De Gids. Jaargang 35

[p. 618]

Bibliographisch album.

De oorsprong van Neérlands bezittingen op de Kust van Guinea, in herinnering gebragt uit de oorspronkelijke stukken, naar aanleiding van een voorgenomen afstand dier bezittingen aan Groot Brittannië, door Jhr. Mr. J.K.J. de Jonge.
Nederland en de Kust van Guinea, door Dr. C.M. Kan.

Met veel genoegen hebben wij kennis gemaakt met den inhoud van bovengenoemde brochures, waarvan wij de lezing bij de ophanden zijnde behandeling in de Tweede Kamer, omtrent den afstand dier bezittingen, aan een ieder, die zich op de hoogte wenscht te stellen, met aandrang kunnen aanbevelen.

In het eerstgenoemde werk wordt in krachtige taal geschetst hoe onze voorvaderen zich na veel strijd en inspanning aan de Kust van Guinea hebben gevestigd, en aangetoond dat die bezitting, met het oog op onze overige Koloniën, in der tijd voor het moederland van veel belang was.

De ongezondheid van het klimaat, de kosten, die aan dat bezit zijn verbonden, de geringe handel, welke op die oorden wordt gedreven, de weinige uitzigten op verbetering van den bestaanden toestand, ziedaar zoovele redenen, die thans onze regering kunnen doen besluiten om een voorstel in te dienen, strekkende om van die bezittingen afstand te doen.

Daarin kan en moet verbetering worden gebragt.

De krachtige stem, die tot het behoud dier bezittingen in het belang van een volk, dat ten allen tijde zijne kracht in den kolonialen handel gezocht en gevonden heeft, wordt aangeheven, moet weêrklank vinden bij een ieder, die niet onverschillig is voor handelingen, die een treurig praecedent zouden stellen.

De achter het werkje gevoegde bijlagen geven een juist overzigt van den oorsprong onzer bezittingen aldaar.

De brochure van Dr. Kan handelt over hetzelfde onderwerp. De schrijver beantwoordt de volgende vragen:

[p. 619]

Bestaan er overwegende bezwaren tegen het behoud der Kolonie?

Is het klimaat ongezond?

Zouden wij in onlusten met nabuur en inlander worden gewikkeld?

Is de Kolonie te duur?

Kan de Kust van Guinea niet in cultuur worden gebragt?

Zijn wij verpligt of mogen wij die Kolonie opgeven?

‘Kan het verlaten van de Kust geschieden zonder schade voor de overige Koloniën?’

Die vragen worden uitvoerig, en m.i. zeer voldoende beantwoord. Dr. Kan is het met den schrijver der eerste brochure eens, dat de Kust van Guinea een betere toekomst te gemoet zou gaan, wanneer de noodige middelen tot herstel werden aangewend. Onze Afrikaansche bezittingen zijn in den laatsten tijd stiefmoederlijk bedeeld. Gedurende bijna 17 jaren, waarvan 12 in Gouvernementsdienst, was ik aldaar werkzaam en was ruimschoots in de gelegenheid den inlander gade te slaan. Hij is zeer aan ons Gouvernement gehecht. Sedert de ruiling van grondgebied, ingevolge het tractaat van 5 Maart 1867, zijn de onder ons gezag staande negers in een oorlog met hunne naburen, de onder Engelsch gezag staande inlanders gewikkeld (Januarij 1868). Handel staat nagenoeg stil. Landbouw kan bijna niet worden uitgeoefend. De eerste levensbehoeften zijn schaarsch en duur. Niettegenstaande dien ongunstigen toestand, is het mij niet bekend, dat ééne klagt tegen ons Gouvernement, dat hen in die moeijelijkheden wikkelde, is gerezen. Integendeel, toen de Elminezen vernamen, dat er plan bestond, om onze bezittingen aan het Engelsche Gouvernement te verkoopen, hebben zij een adres aan den Koning ingediend, houdende verzoek om aan dat plan geen gevolg te geven. Men zal mij misschien tegenwerpen, dat de Elminezen het Gouvernement in den laatsten oorlog niet krachtig hebben ondersteund; doch wanneer men den toestand ten volle kent, is er veel tot hunne verschooning bij te brengen. Zij hadden personele grieven, die zij kenbaar hebben gemaakt, doch waarop slechts ten deele is acht gegeven. Een Gouverneur, wien zij ten volle hun vertrouwen kunnen schenken, kan bijna alles met hen tot stand brengen. En nu bestaat het plan hen over te dragen aan de Engelschen, die hunne aartsvijanden: de Fantijnen, onder hunne protectie hebben! Zal dat het loon zijn voor hunne trouw aan het Nederlandsche Gouvernement?

[p. 620]

Hartelijk hopen wij, dat beide brochures algemeen mogen worden gelezen en dat de Volksvertegenwoordiging een en ander rijpelijk in overweging zal nemen, alvorens van die bezittingen afstand te doen.

Volkomen vereenig ik mij met de woorden van den Heer de Jonge (blz. 27): ‘Indien de Nederlandsche bezittingen ter Kuste van Guinea zóó improductief, zóó kostbaar, en zóó ongezond zijn, wat bezielt dan toch de Engelschen, dat zij die bezittingen sedert zóó lang, zóó vurig hebben begeerd?’

Eene kleine onjuistheid in het werkje van Dr. Kan moet ik verbeteren. De school, waarvan op blz. 51 wordt gesproken, wordt sedert 1866 niet in het fort, maar in het voor kerk bestemde gebouw buiten het fort gehouden, en het onderwijs was van dien aard, dat Engelsche en Fransche ambtenaren en officieren mij meermalen hebben betuigd, dat zij ons op dat punt den voorrang moesten toekennen.

Voor onderwijs evenwel kon en behoorde veel meer te worden gedaan, vooral omdat de inlander er prijs op stelt; doch wat baat het, wanneer het Gouvernement geene krachtdadige ondersteuning verleent?

Toen de Kolonie door den uitvoer van slaven werd gedémoraliseerd, vermits door dien handel binnenlandsche oorlogen ontstonden en het regt van den sterkste alleen geldig was, werd er niet over gesproken om van die bezittingen, dus van die voordeelen afstand te doen; doch nu er geen direct voordeel meer aan schijnt verbonden, zullen nu die bezittingen als een onwaardig goed van de hand worden gedaan?

Is ook Nederland niet verpligt, die maatschappij in een normalen toestand terug te brengen?

Gaarne vereenig ik mij met de ook door Dr. Kan aangehaalde woorden uit het werk van Brodie Cruickshank. ‘Met een krachtig gouvernement, dat zedelijke en natuurlijke macht bezit, bekwaam om iedere onverwachte uitbarsting te onderdrukken, een werkzaam rechtstelsel, dat voor den staat van maatschappelijken vooruitgang past, de stichting van scholen en het aanwenden van een middelmatig kapitaal in het land, kan het werk van verbetering gerust aan den tijd worden overgelaten. Laat Engeland en Nederland slechts deze zegeningen aanbrengen en er wordt niets meer gevorderd tot een geregelden en toenemenden vooruitgang.’

Zoeterwoude, 29 Februari 1871.

Doijer,

Oud-Hoofd-Ambtenaar ter Kuste van Guinea.