De Gids. Jaargang 42

[p. 610]

Bibliographisch album.

Amerika zooals het was en zooals het thans is. Schetsen van T.L. Nichols, vertaald door H.T. Chappuis. Haarlem, H.M. van Dorp, 1876.

Indien de uitgevers, die de voortbrengselen hunner pers aan onze tijdschriften toezenden, van deze handeling een gunstigen invloed op het debiet verwachten, dan hebben zij veelal buiten den waard gerekend. De ruimte van onze maandwerken, in verband met het aantal nieuw verschenen boeken, gedoogt niet, dat de aankondiging spoedig na de verschijning plaats heeft, reden waarom zij, wien zoodanige taak werd opgedragen, in den regel geen haast daarmede maken. Voorts is menig boek door de wonderlijke praktijken, die thans in den boekhandel heerschende zijn, in een oogwenk van de markt verdwenen, ten einde straks langs anderen weg aan den man gebracht te worden, b.v. als toegift bij een kistje sigaren of als niet-prijs bij de verloting van banknoten en aandeden in premieleeningen. Geen ernstig mensch zal de heeren Koster, Bolle en tutti quanti boekhandelaren noemen: hoe die heeren zich zelven betitelen, is mij onverschillig; maar het publiek, dat bij hen ter markt komt, bestaat voor het grootste deel uit spelers. Menigeen ziet zijn koopje niet eens in, als het lot hem ongunstig was, maar werpt het verdrietig in een hoek.

Onder de vele verbazende, ongelooflijke aanbiedingen van boekwerken, die geregeld in onze dagbladen prijken, heb ik voor eenigen tijd ook aangetroffen de bovengenoemde schetsen van Nichols, zoodat ook deze aankondiging voor het debiet veel te laat komt. Het publiek had vermoedelijk geen smaak voor deze uitgave, tenzij de aanleiding tot de verhuispartij moet gezocht worden in eene oplage, die niet in evenredigheid was met het boeklievend publiek ten onzent. Het zij hoe het zij, ik wil mijne aankondiging niet achterwege houden, al zal deze of gene misschien van ‘mosterd na den maaltijd’ spreken.

Deze schetsen uit Amerika dunken mij van uitnemende waarde te

[p. 611]

zijn voor de kennis van Land und Leute in de Nieuwe Wereld. Wij ontvangen daarin eene belangrijke bijdrage tot de kennis der groote republiek, een kijkje op de Amerikaansche wereld en in het Amerikaansche leven, dat aller belangstelling verdient, niet het minst met het oog op de dwaalbegrippen, die desbetreffende in omloop zijn, zoowel ten gunste als ten nadeele van Amerika.

Er zijn ruim 35 jaren verloopen sedert Dickens zijne schetsen uit Amerika in 't licht gaf: in zekeren zin kan men het onderhavige boek van Nichols als aanvulling daarvan beschouwen, omdat er in dat tijdvak zoo ontzaglijk veel is gebeurd aan gene zijde van den Oceaan. Het doet niets ter zake, dat Dickens een Engelschman was, terwijl Nichols een Amerikaan is; want de een zoowel als de ander heeft in zijne beschouwingen blijkbaar naar mogelijke onpartijdigheid gestreefd. Dat daarom de Amerikaan zoomin als de Engelschman volkomen gevrijwaard is voor het verwijt van partijdigheid, behoeft haast geen vermelding: bij beiden heeft het misschien wel eenig bestaansrecht. Opzichtens Dickens behoef ik dat te dezer plaatse niet aan te toonen; wat Nichols betreft, kom ik straks daarop terug.

Wanneer ik nu van den Amerikaan getuig, dat diens schetsen in menig opzicht aan die van Dickens herinneren, en - ik durf zulks veilig verzekeren - niet minder boeiend zijn, dan heb ik stellig naar veler opinie eene warme aanbeveling voor Nichols geschreven. Nu gaat tot op zekere hoogte elke vergelijking mank, dus ook deze. Auteurs, die eene individualiteit bezitten, moesten eigenlijk niet ter vergelijking naast elkander worden geplaatst. Ik wil dan ook eigenlijk alleen dit zeggen: beiden Nichols en Dickens geven ons in hunne schetsen een totaal-indruk van Amerika, zonder te veel in details af te dalen, en verbinden daaraan enkele algemeene beschouwingen. Dit punt van overeenkomst is vooral merkwaardig, als men acht geeft op de inkleeding, die oppervlakkig beschouwd nog al uiteenloopt. Het boek van Dickens is eene reisbeschrijving, terwijl eene vluchtige inzage van Nichols' schetsen doet vermoeden, dat daarin verschillende momenten uit de Amerikaansche samenleving behandeld worden. Maar terwijl de Engelschman met de beschrijving van zijnen reistocht eene bijdrage wil leveren tot de kennis van het Amerikaansche leven, heeft de Amerikaan de bouwstoffen voor zijne schetsen niet aan deze of gene stad ontleend, maar brengt hij die bijeen uit verschillende deelen der groote republiek.

