De Gids. Jaargang 57

[p. 399]

Buitenlandsch overzicht.

25 Januari.

Les temps difficiles, zoo betitelt Forain zijn reeks teekeningen in den Figaro over de gebeurtenissen van den dag. Waarlijk, het zijn moeilijke tijden om door heen te komen, en niet het minst voor de regeeringen; zooveel blokken liggen er over den weg en zoo weinig gang is er in de staatsmachines. Engeland alleen, van de groote staten, en van vele kleine staten daarbij, maakt een uitzondering. Het heeft zijn blok, voorzeker, in Ierland; maar Engeland is zijn oude spreekwoord getrouw gebleven: een hinderpaal is een boeman voor den lafaard; voor den wakkere daarentegen een noodiging om zijn kracht te verzamelen en te beproeven. En Ierland heeft in dien zin invloed uitgeoefend op het Engelsche leven. Het Iersche Catholicisme heeft het godsdienstig bewustzijn in Engeland verruimd, en het werk van kardinaal Newman en kardinaal Manning heeft zijn volledige beteekenis eerst verkregen door de aanwezigheid der Catholieke kerk op het zustereiland. De verbinding der Ieren met Amerika en de mogelijke gevolgen van een vijandige gezindheid in de Vereenigde Staten heeft de Engelsche politiek voor bekrompenheid bewaard, en het is niet zonder bedoeling, dat een man als Bryce, de grondigste, eerlijkste kenner van het Amerikaansche staatsleven een plaats heeft verkregen in het tegenwoordige ministerie met zijn Iersche programma. Doch bovenal: Ierland heeft aan Engelands staatkunde een concreet probleem opgegeven, - een vraagstuk, wel algemeen in zijn strekking, maar locaal, maar tastbaar in zijn uitvoering. En de zin van Gladstone's triomf bij de laatste verkiezingen schijnt mij deze te zijn, dat het Engelsche volk, na lang aarzelen, besloten heeft, dat probleem ook concreet op te lossen en het niet te vermorsen

[p. 400]

in algemeene halve maatregelen. Ierland vraagt zelfstandigheid; goed, wij zullen geven, wat het vraagt, met vertrouwen in de toekomst van het land en met vertrouwen in de toekomst van Groot-Engeland; wij willen Ierland niet beknibbelen, wij willen niet langer vreezen, dat Engelands prestige daaronder lijden zal, als het een volk geeft wat het toekomt.

Home-rule is een proefneming, en gevaarlijk als iedere proef; maar het gevaar roept den man, den staatsman, die het werk verrichten zal.

Gaan onze gedachten, thans nu het oogenblik nadert der verwezenlijking van Home-rule, niet terug naar Nederlands grooten tijd, toen het eveneens coucrete problemen had, toen het voor de vraag stond, of het zijn overzeesche bezittingen tot een koloniaal rijk zou maken? Nederland had de macht en Nederland had de mannen. Het heeft het oogenblik laten voorbijgaan; voorzichtigheid heeft ons onze groote toekomst ontstolen: er bestonden bezwaren.

Engeland bezit nog de mannen, die bezwaren te boven kunnen komen. Het heeft zijn mannen van actie, als die Lord Cromer, die in Egypte door het fronsen van zijn wenkbrauwen een speelschen khedive tot den ernst van zijn positie terugroept, en het bezit ook mannen van een hooger type: wijs en met den moed hunner wijsheid.

Ik denk hierbij niet in de eerste plaats aan Gladstone. Gladstone is een naam geworden; men heeft bij dien naam teveel te denken, dat is eigenlijk niets. Charles Lamb teekende bij een beroemde passage van den Hamlet aan: Vraag me niet, wat ze beteekent, ik heb haar zoo dikwijls gehoord, dat ik haar beteekenis niet zeggen kan en zelfs niet weet, of ze iets beteekent. Zoo gaat het bij Gladstone ook; voor ons oog staan zijn luitenants duidelijker dan hun leider.

Three cheers for John Morley! heette het onlangs bij de redevoering, die Asquith op een meeting te Liverpool over de ministerieele politiek hield. En de hoerahs kwamen uit het hart. Wie zou niet meê hebben ingestemd? John Morley is een man van weten en handelen. Hij bezit den moed van het wetenschappelijk onderzoek, hij heeft zijn geest de tucht opgelegd van klaar te weten, en zoodra het op handelen aankwam, heeft hij getoond, dat hij een beginsel van handelen in zich had. Een beginsel is toch nog heel iets anders dan een stelsel. Een beginsel is een over-

[p. 401]

tuiging: hier, op de plaats waar ik sta, ben ik in gemeenschap met het leven van mijn tijd; op dit eenige punt dringt zich voor mij de geschiedenis samen. - Zou de vrees voor een dynamietbom zulk een man zijn post doen verlaten? Hij volvoert zijn werk ongestoord, en doet wat recht is in zijn oogen. Three cheers for John Morley!

Maar heeft hij de losheid van bewegingen, de beheersching der praktijk, die dadelijk de middelen weet aan te geven om een regeling voor Ierland levensvatbaar te maken? Wie zal het zeggen? Een kundig man heeft meer ressources, dan de verwaanden meenen. En komt de nood, zoo komt de man.

