De Gids. Jaargang 57

[p. 560]

Bibliographie.

Laatste bundel van J.H. Hooijer. Haarlem, H.D. Tjeenk Willink. 1893.

Op het oogenblik dat de dood ons een geliefden vriend ontneemt in den man, die dertig jaren lang met onverflauwde liefde voor De Gids bezield bleef, worden wij, door het verschijnen van dit boek, wederom smartelijk herinnerd aan het verlies, dat wij pas weinige maanden te voren leden door het heengaan van Hooijer. Met zijn ‘laatste bundel’, waarbij een goed gelijkend portret is gevoegd, neemt de begaafde novellist voor goed afscheid van zijn vele vrienden, ons nog eens de volle maat schenkend van zijn aantrekkelijk talent.

Al lag het terrein van Buys' dagelijksche studie mijlen ver van dat der novellistiek, hij die, geen dor kamergeleerde, aan het leven en al zijn rijkdom placht deel te nemen, ook daar, naar Kuenen's woord, van alles de nobele zijde opzoekend, vond steeds tijd, kennis te nemen van het beste wat er in en buiten ons vaderland op letterkundig gebied te genieten viel. Zoo gevoelde hij zich altijd zeer aangetrokken tot de schetsen, zoo fijn van teekening en zoo teêr van tint, welke Hooijer in ons tijdschrift plaatste. En nu wij op Hooijer's laatsten bundel hier, ten overvloede, de aandacht vestigen, zouden wij deze voor het meerendeel zeer fraaie schetsen, in het midden waarvan zoo beteekenisvol het ernstige Mors et vita prijkt, als onder de schuts willen stellen van den nobelen geest, die ons zoo pas heeft verlaten.

Dansen en Rhytmen door Frans Erens. Amsterdam, W. Versluys.

Er is veel gemanieëreerds in de 26 schetsen, die de heer Erens hier bijeenverzameld heeft; vooral in de zeer kleine stukjes, waarvan er enkelen, wijd gedrukt, niet meer dan twee bladzijden vullen. De jodin op de Nieuwmarkt, die woedend wordt op haar ‘stille klanten’, kan er nog door, ofschoon hiervan veel meer ware te maken geweest. Maar instantanés als ‘Warmoesstraat’, ‘Amstelveld’, ‘Provincie’, ‘Instructie’ zijn toch waarlijk al te onbeduidend om voor ernstig werk te kunnen doorgaan; en al schrijft men nu zinnen in dezen

[p. 561]

vorm: ‘In vollen draf de broodkar rijdt; hoog op zit de knecht, die laat draven de hit’, dergelijke gekunsteldheid kan den schralen inhoud niet goed maken.

Waar de heer Erens iets meer te zeggen heeft, toont hij het goed te kunnen zeggen. Zoo in ‘De processie’, waar de opsomming der verschillende bestanddeelen van den stoet den indruk van het plechtige voorttrekken goed weêrgeeft. Of men echter van de in 't wit gekleede kleine meisjes zeggen mag, dat zij ‘als een vlaag versch gevallen sneeuw’ op hun knietjes vallen? Goed geslaagd dunkt ons ook het verhaal van ‘Berbke’, de half onnoozele ‘fille de ferme’, die, zonder iemand kwaad te doen, maar ook zonder dat iemand zich om haar bekreunt, met de oude reistasch gevuld met haar prullen in de hand, langs 's heeren wegen slentert, allengs meer verlaten, vervuild en verwilderd haar bestaan voortsleept, tot zij op een morgen dood gevonden wordt onder een heg, langs den weg. Van deze schets ontvangt men een indruk; van de meeste overige niet.

Intimiteit door Ebba. Amsterdam, P.N. van Kampen & Zoon.

Anna en Julius zijn nog geen jaar getrouwd, als de man, een luitenant der marine, naar Indië moet vertrekken. De jonge vrouw, van nature ‘beredeneerd’, terughoudend tegenover haren man, ongeschikt om van het geluk van het oogenblik te genieten, maakt zich bang, meent in de brieven, die Julius haar uit de Oost schrijft, een koeler toon te bespeuren, en kwelt zich met de gedachte, dat daar ginds misschien een andere hare plaats in zijn hart zal gaan innemen. Wanneer Julius in Indië een betrekking aan den wal heeft gekregen, gaat ook Anna daarheen; en nu blijkt het haar dat haar man bij de familie ter Maete, over wie hij reeds dikwijls schreef, bijzonder druk aan huis komt en met mevrouw ter Maete op voet van groote intimiteit verkeert.

De geschiedenis van den opkomenden argwaan, van Anna's strijd, van hare uitbarstingen van jaloezie, en eindelijk van de verzoening tusschen de beide echtgenooten onder de conventioneele omstandigheid: de verwachting van een kind, weet Ebba goed te ontwikkelen. Eigenlijk laat de schrijfster het volle licht enkel vallen op de jonge vrouw. Ebba's sympathieën zijn duidelijk aan de zijde van Anna. Het beeld, dat zij ons van Julius' karakter geeft, is veel flauwer, en omtrent den aard van zijne intimiteit met Gonne ter Maete blijven wij in het duister. Eene ontwakende sympathie tusschen Anna en ter Maete is slechtsmet stippellijnen aangegeven.

Met meer zelfbeperking dan zij in haar wat breedsprakige Huwelijkspoëzie aan den dag legde, toont Ebba zich in deze novelle de fijn gevoelende, die, in de hoeken en schuilhoeken van het vrouwenhart tehuis, de oude geschiedenis van dat hart, zijn teleurstellingen en zijn zwakheden, met talent weet te schilderen.

Henrik Ibsen en zijn werk. Nota's van Emmanuel de Bom. Gent en Amsterdam. 1893.

Een boekje van even honderd bladzijden, zonder andere pretentie dan om het publiek, voornamelijk het Zuid-Nederlandsche, dat Ibsen hoofdzakelijk nog slechts bij naam kent, eenig denkbeeld te geven van inhoud en strekking der verschillende werken van den Noorschen dichter. De schrijver komt er eerlijk voor uit, dat wat hij hier geeft door hem grootendeels ontleend is aan hetgeen Brandes, Passarge, de Belgische schrijver Sarolea en L. Simons in zijn ‘Besproken plaatsen’ schreven. Van verschillende andere bekende werken over Ibsen schijnt hij geen kennis genomen te hebben; althans van het zeer interessante

[p. 562]

boek ‘Ibsen's Frauen-Gestalten’ van Mevrouw Andreas-Salomé weet hij alleen te zeggen: ‘reeds werd er een auteur gevonden (een Duitsche dame) om over dit speciale onderwerp [Ibsen's vrouwebeelden] een lang boek te schrijven.’ Maar wat hij uit de door hem genoemde schrijvers haalde, heeft hij met Zuid-Nederlandsche geestdrift, die, al wil hij er niet van hooren, wel eens in ‘oppervlakkig lyrisme’ overslaat, in soms wat slordige, maar dikwijls eigenaardige en kernachtige taal te boek gesteld. Wie dit geschrift leest, zal een levendig en vrij volledjg beeld ontvangen van ‘Ibsen en zijn werk’, van zijn eerste gedichten af tot aan zijn jongste drama ‘Bouwmeester Solness.’