De Gids. Jaargang 56

[p. 196]

Bibliographie.

Johan de Meester. Parijsche Schimmen. Zutphen. W.J. Thieme & Cie. 1892.

‘Schimmen’ noemt de schrijver zijne verzameling schetsen; en inderdaad in enkele er van vindt men schimmen van gedachten, schimmen van gewaarwordingen, schimmen van herinneringen. Maar dat zijn niet de beste van den bundel, die schetsen, waaraan men zoo weinig hoû-vast heeft, en die weg zijn, voor goed weg, zoodra men het boek heeft dicht geslagen. Er zijn er andere in, met menschen van vleesch en been, min of meer belangrijke personages, van wie de heer De Meester aardig weet te vertellen. Daar hebt ge dien armen oud-gediende uit ‘Oorlog’, het kadee mannetje, nog altijd vol van het jaar '70, maar die nooit een enkelen slag wil noemen, van die, welke hij heeft bijgewoond, omdat een slag met een nederlaag, die ongewroken blijft, eigenlijk geen slag is; en wien als hij het bericht verneemt van Moltke's dood, 't in het hoofd slaat, met een idée fixe, dat nu het uur van de revanche gekomen is, en dat hij ze allen vóór moet gaan naar Berlijn. Of dien verbannen Pool, uit ‘Gevangen vogels’, die er een aantal vogeltjes op nahoudt, en elk jaar, op den verjaardag van den vreeselijken dag zijner verbanning, aan een van de vogeltjes, van die gevangenen, de vrijheid geeft. Elders geeft de schrijver uit zijne herinneringen als journalist in Parijs een levendig beeld van een journalistenclub, van het scepticisme, het cynisme, den bluf, het gehuichel en het koortsig dilettantisme om den broode, dat het leven van die heeren dagbladcorrespondenten, redacteurs, reporters van groote en kleine bladen in Parijs vervult. Getroffen heeft ons nog in de schets ‘Afbraak’ een mooie, zonnige aquarel van de Place du Châtelet met de Seine en den Boulevard St. Michel, kleurig en frisch. En wij zijn tot de conclusie gekomen, dat niet in schimmen, maar in duidelijk omlijnde, scherp waargenomen beelden de kracht ligt van den jongen schrijver, die nog de belofte vervullen moet, welke hij ons nu twee jaar geleden in de novelle Een huwelijk gegeven heeft.

M. Heins et A. Heins. De-ci De-là en Hollande. Notes et croquis. Bruxelles, J. Lebègue et Cie.

De twee Belgische toeristen, die, de een met de teekenpen, de ander met de schrijfpen in de hand, ons land van Zeeland tot Groningen doorkruisten, hebben van land en volk geene zeer ernstige en bijzonder belangwekkende studie gemaakt. Zij reisden blijkbaar vlug en zagen dientengevolge vluchtig. Zoo verklaart het zich, dat menig schilderachtig gedeelte hun ontsnapt is, o.a. Alkmaar en Edam, die nauwelijks meer dan genoemd

[p. 197]

worden, en dat aan het eenige Rijksmuseum te Amsterdam niet meer dan twee bladzijden worden gewijd. Elders worden de zaken in zoo'n fraai licht gesteld, dat wij moeite hebben, ze te herkennen. Het zal wel de eerste maal zijn dat de Lange Pooten in den Haag wordt beschreven als ‘quelque chose comme la rue de Rivoli à Paris’; - ‘toutes proportions gardées’ wordt er gelukkig bijgevoegd; en wanneer van den Dam gezegd wordt, dat er op het Europeesche vasteland geen plein te vinden is, waar de beweging zoo kolossaal is als daar; of wanneer op de Handelskade het vertrek van ‘ontelbare’ stoombooten wordt bijgewoond, - dan zijn wij geneigd, dit met een ‘U is wel beleefd!’ te beantwoorden. Nergens echter leidt deze vluchtigheid tot al te groote kluchtigheid, tot een van die malle vergissingen en dwaze voorstellingen, gelijk men er in andere beschrijvingen van reizen door Nederland zoo vaak aantreft; en de groote ingenomenheid met ons land, van welke schier elke bladzijde getuigt, zal zeker menig lezer nopen, aan de geschreven schetsen niet al te hooge eischen te stellen. Wie weet of zelfs de Rotterdamsche dames het den schrijver ten slotte niet vergeven zullen, dat hij haar (op pag. 108) op het punt van de mode wat erg achterlijk vindt.

