De Gids. Jaargang 54

[p. 202]

J.J.L. ten Kate.
23 Dec. 1819-26 Dec. 1889.

Was het een reeds stervende, aan wien op den 23^en December, uit naam van een groot aantal geestverwanten en vereerders, een hulde werd gebracht, waaraan sinds eenige jaren geen Nederlander van naam op zijn 70^en geboortedag schijnt te kunnen ontkomen, of is de ontroering over deze blijken van achting en vereering den zwakken grijsaard te machtig geweest, - den dichter van De Schepping, daarin gelukkiger dan vele zijner beroemde tijdnooten, is althans de smart bespaard geworden, zich zelven en zijn welverdienden roem te overleven.

Het zal moeielijk zijn uit te maken, wèlke van de blijken van waardeering, Ten Kate gedurende zijn leven te beurt gevallen, den zachtmoedigen, rechtzinnigen predikant, die stichtelijke verzen schreef, wèlke uitsluitend den dichter golden; en indien den dichter, of zij vooral tot den vertolker van buitenlandsche poëeten, dan wel veeleer tot den oorspronkelijken zanger van De Schepping gericht waren. Ten Kate's hoogste roem, wellicht zijn eenige bij het nageslacht, is, dunkt ons, dat hij aan een onovertroffen gemakkelijkheid van versificatie, een fijn gevoel voor het muzikale van ons als onmuzikaal uitgekreten Nederlandsch paarde. Het verzenmaken was bij hem haast improviseeren, vandaar dat zijn hooggeprezen navolgingen vaak den indruk maken van oorspronkelijke poëzie, maar vandaar ook dat deze vertolkingen eene nauwettende vergelijking met het oorspronkelijk niet altijd kunnen verdragen. Ten Kate zong meer na dan dat hij vertaalde, en hij

[p. 203]

zong na uit alle talen, van Noord- zoowel als van Zuid-Europa, zonder dat een ander doel dan nazingen zijn keus schijnt te hebben bepaald.

Zijn zin voor het zangerige van onze taal, zijn meesterschap over den poëtischen vorm komen nergens schitterender uit dan in dat kunstwerk, in de dubbele beteekenis van het woord, dat De Schepping tot opschrift draagt. Met even groote kunstvaardigheid als waarmede hij het Mozaïsche scheppingsverhaal in overeenstemming tracht te brengen met de resultaten der geölogische wetenschap, weet Ten Kate in dit gedicht de verschillende phasen der wereldwording in allerlei rythmen en tonen te bezingen; en hij doet dit, gelijk Huet heeft opgemerkt, ‘met een gemak en eene zoetvloeiendheid, alsof dit groote raadsel in hoofdzaak opgelost ware.’ Die kalme gerustheid, die stichtelijke welsprekendheid verzekerden den zanger eerst een dankbaar gehoor en daarna een even dankbaren kring van lezers; en terwijl van zijne ontelbare vertaalde en oorspronkelijke gedichten reeds velen in den stroom des tijds ten onder zijn gegaan, zullen strofen als ‘Tweeling is de mensch geboren’, de hymne ‘Gij, tusschen kindren terneêrgezeten’, als ‘auf Flügeln des Gesanges’, den naam van J.J.L. ten Kate ook naar een later geslacht overbrengen.