De Gids. Jaargang 55

[p. 387]

Bibliographie.

Nog eens: Oorsprong en Grenzen der Kennis. Inwijdingsrede, uitgesproken op 6 October 1890, bij de aanvaarding van het hoogleeraarsambt aan de Rijksuniversiteit te Utrecht, door Jhr. Dr. B.H.C.K. van der Wijck. Utrecht, A.H. ten Bokkel Huinink 1890.

Het vraagstuk, door den titel dezer rede aangeduid, blijft aan de orde. Die omstandigheid rechtvaardigt, dat de redenaar voor twee inwijdingstoespraken, met eene tusschenpoos van 25 jaren gehouden, dezelfde stoffe koos. Zij verontschuldige ook de redactie van dit tijdschrift, dat deze de aankondiging van andere geschriften tot dus ver liet voorgaan. Het mag bij de vervulling harer taak ditmaal niet worden voorbijgezien: tot eene korte, bevattelijke uitéénzetting van beginselen, gelijk men van eenen optredenden hoogleeraar verwacht, leent zich misschien geen studievak zoo noode als de wijsbegeerte. Tehuis aan het stemmig kleed van strict betoog gewend, moet zij bij zulk een openbare plechtigheid zich de gala-plunje laten welgevallen van aphorismen en analogieën. Gelukkig zijn er ten onzent weinigen, wien het zóó wel als aan Jhr. van der Wijck is toevertrouwd, haar af en toe een dergelijk pak te vervaardigen: verrassend, smaakvol, en toch over het algemeen zich voegend naar hare leest. Had men hier niet met eene feestrede te doen, men zou, wellicht, wat het laatste punt betreft, ietwat grootere gestrengheid hebben verwacht. Slechts aan de pieteit van den gelegenheidsredenaar is het te vergeven, dat hij tegenover de grootmeesters der Duitsche bespiegeling zijnen verdienstelijken voorganger eene rol toekent, die ons onwillekeurig herinnert aan de grootsche daden van den kinderheld: Jaap den reuzendooder. Maar des te hooger is de zelfstandigheid te schatten, waarvan de spreker ook tegenover zijnen vereerden leidsman blijk geeft. Aan den vooruitgang van zijn studievak, die, naar zijne treffende opmerking, vooral in de wederzijdsche toenadering der partijen aan het licht treedt, is hij waarlijk niet vreemd gebleven. Van Comte naar Riehl (zijn met die twee namen niet begin en eindpunt het best gekenschetst?) is inderdaad een groote stap. En niet dankbaar genoeg kan men hem zijn voor de warme liefde tot het vak zijner keuze, waaraan deze rede met klimmenden nadruk zoo welgekozen woorden geeft. Het slotwoord tot de studenten bovenal, in gulden letters afgedrukt, verdiende aan den wand van ieder ‘cubiculum’ eene eereplaats boven de porceleinen borden, de mikado-waaiers en de ‘beautés du jour.’

v.d.V.

[p. 388]

Bij dag en nacht op het telegraafkantoor door Willem Otto. Amsterdam, Tj. van Holkema.

Er komen in het leven van een telegrafist meer dingen voor dan waar onze wijsheid ooit van droomde. Wie daaraan nog mocht twijfelen, leze deze schetsen van den heer Otto. Wat hem, van den eersten dag van zijn optreden als seinend klerk, tot heden toe, weervoer, zoowel op het hoofdkantoor te Amsterdam als op kleine plaatsen in Friesland en elders, waar hij, ter vervanging van collega's, tijdelijk werkzaam was, weet hij met zooveel goeden luim en zooveel geest te vertellen, dat deze reeks anecdoten zich als de prettigste novellistische schetsen laten lezen.

Een hoofddeugd van den heer Otto is zijn smaak. Die smaak verhindert hem, bij deze zelf beleefde gebeurtenissen, zijn persoon te veel op den voorgrond of in een te fraai licht te plaatsen, zijne verhalen te breed uit te spinnen of te veel op te smukken; zij bewaart hem voor het ploertige, de klip waarop verhalen van deze soort zoo licht stranden. Het verhaal, hoe hij bij den bakker in het Friesche dorpje in de bedsteê geholpen wordt, zijne beschrijving van den zenuwachtigen vader, die de geboorte van zijn spruit wil telegrafeeren, maar in zijn vreugde tehuis vergeten heeft te informeeren of het een jongen of een meisje is, en tal van andere stukjes zijn humoristische schetsen van de beste soort.

Waar de gebeurtenissen, welke hij in zijne betrekking beleefde, van gewichtigen, ernstigen aard zijn, gelijk in den tijd van den Fransch-Duitschen oorlog, weet de heer Otto alweer den rechten toon te treffen. De enkele bladzijden, waarin hij verhaalt, hoe den 2en September 1870, toen de berichten van het oorlogstooneel over Amsterdam naar Duitschland gingen, de uitslag van den slag bij Sédan door hem het eerst naar Berlijn werd getelegrafeerd; hoe Berlijn eerst geen antwoord geeft, omdat de Berlijnsche telegrafist, dol van vreugde, van het apparaat is weggeloopen om de blijde boodschap aan zijn collegas mede te deelen; hoe daarna het omstandige telegrafische verhaal, door hem overgeseind, telkens door Hurrah's en Hoch's wordt afgebroken; hoe later, wanneer Parijs is ingesloten, de gemeenschap met Amsterdam wordt afgesneden, Parijs niet meer antwoordt, en het toestel, dat nu langen tijd buiten dienst blijven zal, met een witten doek wordt bedekt, als een doode onder een lijklaken, - die bladzijden zijn, in al hun eenvoud, bijzonder treffend.

De heer Otto heeft eer van zijn werk. Hij moge, in een van zijn stukjes, ‘de telegraaf als taalbederver’ schetsen, dat hij zelf van den verderfelijken invloed van de telegraaf is vrijgebleven, kan iedere bladzijde van zijn aardig boekje getuigen.