Wie het onderscheid zou willen zien tusschen het Engelsche en Fransche karakter, moest een vergelijking beproeven tusschen een man als John Morley en den onlangs afgetreden minister van marine Burdeau. Hij geeft een goed beeld van den hedendaagschen Franschen politicus. Burdeau heeft zich zelf opgewerkt en door zijn wonderlijke gevatheid is hij van alle markten thuis. Hij vermeestert dadelijk zijn onderwerp, d.i. hij weet er alles van, wat dadelijk te vermeesteren is. Hij kan college geven als professor; hij kan, uitnemend financier, een Staats-budget uitpluizen, hij kan een speciaal departement als de marine besturen, zonder er oneer bij in te leggen; en als ge 't hem vroegt, zou hij het departement van oorlog er bij nemen, om niet van buitenlandsche zaken te spreken, waar het slechts op wat handigheid aankomt. Hij is een en al eerzucht en gevatheid. Maar hij staat een weinig zwak op de beenen. Hij mist den nerf; hij mist beginsel, hij mist een levend idee.

Gebrek aan levende ideeën, dat is de epidemie, die tegenwoordig op het vastland van Europa heerscht. Er bestaan surrogaten genoeg, van antisemitisme af tot militarisme toe; maar schep daar eens een levende orde der samenleving mede.

Wij hebben dezer dagen optochten van werkeloozen gezien: zwijgende mannen in rijen achter elkander door de modder der straten ploffende met den doffen val hunner voetzolen. Ik stel me een anderen optocht voor, van de ideeloozen, van Europa's politici in parlementen en regeeringen. Niet stil, maar vol gebaren, vol woorden, vol reclames, - en doelloos; en Jago zich hier en daar tusschen de groepen bewegende, met zijn aanmaning: Put Money in thy purse.

[p. 402]

Ja, zonder ten minste een vermelding van de Panama-zaak kan mijn beschouwing er niet afkomen. Ik geloof niet, dat de Fransche politici veel slechter zijn dan hun collega's in andere landen; maar er is nu eenmaal in zulk een weelde- en wereldstad als Parijs een overtuiging gaan heerschen, dat men, bij alles wat men doet, ook geld moet verdienen. Of men het geld ook krijgt, dat is een andere zaak. Maar niemand zal het vreemd vinden, wanneer Jago naar hem toekomt en zegt: Make Money. Jago, d.i. Arton of Cornelius Hertz? Zij zijn de roofvogels, die het eind van een régime aankondigen, wanneer de ideeën van het régime verbruikt zijn. Men weet niet precies, waar zij van daan komen; en zij hebben overal relaties, zij zijn door en door honorable men, - met attesten kunnen zij het bewijzen, evenals Beaumarchais zijn adel met de kwitancie. Zij kennen het uurtje, waarop de minister vertrouwelijk wordt, zij sturen bouquetten aan de ministersvrouw; zij hebben hun neus in alle aangelegenheden, zij verschaffen posten, zij weten voor elke moeilijkheid een uitredding. Vertrouw hun uw belangen toe, en alles zal als van zelf gaan. Zij krijgen ridderorden, zij krijgen macht - en plotseling stokken de zaken; hier of daar vertoont zich een scheur, de oude middeltjes helpen niet meer, de scheur wordt een afgrond en de menschen, die op den duizendkunstenaar vertrouwd hebben, storten daarin.

Niemand begrijpt, hoe men tot die verblinding is gekomen, en geen geschiedvorscher zou haar later kunnen verklaren, wanneer daar niet de teekenaar was, die houding en uiterlijk van de menschen voor het geheugen bewaard had.

Forain is de moralist van het Panama-tijdvak, zooals Daumier en Gavarni het geweest zijn voor den tijd van Louis Phillippe. Forain, de teekenaar, met zijn stekende, speurende oogjes, met zijn pret in de wreedheid der dingen, heeft in zijn tafereeltjes de intieme gedachten weergegeven van de kringen der Parijsche wereld. Let eens op die oudelijke heeren met knikkende knieën en satyrstronies! Zie eens, hoe op zijn prentjes de honderd bedrijven vertoond worden der comedie van vulgaire verdorvenheid, - van bedrog om te genieten en van genot om te bedriegen. Geen vonkje van echt leven op die gezichten.

Forain, die op zijn manier voor Nemesis van zijn tijd fungeert, heeft het eind van dit jobbersrégime in een teekening van weinige schrappen gesymboliseerd:

[p. 403]

Een wachter voert een partijtje Cook's touristen de gevangenis van Mazas rond. Hij licht de luikjes voor enkele deuren op en gunt den vreemdelingen een kijkje in de cellen der gevangenis. Die goede Germanen of Schotten maken hun opmerkingen. Daar opent de wachter een nieuw luikje voor een cel, en den vinger aan de lippen houdend, zegt hij met een expressie van gewicht en ironie tevens: Stil! die daar is een minister!

En met de logge ruggen naar den toeschouwer gewend staan een paar vreemdelingen door de opening te kijken in de cel, een derde wacht bedaard zijn beurt van het genot.

Chnt, celui là c'est un ministre!

B*