De Gids. Jaargang 55

[p. 378]

Bibliographie.

Wat wij willen. Nieuw tijdschrift voor letteren, kunst en wetenschap, gewijd aan de belangen van intellectueelen en materieelen vooruitgang, onder hoofdredactie van J. Winkler Prins. Amsterdam, G.H. Priem. (afl. 1 en 2).

Alweer een nieuw letterkundig tijdschrift, - maar ditmaal een, dat geroepen schijnt om alle andere, De Gids incluis, te overvleugelen en te verdringen. Wat wij willen richt zich toch (blijkens zijn prospectus) ‘tot de geestelijk onbevredigden; tot hen die gebogen gaan onder het tijdelijke en tegenwoordige, die den blik verlangend richten naar den horizon der toekomst.’ Tot deze allen richt de redactie wat zij noemt ‘het woord der bezieling.’ Wat wij willen is ‘orgaan der Nederlandsche renaissance-litteratuur, kondschapt terugkeer tot natuur en waarheid.’ En opdat de geheele beschaafde wereld het weten zou, welke eene gebeurtenis de geboorte van het nieuwe tijdschrift wel is, heeft een der medewerkers, de heer T. Pluim uit Baarn, in Das Magazin für Litteratur van 18 April jl. dit heuchelijk feit uitvoerig gememoreerd. De Nieuwe Gids, beweert de heer Pluim, had een waardig orgaan voor de nieuwe kunst kunnen worden. Maar de heeren - ‘die Amsterdammer’ zooals hij ze noemt - hebben hun goede zaak bedorven, ten eerste door hunne tegenstanders op onwaardige wijze te bestrijden, en ten tweede door een onverstaanbare, onschoone, ‘widerliche’ taal te schrijven. Daarom heeft de heer Pluim ‘als een ontrouwe leerling’ zich van hen afgewend. En wilt gij nu de verhouding kennen van het nieuwe tijdschrift tot De Nieuwe Gids? Luister: ‘De Amsterdammers hadden den toon aangegeven; maar het was hun niet vergund, als een andere Mozes [!], het jonge geslacht in het beloofde land der nieuwe kunst te voeren. Zij stierven, wegens hunne zonden, den letterkundigen dood, nadat zij slechts in de verte de nieuwe “Heimat” hunner kunst gezien hadden. Gelukkig zijn er anderen opgestaan en hebben, als een tweede Jozua, ons uit het land der knechtschap in het Kanaan der nieuwe kunst gebracht.’

Daarna noemt de heer Pluim eenige namen van jonge letterkundigen, en wel: Pol de Mont, Hélène Swarth, J. Winkler Prins, E.B. Koster, Marcellus Emants, Mr. M.G.L. van Loghem, W. Gosler, Frans Netscher, G.H. Priem, en vervolgt dan: ‘Aangezien derhalve De Nieuwe Gids niet meer een orgaan zijn kan, is er door hen een nieuw tijdschrift opgericht’ enz.

Zoo is dus de stand van zaken: De Gids zal met de stervende eeuw zijn graf vinden en De Nieuwe Gids is reeds litterair dood; de eenige levenden zijn de heeren Prins, Pluim,

[p. 379]

Priem, en hoe deze eensylbige allittereerende litteratoren nog meer heeten mogen. (Dat Marcellus Emants, die in de rij genoemd wordt, met het nieuwe orgaan niets uitstaande heeft, zal wel geen uitdruklijke verzekering behoeven).

Eén ding is maar jammer; en wel: dat er sedert het verschijnen van het prospectus der Jozua's en vóór het verschijnen van Pluim's artikel in Das Magazin twee afleveringen van het nieuwe tijdschrift zijn uitgekomen - misschien kwamen er meer uit, maar ons kwamen er slechts twee in handen, - en dat de inhoud van die beide afleveringen zoo wanhopig mager is. ‘Het woord der bezieling’ is nog in de pen gebleven, de ‘kruisvaarders,’ de ‘argonauten, die schoone dingen in een nieuwe wereld zoeken’ zijn naar het schijnt, nog steeds aan het zoeken zonder te vinden; althans ‘de schoone dingen’ blijven nog achterwege. Een middelmatige novelle, eenige ouderwetsche essays en weinig zeggende verzen vormen den onbeteekenenden inhoud van de twee afleveringen, die voor ons liggen.

