De Gids. Jaargang 55

[p. 199]

Bibliographie.

Onder zeil, door C. van Nievelt. Leiden, S.C. van Doesburgh. 1891.

De kunst van psychische ontleding, waarin onze hedendaagsche romanschrijvers het zoo ver gebracht hebben, heeft aan de eigenlijke kunst van vertellen een gevoeligen knak gegeven. Het is dus zaak, de heeren vertellers in eere te houden, vooral wanneer zij, gelijk de heer Van Nievelt, ons weten te verhalen van dingen, die zij zelf bijgewoond hebben, maar geen onzer meer bijwonen zal. Een mensch, die met een zeilend passagierschip de reis naar de Oost gemaakt heeft, begint tot de zeldzaamheden te behooren, en de tooneelen en aandoeningen, welke op zulk een zeilschip vielen waar te nemen, ‘zijn’ - gelijk de schr. opmerkt - ‘alreeds teruggedeinsd tot in het achterland der romantiek; slechts enkele korte jaren nog, en zij behooren tot de overlevering, aan welke weinigen gelooven en die niemand meer recht verstaat.’ De liefde nu, waarmede Van Nievelt die ‘tooneelen en aandoeningen’ herdenkt, de goede luim, waarmede hij weet te verhalen van ‘dat wonderlijke leven op een dobberend stuk hout, waarmee de winden en de golven handelden naar hunne breidellooze willekeur’, verdienen volle waardeering. Over de verschillende exemplaren van het menschenras, daar in die enge houten ruimte gedurende honderd dagen bijeenvergaderd, over windstilte en storm, over den traditioneelen doop onder de linie en over de haaienvangst, over kapitein Tobbe's rederijkheid en stuurman Klopper's avonturenschat; over de parten welke aan boord van een zeilschip het monsterverbond: Amor en Verveling een argeloos jonkman kan spelen, onderhoudt Van Nievelt ons op de hem eigene d.w.z. boeiende wijze. Mocht iemand bij sommige verhalen, als ‘Man en aap’ - onzen lezers onder den titel ‘Een zeestuk’ bekend -, geneigd zijn met mevrouw Lebean uit te roepen: ‘Wel, wel! Men zou haast niet gelooven dat zoo iets tegenwoordig nog gebeuren kon!’, dan past daarop het antwoord dat stuurman Klopper haar gaf: ‘Ja, mevrouwtje tegenwoordig, dat mag uwes wel zeggen. Maar 't is ook al heel lang geleden - zóó lang, dat ik bij mijn eigen wel eens vraag: Kerel, zou 't nou waarachtig gebeurd zijn? - of heb je 't altemet maar gedroomd?...’

Maar - gebeurd of gedroomd, of beiden, vermakelijk zijn deze vertellingen in hooge mate.

Rudolf van Meerkerke door J.I. de Rochemont. Derde deel. Als onderofficier bij het Oost-Indische Leger. 's-Gravenhage, Cremer & Co. 1891.

De eerste twee deelen van dit

[p. 200]

werk, waarin Kolonel de Rochemont Rudolf van Meerkerke's herinneringen uit zijn kinderjaren (Amersfoort) en die van zijn dienstneming bij het Indisch leger (verblijf bij het Kol. Werfdepôt te Harderwijk) te boek stelde, hebben, naar het schijnt, door hun eenvoudigen verhaaltrant bijval gevonden.

Het derde deel zou ons Van Meerkerke leeren kennen als officier in N.-I., doch de schrijver gaat zoo bedaard zijn gang en heeft zooveel te vertellen, dat hij ons in dit deel niet verder brengt dan tot den dag, waarop de bevordering van zijn held tot officier in de Java-Courant staat.

Soberheid en eenvoud kunnen voortreffelijke eigenschappen zijn in een schrijver van gedenkschriften; maar de soberheid moet niet in schraalheid, de eenvoud niet in onbeduidendheid ontaarden, gelijk, naar ons gevoelen, hier maar al te vaak het geval is. Het is of de schr. doodsbang is, al te spoedig aan het eind van zijn gedenkschriften te zijn. Hij heeft dan ook tijd voor alles: niet alleen voor een vrij uitvoerige schets van de stichting van Batavia, waarbij hij voor Pieter van Raeij de eer vindiceert van in die stichting grooter aandeel gehad te hebben dan iemand anders, maar ook voor een 23 bladzijden lange uitwijding over .... Rossini.

Had de schr. er toe kunnen besluiten al het bijwerk op te offeren en alleen het werkelijk belangrijke te behouden, - waartoe wij vooral rekenen het hoofdstuk ‘In het gebergte’ en het bezoek aan de kampong met de beschrijving der voorbereiding van een javaansch huwelijk - dan zou zijn boek veel gewonnen hebben. Weniger wäre mehr.

Spreken en zingen, in verband gebracht met de Nederlandsche taal, door A.M. Eldar. Tweede druk. Tiel, D. Mijs. 1891.

Op eene andere plaats in dit tijdschrift werd nog eens op de noodzakelijkheid gewezen, dat, vooral in ons land, bijzondere zorg worde gewijd aan het spreken. Wie daarvan overtuigd is, en zich op het goed spreken wil toeleggen, vindt een voortreffelijk raadsman in den schrijver van dit boekje, die zijne op de ervaring van hemzelven en van anderen gebouwde raadgevingen duidelijk en eenvoudig formuleert en met een keur van voorbeelden toelicht. De eerste druk vond dan ook spoedig zijn weg; deze tweede is een ‘veelvermeerderde’. Nieuw is daarin o.a. wat de schr. zegt over de opvoeding der stem, over het stotteren en over ziekten en hygiene der stem; de voorbeelden zijn uitgebreid, - zelfs werd als oefening voor de uitspraak van de l een vers van Gorter: ‘Zachtlichte lentenen’ gekozen -; en de zeer nuttige wenken over het verschil in uitspraak tusschen verschillende Hoogduitsche en Nederduitsche klinkers en medeklinkers zijn met enkele vermeerderd.

‘Over 't algemeen wordt er veel te weinig waarde gehecht aan een klankvolle stem en een goede uitspraak’ - zegt de schr. terecht. ‘Ouders die voor de lichamelijke en geestelijke opvoeding hunner kinderen alles over hebben, merken dikwijls niet hunne spraakgebreken op, die elk beschaafd mensch als ontsierend moest beschouwen ... Als redenaars aan de keel lijden, is bijna altijd slecht spreken de oorzaak.... De opvoeding der stem moet reeds bij de eerste pogingen tot spreken een aanvang nemen.’

Wie ooren heeft om te hooren, hoore!