De Gids. Jaargang 54

[p. 204]

Bibliographie.

Th. van Meerendonk, Anna's liefde. Amsterdam, Tj. van Holkema. 1889.

Alles in dezen roman: de weeke stijl, de motto's boven de hoofdstukken, de verzen in den tekst, het onlogische slot, waarin twee, die voor altijd van elkaar gescheiden moesten blijven, ‘elkaar toch krijgen’, doet vermoeden dat zich onder den naam Th. van Meerendonk, dien wij hier voor het eerst ontmoeten, een vrouwelijk auteur verschuilt. Een vrouwelijk auteur van eenig talent in allen geval, die blijkbaar over dingen spreekt, welke zij van nabij gezien, misschien zelve ondervonden heeft. De onderwijzeres, of althans aan onderwijskringen na verwante, verraadt zich niet alleen in de breede uitweiding over bijzonderheden uit de kostschoolwereld, maar ook in de deftige, zinspreukige manier, waarop herhaaldelijk gemeenplaatsen worden ten beste gegeven, als bijv. de volgende: ‘De dood vraagt naar geen hoedanigheden, naar geen leeftijd. naar geen werkkring; hij slaat waar hij wil, en verandert soms in weinige dagen plotseling het huis der vreugde in in eene plaats van klachten en geween.’

De lichtzinnigheid, waarmede Anna Randten, secondante op eene kostschool te Arnhem, toestemt in een stil engagement met den mooien docent in het Fransch, Emile Duponcher, die reeds vrij wat heel en half gebroken vrouwenharten op zijne rekening heeft; de tochtjes naar Amsterdam, het diner ‘en cabinet particulier’ bij Riche en andere intimiteiten der twee gelieven, waarvan de auteur ons getuige doet zijn, worden door de omstandigheden eenigszins verklaard, en de heldin van het verhaal moet voor dit alles zwaar genoeg boeten. Dat Anna, wanneer Duponcher haar laaghartig in den steek laat, en zich door een huwelijk met een onbeduidend, leelijk, schatrijk meisje van een verachtelijke zijde doet kennen, diep ongelukkig is, en, hoewel naar lichaam en geest geknakt, steeds het beeld van den ‘lieben, falschen Knabe’ in het hart blijft dragen, is begrijpelijk; maar dat zij later, wanneer zij, reeds over de veertig jaar oud, dien man, nadat hij weduwnaar geworden is, plotseling in een wagon tegenover zich ziet zitten, hem in de armen valt, hem omklemd houdt, en ten slotte nog met hem in 't huwelijk treedt, - is wat al te kras. Het bederft den indruk van dezen roman, die, hoewel wat breedsprakig en in niet steeds even fraai Hollandsch geschreven, zich toch door de wijze, waarop de opkomst en de ontwikkeling van Anna's liefde - wij zeggen niet: is geanalyseerd, maar - is voorgesteld, gunstig van het gros der conventioneele leesgezelschappenromans onderscheidt.

[p. 205]

Jac. van Looy, Proza, S.L. van Looy. Amsterdam, 1889.

Ut pictura poësis. De dichtkunst in proza van den heer Jac. van Looy is, als zijn schilderkunst, ongemeen: sprekend en kleurrijk, soms al te sprekend en te schel van kleur, maar artistiek in hooge mate. Venetië in sneeuw, een stierengevecht nabij Madrid, de begrafenis van een kinderlijkje te Burgos, het dansen in het Spaansche kosthuis, is gezien met het oog van een schilder en weergegeven met die schitterende verven, waaraan van Looy's palet zoo rijk is. Niet alleen in Italië en in Spanje, ook in zijn eigen land heeft de schrijver goed waargenomen. Al kan zijn tuinbaas uit ‘De nachtcactus’ de vergelijking met Barend uit ‘De familie Kegge’, van wien hij een familietrek heeft, niet doorstaan, de type van den jongen uit de kermiswagen, die den schilder tot ‘model’ dient, is in zijn cynische brutaliteit, zijn vlegelachtigheid uitnemend getroffen: in kleuren en geuren staat hij voor u.

Jammer dat de schrijver nu en dan die macht om zich te beperken schijnt te missen, waarin men, volgens Goethe, den Meester herkent In sommige stukken rekt hij zijne impressies tot vermoeiens toe uit. Ook in de taal missen wij soms die beperking. De schrijver, die zooveel teekenende en kleurende woorden tot zijne beschikking heeft, die de taal in sierlijke golvingen weet te plooien en het licht zoo weet te kiezen, dat de zinnen glinsteren en vonken dat het een lust is, behoeft waarlijk zijn toevlucht niet te nemen tot ongewone woorden, die niets zeggen, als: ‘zich uitleden’, ‘ijlpunten’ enz. De schilder van dit ‘Proza’ is te goed voor zulke gezochte kunst.

Maurits. De van der Linden's c.s. Oorspronkelijke roman. Leiden, A.W. Sijthoff.