[p. 612]

Eenerzijds wordt Amerika hemelhoog verheven, andererzijds grovelijk gesmaad. In den regel ben ik geen vriend van het zoogenaamde ware midden; maar hier voorzeker ligt de waarheid tusschen de beide uitersten. Hij die haar ten deze wil leeren kennen en niet in staat is door eigen aanschouwing daartoe te geraken, vindt èn in Dickens èn in Nichols uitstekende gidsen. Zij verhelen noch het kwade noch het goede: voor beide hebben zij een open oog en wenschen, dat ook hunne lezers aan beide de noodige aandacht zullen verleenen.

En toch - ik merkte het boven reeds op - kan aan Nichols met zeker recht het verwijt van partijdigheid worden gedaan. Er zijn, om mij juister uit te drukken, twee gewichtige bezwaren in te brengen tegen de in dit boek nedergelegde beschouwingen: zij betreffen des schrijvers oordeel over de roomsch-katholieke propaganda in Amerika en zijn gevoelen over de slavernij. Intusschen wil ik nadruk leggen op mijne uitspraak, dat het verwijt van partijdigheid slechts tot op zekere hoogte bestaansrecht heeft; want de verkeerde zienswijze is in beide opzichten eigenlijk eenvoudig 't gevolg van oppervlakkigheid in verband met een ietwat overdreven optimisme van dezen auteur. Hij beweert b.v., dat de Jezuïeten, van zooveel ongerechtigheid in Amerika verdacht, zich daar te lande bijna alleen met onderwijs en godsdienstplichten bezighouden; dat de roomsche geestelijkheid in de Nieuwe Wereld zich om niets minder bekommert dan om de politiek, weshalve hij, namelijk de auteur, verstomd is over hetgeen van den protestantschen kansel, in boeken en nieuwsbladen opzichtens den roomschen clerus verkondigd wordt. De man is blijkbaar ziende blind en begrijpt niet, dat de propaganda der Ultramontanen met zekere slimheid gedreven wordt, om de verliezen in de Oude Wereld zooveel mogelijk te dekken aan gene zijde van den Oceaan; dat schijn en wezen ook hier als in zoo menig opzicht tegenover elkander staan; dat de godsdienst vaak een masker is voor heerschzuchtige bedoelingen en der Ultramontanen streven het meest in de hand gewerkt wordt juist door hen, die in een onzinnig goed vertrouwen voortdurend de oogen gesloten houden voor de bedoelingen der zwarte bende.

Even oppervlakkig is des schrijvers oordeel over de slavernij die in de Zuidelijke Staten vóor den burgerkrijg bestond. Hij beweert dat de toestand der slaven in het Zuiden veel gunstiger was dan

[p. 613]

die der vrije negers in het Noorden en dat de afschaffing der slavernij eenvoudig een oorlogsdaad geweest is, welke diende om de voorstanders der afschaffing in Amerika met hunne geestverwanten in Oud-Engeland te verbroederen en te verzoenen. De emancipatie heeft zijns erachtens met den oorlog niets uit te staan: de aanleiding daartoe lag elders, zooals o.a. daarin dat de meeste Zuidelijken freetraders en de Noordelijken protectionisten zijn. Door de emancipatie is de welvaart der Zuidelijke Staten vernietigd: er was geen noodzakelijkheid daarvoor; want de negers hadden over 't geheel een onbezorgd en onbekommerd leven. Al deze feiten kunnen volkomen waar zijn, maar desondanks is de conclusie des schrijvers valsch, omdat hij geen rekening houdt met 't beginsel. Onder sommige omstandigheden moge de ellende der slavernij niet in alle volheid uitkomen, zij is en blijft een vloek, eene onmenschelijke of laat ik zeggen menschonteerende instelling. Dit niet te begrijpen, is eene groote fout van Nichols, die alleen daaruit te verklaren is, dat hij uit antipathie tegen de Noordelijken geen oog had voor het goede, dat er in hun streven en werken was, en voorts daaruit, dat hij afgaande op den uiterlijken schijn niet begreep hoe voos de hooggeprezen welvaart in het Zuiden was ter oorzake van de grondslagen waarop zij rustte. De tijd is nog niet daar, om de geschiedenis van den Amerikaanschen burgerkrijg naar waarheid te boek te stellen. Als het zoover gekomen is, zal menigeen wellicht erkennen, dat er meermalen een onbillijk oordeel is geveld. Dit alleen staat nu reeds vast, dat door de afschaffing der slavernij, hetzij die dan in deze middel of doel is geweest, de bloedige krijg eene wezenlijk vruchtbare gebeurtenis mag heeten. Al heeft die oorlog ook niets meer of niets goeds uitgewerkt dan die afschaffing, zoo kan men met het oog daarop getuigen, dat het bloed niet te vergeefs heeft gestroomd; dat de vreeslijke ellende niet nutteloos is geleden. Alleen oppervlakkigheid, om niet iets ergers te noemen, wat mij bij dezen schrijver niet in de gedachte komt, kan tot miskenning dier waarheid leiden.

Behoudens deze bedenkingen heeft het hier besproken boek van den Amerikaan mijne volle sympathie.

Zierikzee, 15 Mei 1878.

J.H.C. Heyse.