De Gids. Jaargang 37

[p. 1]

Naar aanleiding eener beoordeeling van W.F.

Eerst weinige dagen geleden kwam mij het Januari-nommer van de Gids in handen, waarin W.F.'s beoordeeling van de door mij uitgegeven Beroemde Amerikanen van Th. Parker voorkomt. Dat ik met zijn ongunstig oordeel over dit werk van een beroemden Amerikaan niet instem, is natuurlijk. In mijn ingenomenheid met dit laatste geschrift van Parker werd ik bevestigd door de sympathie, waarmede de door mij bezorgde uitgave in verschillende tijdschriften en weekbladen werd aangekondigd. Het is dan ook mijn voornemen niet met hem over zijn beoordeeling van dit werk in discussie te treden. Slechts veroorloof ik mij een paar opmerkingen naar aanleiding van hetgeen hij over mijn aanteekeningen schrijft. Hij zegt dat ik het werk van Parker ‘verrijkt heb met ophelderende en aanvullende aanteekeningen, aan de beste geschiedschrijvers, Bancroft, Laboulaye en Astié, ontleend.’ Gaarne erken ik vooral aan de beide eerstgenoemde schrijvers veel te danken te hebben, hoewel het, dunkt mij, duidelijk blijkt dat ik ook nog andere geschriften heb geraadpleegd. Maar ik had, naar het oordeel van W.F., de meest authentieke bronnen moeten gebruiken. Daartoe worden gebracht: Franklin's autobiographie en overige werken, Washington's dagboek en beider correspondentie.

Ik moet bekennen niet zonder eenige verbazing deze opmerking te hebben gelezen. Welke autobiographie van Franklin wordt hier bedoeld? Zooals bekend is, zijn er twee. De oudste bevat slechts de vijf en twintig eerste jaren van zijn le-

[p. 2]

ven. Zij werd eerst in 1771 door hem geschreven en aan zijn zoon opgedragen. Zij bevat dus het tijdperk van zijn leven, waarin hij nog onbekend was, toen niets voorspelde dat hij eens onder de grootste helden van Amerika zou optreden. Dat deze levensbeschrijving door mij gebruikt is, blijkt uit mijn aanteekeningen. Men vergelijke slechts t.a.p. blz. 226-231, 238.

Op zijn buiten te Tassy, waar hij gedurende zijn achtjarig verblijf in Frankrijk meestal vertoefde, zette hij, op verzoek van eenige zijner vrienden, zijn autobiographie voort tot het jaar 1757, toen hij voor de tweede maal in Engeland kwam. Het belangrijkste gedeelte uit Franklin's leven, van 1757-1790, is dus in zijn levensbeschrijvingen niet opgenomen. Maar in die leemte is voorzien door den amerikaanschen geschiedschrijver Sparks, uit Boston, die in 1850 de laatste jaren van zijn leven beschreven heeft uit authentieke bronnen: uit aanteekeningen, door Franklin achtergelaten, uit zijn correspondentie met beroemde personen en uit documenten, door Sparks in en buiten de Vereenigde-Staten onderzocht. Vreemd dat mijn beoordeelaar, toen hij van de meest authentieke bronnen sprak, dit werk van Sparks onvermeld heeft gelaten (een fransche vertaling werd daarvan gegeven door F. Lancelot, Paris, 1866). Is het hem misschien onbekend, dan kan ik tot zijn geruststelling verzekeren dat Parker daarvan een goed gebruik heeft gemaakt.

Gaarne wil ik bekennen, dat niet alle werken van Franklin door mij zijn gelezen. Dat ik sommige gebruikt heb, had W.F. uit mijn aanteekeningen kunnen opmaken. Zoo is de Noot, blz. 227, ontleend aan een brief van Franklin aan den zoon van Cotton Mather; een uittreksel uit de rede van een lid van den Divan van Algiers, blz. 239, aan Franklin's opstel, getiteld: On the Slave Trade, 25 dagen vóór zijn dood geschreven, de anecdote, op blz. 249 medegedeeld, aan de Final Speech of Dr. Franklin in the late federal Convention; de aanteekening, blz. 250, aan Franklin's A comparison of the conduct of the ancient Jews and of the antifederalists in the United States of America.

[p. 3]

Wat Washington's dagboek betreft, Parker geeft ons daarvan eenige proeven, die niet bijzonder interessant zijn. De achttien deelen zijner correspondentie, ik beken het, zijn mij onbekend. Maar volgens bevoegde beoordeelaars zijn de meeste dezer brieven, evenmin als de voornaamste staatsstukken, die op Washington's naam staan, niet door hem opgesteld.

Het schijnt dat W.F. van de authentieke bronnen voor het leven van John Adams en Jefferson geen kennis draagt - hij maakt er althans geen melding van. Aan het slot zijner beoordeeling stelt hij tegenover de redevoeringen van Parker historische portretten van beroemde Amerikanen, die hij zou gewenscht hebben. Heeft hij het bewijs geleverd dat deze lezingen op den naam van historische portretten geen aanspraak kunnen maken?

10 Febr. '73.

Dr. M.A.N. Rovers.