Uit de vlugge en vruchtbare pen van Maurits is alweder een roman gevloeid, die, ongelukkig, de verwachting welke deze auteur van talent door zijn vroegere werken had opgewekt, te leur stelt. Is de voorraad herinneringen, waaruit Maurits vroeger zijne romans opbouwde, uitgeput, of heeft hij met opzet minder dramatische voorvallen uit het Indisch leven willen schetsen? Zeker is het dat de intrige van De Van der Linden's c.s. buitengewoon weinig beteekent, en dat dit onbeteekenende van de intrige noch door interessante karakterontleding, noch door scherpe typeering wordt gecompenseerd. Het is een saaie roman, waar geen pit en geen gang in zit; hors d'oeuvres, als de gesprekken over het voor- en nadeel van het ‘reclameeren’ van officieren door middel van open brieven en adressen aan de Regeering, over wetenschappelijke en niet-wetenschappelijke officieren, dienen slechts om den langzamen loop van het verhaal nog te vertragen. De heer Maurits wachte met zijn volgenden roman tot hij weder wat belangrijks te vertellen heeft. Wie in hun talent gelooven, haasten niet....

De waarschuwing komt te laat. Het bovenstaande was reeds geschreven, toen ons alweder een roman van de hand van Maurits ter beoordeeling werd gezonden, getiteld: L. van Velten - van der Linden, een vervolg op den bovenaangekondigde. De personen winnen niet in belangrijkheid, en de gebeurtenissen evenmin; de vorm wordt er niet artistieker op. Het is jammer; de schrijver van Goena Goena had ons beter doen verwachten.

Mr. W.J. van Welderen baron Rengers. Schets eener parlementaire geschiedenis van Nederland sedert 1849. Eerste gedeelte. 's-Gravenhage, Martinus Nijhoff, 1889.

Het was sinds lang bekend dat Baron Rengers zich bezig hield met het opstellen eener parlementaire

[p. 206]

geschiedenis van Nederland onder de grondwet van 1848, en het eerste gedeelte van dien hoogst belangrijken arbeid, zich uitstrekkende tot den val van het ministerie-van der Brugghen in 1858, heeft nu werkelijk het licht gezien.

Indien tot nog toe niemand zich aan denzelfden arbeid waagde, dan was het zeker niet omdat de behoefte daaraan weinig werd gevoeld maar veeleer omdat men algemeen opzag tegen de groote bezwaren aan eene richtige uitvoering verbonden.

En inderdaad die bezwaren kunnen nauwlijks hoog genoeg worden aangeslagen, al ware het slechts om den verbazenden omvang van de stof die men hier te bearbeiden heeft. Immers om die stof te bemachtigen dient men de lange reeks zeer lijvige folianten, welke sedert 1848 de beraadslagingen van ons parlement vermelden, nauwkeurig te bewerken, en zelfs daarmede kan niet worden volstaan; want om goed op de hoogte te komen van de openbare meening, en dus richtig te kunnen oordeelen over parlementaire handelingen, zal men zich niet kunnen ontslaan van de moeite om telkens kennis te nemen van hetgeen naar aanleiding der gevoerde debatten in brochures en dagbladen geschreven werd.

Maar de buitengewone omvang van den arbeid is niet de eenige, zelfs niet de voornaamste moeilijkheid, welke de schrijver van onze parlementaire geschiedenis op zijnen weg ontmoet. De groote kunst zal voor hem wel hierin bestaan: om uit de massa stof, waarover hij te beschikken heeft, eene goede keuze te doen en met juistheid te beslissen wat al of niet waard is in zulk eene geschiedenis te worden opgeteekend. Tusschen het parlement van 1848 en dat van 1879 bestaat een hemelsbreed verschil en het komt er nu voor den geschiedschrijver op aan, vooreerst om de oorspronkelijke karaktertrekken duidelijk in het licht te stellen en dan de redenen op te sporen, welke allengs tot wijziging van die karaktertrekken hebben geleid. Op het hooge standpunt dat hij inneemt zal hij allicht onverschillig voorbijgaan wat den tijdgenoot in niet geringe mate boeide, en omgekeerd zal zijne aandacht getrokken worden door allerlei, vroeger nauwlijks opgemerkte bijzonderheden, omdat zij blijkbaar grooten invloed op de toekomst hebben uitgeoefend.

De heer Rengers heeft nog slechts een klein gedeelte afgewerkt van de moeilijke taak die hij op zich nam, en het zou daarom zeer voorbarig zijn nu reeds de vruchten van zijn arbeid te willen beoordeelen. Alleen dit zij gezegd: dat de wijze waarop hij zich aanvankelijk kweet van zijne taak, ons met groote belangstelling doet uitzien naar het vervolg van zijn werk. Is dat vervolg eenmaal verschenen dan zal de Gids zich aan eene grondige bespreking van deze parlementaire geschiedenis zeker niet onttrekken.