Wat de heeren willen, verkondigen zij in hun hoogdravend prospectus; maar zou dit nu inderdaad alles zijn wat zij kunnen?

Uit het leven, door L. Smits. Gent. J. Vuylsteke. 1891. (Uitgave van Het Taalverbond.)

De heer Smits is een aardig verteller. Hij vertelt van al wat er op het Vlaamsche platteland, ‘op den buiten’ zooals het daar heet, valt waar te nemen; van de arme oude vrouw, die voor heks wordt versleten en alleen bij den pastoor bescherming vindt; van den heispaaier (heispitter), die zich afslooft voor een karig stuk brood; van allen die lijden en gebrek hebben; en hij doet dat levendig, soms met al te duidelijke jacht op aardigheden en wat breedsprakig, maar steeds met goed humeur en zijn vertellingen kruidend met gemoedelijke scherts en gemoedelijke levensphilosophie. De heer Smits kent zijn het en zijn mastbosschen en ook... zijn Vlaamsche liberale lezers. Voor de laatsten moest er natuurlijk onder zijn schetsen een voorkomen, waarin over een dikken pastoor en over magere nonnen op de bekende weinig waardeerende wijze wordt gesproken. Dat de geestelijke zusters in hare school ‘de meisjes verkwezelen en de jongens verezelen’ is slechts ééne van de stellingen welke in ‘Nonnekens op ons dorp’ worden verkondigd. Zeer geestig is dit alles niet, doch het schijnt er zoo bij te hooren. Treffender is de zeer realistische schets, waarin de... ‘begrafenis’ kan men het haast niet noemen, van een zelfmoordenaar wordt beschreven. Wel moeten ook hier de dikke buik van den pastoor en ‘het verkoopen van Gods barmhartigheid... voor geld’ den gebruikelijken dienst doen, maar de wijze waarop de schrijver de bijzonderheden van deze afschuwelijke geschiedenis verhaalt en dramatiseert geeft haar al den schijn van inderdaad ‘uit het leven’ gegrepen te zijn.

A. de Gubernatis. Dictionnaire international des écrivains du jour. 3 vol. Florence, Louis Niccolai 1889/1891.

In drie zware deelen zijn hier een ontelbaar aantal namen bijeengebracht van wat de heer de Gubernatis, ‘polygraphe italien’ zooals hij zichzelf betitelt, de hedendaagsche schrijvers noemt. De waarde of onwaarde van een dergelijk woordenboek leert men eerst door het gebruik kennen. Dat degelijke Fransche dagbladen, als Le Temps, zich met groote ingenomenheid over het werk hebben uitgelaten laat zich verklaren uit de groote zorg waarmede de Fransche schrijvers en geleerden behandeld zijn, al zijn de proportiën niet steeds in acht genomen, en moet Alph. Daudet bijv. zich met ter nauwernood één kolom tevreden stellen, terwijl Sarcey er vijf ontvangt. Maar wat ons eenigszins wantrouwend maakt tegenover dit internationaal woordenboek, en

[p. 380]

ons doet vreezen dat de inlichtingen welke den verzamelaar uit kleinere landen ten dienste stonden, niet zeer betrouwbaar zijn, is de wijze waarop onze Nederlandsche schrijvers er afkomen. Terwijl wij er de namen vinden van Taco H. de Beer, wien de Gubernatis' zegsman ‘un talent facile, souple et fécond’ toekent, van Oort en van Hooykaas, zoeken wij te vergeefs naar Matthijs de Vries, Te Winkel, G. Kalff, Hélène Swarth, F. van Eeden, Gorter, om van de redacteurs van ons tijdschrift te zwijgen. Hollandsche geleerden van Europeeschen naam als Van 't Hoff, Van der Waals, Lorentz, schijnen voor de Gubernatis niet te bestaan.