Doch wij hielden ons wellicht wat te lang op bij den schrijver van de ‘Notes’. Wat toch de blijvende waarde van dit boekje uitmaakt zijn de smaakvolle ‘Croquis’, waarmede het op bladzij aan bladzij versierd is. De talentvolle teekenaar had blijkbaar geen langen tijd noodig om door het karakteristieke en schilderachtige van het landschap en van de menschen getroffen te worden en het in zijn volle eigenaardigheid weer te geven. Hem danken wij een reeks artistiek opgevatte en geestig geteekende ‘croquis’, die van de meest-Hollandsche stads- en landgezichten de herinnering lang zullen bewaren.

Staats- of Gemeenteschool door W.H. Denier van der Gon, Secretaris der gemeente Dodewaard. Arnhem, K. van der Zande, Firma Stenfert Kroese & van der Zande. 1892.

Dit boekje is een woord van aanbeveling waard. Het legt den vinger op eene wond, die onzen tijd teekent. Sinds eenigen tijd nl. zijn uit de kringen onzer openbare onderwijzers stemmen vernomen, die erop aandrongen, dat hunne scholen, aan de macht der gemeentebesturen onttrokken, mochten worden bevorderd tot een voorwerp van de regelrechte zorg der landsregeering, Zoo menige gemeenteschool kwijnde onder het bestuur van den raad, onder zijn gemis aan hart voor onderwijsbelangen, zijne schriele berekening, zijne partijdigheid. En daarom - zoo heette het - de school in veiligheid gebracht onder het onmiddellijk beheer des staats. Tegen dat streven verheft de secretaris der gemeente Dodewaard zijne stem, eene stem, krachtig in den besten zin des woords, omdat hare kracht ligt in juiste redeneering. De schrijver verslaat zijne tegenpartij door een hooger standpunt, een ruimer uitzicht te kiezen, dan waarmeê deze zich had vergenoegd. Hij toont haar aan, hoe zij, voor andere belangen dan die van hare beroepszaak blind, slechts eene onderwijsvraag heeft gezien, daar waar een levensbeginsel onzer staatsinrichting in het spel kwam: de zelfstandigheid der plaatselijke besturen. Overtuigd en overtuigend stelt hij voor deze zich in de bres; overtuigend niet in de laatste plaats omdat hij aantoont, hoe met haar behoud, met hare versterking zelfs, vermindering der grieven, die dit voorbarig streven hebben uitgelokt, zeer wel kan worden gepaard. Wie zijn boekje met ernst heeft gelezen zal zich gedrongen voelen tot de slotsom, dat de ijveraars voor staats-, integenstelling tot gemeentescholen zich gedragen als de man,

[p. 198]

die, omdat hij het koud kreeg in zijne hut, een vuurtje wilde stoken van den boomstam, waardoor het dak gedragen werd boven zijn hoofd.

Er is iets diep ontmoedigends en - met het oog reeds op onze naaste toekomst - iets uitermate verontrustends in eene beweging, als deze ijveraars aan den gang hebben gebracht. Ziedaar eene groep van mannen, uit kracht van hun beroep en van de voorbereiding die het eischt, verstandelijk hoog verheven boven het gemiddeld peil zelfs van ons tegenwoordig kiezerscorps. En zie: zoodra het hun toevertrouwd belang naar hunne meening hier en daar geschaad wordt, zijn zij terstond gereed met een recept, dat hunne staatkundige kortzichtigheid ten duidelijkste verraadt. Kan dan de impopulariteit van den juristenstand, waarover veel geklaagd wordt, nog verwondering wekken? Zeker: zij vindt wel grootendeels haren grond in tekortkomingen dergenen die zij treft. Maar: een geval als dit bewijst het: ten deele ook toch in hunne deugden, hun open oog, wel het eerst, voor algemeenere belangen, dan zelfs de betere helft des publieks schijnt te kunnen opnemen in haar gezichtsveld.

Den rechtsgeleerde is daarom een bondgenoot als deze ‘leek’ in dubbele mate welkom. Of dan op zijn boekje geene smetten kleven? Hoe zou dat kunnen? De verdediging van het beginsel der gemeentelijke zelfstandigheid, die beste gift, waarvoor wij Thorbecke danken, had nog veel aan kracht kunnen winnen door een beroep op de ellenden, waaraan, haast vlak naast onze deur, zijne miskenning eenen grooten volksstaat blootstelt. Erger dan die leemte, over wier aanduiding als zoodanig men twisten kan, is de onbeholpenheid van den vorm, dien de schrijver aan zijn betoog heeft gegeven. ‘Staats- of gemeente-school,’ dien ongeduldigen uitroep legt het boekje U telkens in den mond: ‘om het even, mits het maar eene goede taalschool zij!’ Maar zelfs die uitroep bergt ten slotte eene hulde aan den schrijver. Want van zijne tekortkomingen als steller zou men niet zoo licht de schuld aan het door hem genoten onderwijs geven, indien van zijne deugden als denker zijn boekje minder sprekend getuigde.

v.d.V.