den dag gekomen: het is een lijst onder het opschrift: Ouvrages poétiques de Goethe door Goethe opgesteld en eigenhandig geschreven ten behoeve van den Comte de St. Leu (Louis Bonaparte, vroeger koning van Holland). Goethe was met den ‘grundedeln’ vorst, den ‘herrlichen Mann’, hoogelijk ingenomen. In Augustus 1810, dus kort nadat koning Lodewijk afstand gedaan had van den troon, hadden de beide mannen elkander in de Boheemsche badplaats Teplitz ontmoet, waar zij in hetzelfde huis hun intrek genomen hadden. Goethe schreef toen reeds aan zijn vriend Knebel: ‘Sein Charakter ist ein höchst respectable Herzensgüte .... Wenn man ihn genauer kennen lernt, so sieht man wohl, dass die Gründe seiner Abdication mit ihm geboren sind’. Dertien jaar later ontmoeten zij elkander weder, ditmaal in Marienbad, en in zijn Dagboek teekent Goethe den 24en Juli 1823 aan, dat koning Louis, zooals hij hem nog het liefst blijft noemen, hem een bezoek gebracht heeft en dat het daarbij was alsof zij elkander nog pas gister gezien hadden. Bij deze tweede ontmoeting hebben, blijkens Goethe's aanteekeningen, de gesprekken herhaaldelijk over letterkunde en tooneel geloopen. Louis Bonaparte was romanschrijver en dichter en had zich bijzonder bezig gehouden met de quaestie van rijm en rythmus, en van de mogelijke invoering van het Grieksche en Latijnsche metrum in de Fransche poëzie. Van hem bestaan o.a. een ‘Essai sur la versification’ in 2 deelen, waarin een transscriptie voorkomt van ‘L'avare’ van Molière in rijmlooze verzen, en twee bundels gedichten: ‘Odes’ en ‘Nouveau recueil de poesies’, waarover Goethe zich met veel waardeering heeft uitgelaten.

Naar aanleiding van deze te Marienbad gevoerde gesprekken, heeft Goethe bij zijn vertrek uit de badplaats, op het eind van Augustus 1823, de in het Fransch gestelde lijst van zijn werken aan zijn vorstelijken vriend doen toekomen. Indertijd had Napoleon Goethe reeds de opmerking gemaakt, dat zijn drama's, in tegenstelling met de Fransche, niet streng volgens de klassieke eenheidsregelen gemaakt waren. Waarschijnlijk is dit punt ook tusschen den Graaf de St. Leu en Goethe besproken, althans op de lijst vindt men o.a. het volgende: ‘Götz de Berlichingen, tragedie hors des regles’; ‘Iphigenie en Tauride, Tragedie en cinq actes tout afait selon les regles’; ‘Egmont, Tragedie hors des Regles’; Le Tasse, Tragedie selon les Regles. Van Faust luidt de zeer merkwaardige omschrijving: Faust Tableau hasardé du monde et des moeurs, en forme dramatique.

Onder deze oorkonde van de betrekking tusschen Goethe en Louis Bonaparte vindt men eerst de bekentenis van den welhaast 74jarigen dichter dat de tijd van poezie en eigenlijke litteratuur voor hem voorbij is: ‘Ces dernieres annees, je me suis occupè plus de la theorie de l'art et de la methode des sciences que de la poesie et de la litterature comme il paroit convenir a mon age’; terwijl het stuk eindigt met deze dankbetuiging: ‘Rendant graces tres humbles pour tant de bontès, me recommandant au souvenir gracieux, en esperance que l'annee prochaine puisse m'être favorable comme celle ci. Goethe.’

Dr. B.A.P. van Dam. ‘Als een spreeuw oft Papegaay’. (Verdietscht Engelsch Dicht uit vijf werelddeelen.) 's-Gravenhage, Loman & Funke. 1894.

Men moet zelf zich met dergelijk werk hebben beziggehouden, om te kunnen beseffen van hoeveel ern-

[p. 190]

stigen arbeid deze bundel uit het Engelsch vertaalde verzen de vrucht is. Inspannend, maar tegelijkertijd opwekkend is zulk een werk, dat worstelen met moeielijkheden van rijm en van rythmus, met uitdrukkingen en vergelijkingen die onvertaalbaar zijn en waarvoor een equivalent gezocht moet worden. Het wordt een soort van passie, niet ongelijk aan het zoeken naar het geheim van een of anderen ‘puzzle’, waarmee men vaak de ernstigste mannen uren lang heeft bezig gevonden. Een gevaar is het, dat men soms een gedicht ter vertaling kiest, minder omdat het zoo mooi is dan wel omdat een te overwinnen moeielijkheid u in de vertaling aantrekt. Misschien is het daaraan toe te schrijven dat in den bundel van dr. van Dam aan zooveel onbeduidends een plaats is gegeven en dat er van een leidend beginsel bij de keus der verschillende gedichten geen spoor te vinden is. Van Ben Jonson bijv. vinden we 15 grootere en kleiner stukken, van Wordsworth slechts één gedichtje: de drie coupletten van To a Skylark, van Keats geen enkel. Het verstandigst zou de vertaler gedaan hebben, wanneer hij zich bepaald had tot de humoristische gedichten van Russell Lowell, den dichter van ‘The Biglow papers’, van Bret Harte en Rudyard Kipling. In zulke stukken is hij in zijn element en toont hij veel talent voor versificatie, veel taalgevoel en veel humor. Er komen in den bundel inderdaad kleine kunststukjes van versificatie voor; met dubbelrijmen is de vertaler zoo kwistig alsof hij ze maar voor het grijpen heeft, en als het noodig is rijmt hij een geheel gedicht van 40 regels op één enkelen rijmklank (ijd, eid), gelijk in de vertaling van Bret Harte's ‘A moral vindicator’. En wanneer men dan weet dat de ‘verdietscher’ dezen moeielijken arbeid te Fauresmith in den Oranje-Vrijstaat verrichtte, dan is men geneigd tot een woord van dubbele waardeering voor den Nederlander, die, zoo ver van het moederland, zijn taal zoo meester is gebleven.