De Gids. Jaargang 18

[p. 245]

Mozaïk.

Een schoon schouwspel voor wie op de tribunes onzer Tweede Kamer had plaats genomen, toen de ministeriële verantwoordelijkheid ter sprake kwam! Welk een logica, welk eene eruditie, welk eene welsprekendheid van de zijde der Aprilministers! Het hoofd van het vorig kabinet stelde - hoe onnoozel! -: dat de ministers, de verantwoordelijke ministers, mét den Koning de regering uitmaakten. Het hoofd van het Aprilkabinet bewees het ongerijmde dier stelling; bewees, dat de Koning alléen een wil had, die uitgevoerd moest worden en dat de ministers daarvoor aansprakelijk waren. ‘Het gaat in een constitutionnelen staat.’ zoo had het hoofd van het Aprilbewind er nog bij kunnen voegen, ‘als op een Surinaamsche plantage. De meester heeft alléen een wil, en de slaven dengen nergens anders toe, dan om zich voor dien wil aansprakelijk te stellen en de geeselslagen te ontvangen, die de meester eigenlijk heeft uitgelokt.’

Voor een twintigtal jaren vertoonde men in de hoogste vergadering onzes lands een wassenbeeldenspel. Thans echter zijn de beelden vervangen door werkelijk menschen, die hier en daar, wat het draaijen en knikken met het hoofd aangaat, nog soms aan de vroegere beelden herinneren, welke door den baas van het ‘spul’ in beweging werden gebragt. Wij hebben evenwel nu menschen, werkelijke menschen, en wat nog meer zegt, wij zien in plaats van de slaapmuts, die vroeger de beelden versierde, hier en daar zelfs de policiemuts, de chakot van een infanterist, ja de beerenmuts van een grenadier. Wat wonder dan ook, dat wij, toen eene minderheid in de laatste dagen door eene meerderheid werd overschreeuwd, dadelijk dachten aan den soldaat, die Archimedes belette zijn mathematisch opstel uit te werken door....... hem dood te slaan. De ruwe kracht tegenover de gedachte! Soldaten-overmoed, soms synoniem met advokaten-onbeschaamdheid, tegenover rede en verstand!

Proeve van kritick, door de ‘Vaderlandsche Letteroefeningen,’ dat populairste - het getuigt voor onze natie - dat meest consequente - de geest

[p. 246]

van vader IJntema leeft nog in iedere bladzijde - onzer maandwerken, in den jare 1855 over eenige ‘prachtbanden’ te geven:

Vaste sterren van de eerste grootte, die den beschouwer - een donkere planeet - met haar licht beschijnen. ‘Tollens........ Juweel van naïveteit, den grooten onnavolgbaren meester waardig. Da Costa...... Juweel van het zuiverste water. Het Nabatheesche vuur vlamt in iederen regel van dit gedicht des grooten puikpoëets en profeets. A. Bogaers......; een echt, veelkleurig juweel, den grooten meester waardig, die plasticiteit met objektiviteit vereenigt. J. van Lennep...... geestig, onnavolgbaar, ongeëvenaard meesterschap over de taal, den auteur van de E legende overwaardig. Ten aanzien van dezen puikpoëet verwijzen wij naar onze kritiek over de dramatische poëzij des grooten mans, gebonden in keurigen band, in klein 8^o. B. ter Haar....... schoon, uitnemend, voortreffelijk.’

Vaste sterren van de 9de tot 12de grootte ingesloten, van welke de paraloxis nog niet met zekerheid door den beschouwer is berekend; die veranderlijk zijn van kleur, en de donkere planeet niet altijd met haar licht begunstigen. ‘Potgieter..... een stukje den meester waardig; het zal echter niet door allen worden begrepen; hoe jammer, dat er zooveel medeklinkers in voorkomen, hetgeen het voor de declamatie niet wel geschikt maakt.’ Is de beschouwer echter in het afgeloopen jaar zelf beschouwd, hetgeen wel eens plaats kan hebben, dan zal de kritiek anders luiden en wel: ‘Potgieter....... duisterder, gezochter van wending dan ooit, onhollandsch in zijn vorm, opéénhooping van medeklinkers. Regels, waaraan soms halve voeten ontbreken! J.J.L. ten Kate....... zoetvloeijend als altijd; volslagen meester over de taal; de verzen huppelen op hunne voeten; de declamator declameert ze als van zelf. Puikpoëet! S.J. van den Bergh (als hij in het afgeloopen jaar elders niet te veel geprezen werd) een echt vaderlandsch zanger; pittig, mannelijk poeët, puikpoëet. A. Beeloo....... hier en daar wat hard, weinig zangerig, anders volle versificatie, geboren poëet. A.P. van Groningen.... weet den Alexandrijn in eere te houden, pittig, kernachtig in zijn driehonderd regels groot gedicht. Puikpoëet!’

Dwaalsterren of wel planeten, waarvan de massa gewogen en de omloopstijden behoorlijk zijn berekend. ‘A. van der Hoop Jszoon..... Volksdichter bij uitnemendheid. Makkelijk rollen de woorden. 't Is te zien dat de poeët zijn poëzij vindt in hetgeen hem omningt. De klemtoon valt echter tweemaal op het, en driemaal op de; veelbelovend poëet! P.A. de Genestet....... talentvol, meesterlijk, jammer dat de jeugdige meesterzanger zoo veel éensylbige woorden gebruikt. Wij bevelen den Alexandrijn in zijne krachtige bescherming aan. Veelbelovend poëet! Schimmel....... dikwijls krachtig, hier en daar wel wat gezwollen en eenige malen ruw van uitdrukking; ettelijke verzen nog al hard; viermaal valt de klemtoon op het en zesmaal op de. De Bull....... Zachte, liefelijke elegie; de jeugdige Zanger belooft veel voor de toekomst’ (de dwaalster kan door eene overigens vreeselijke en ongewone storing eenmaal nog wel een vaste ster van de 11de grootte worden); ‘de klemtoonen vallen echter bijna overal op toonlooze woorden. De vóorslag is bij hem hier en daar niet zuiver; overigens keurig van vorm; veelbelovend poëet! W.J. Hofdijk........ Krachtige verzen, maar doorspekt en doorregen met vreemde woorden; de lieve lezeressen zullen hare respective keeltjes geweld moeten aandoen. Niet van onzen tijd; hier en daar gebrek aan taalkennis; smaak wordt toch vrouwelijk gebruikt even als vrede; Siegenbeek wil toch anders. J.A. Alberdingk Thijm........ dnister, onverstaanbaar als altijd; barbaarsche uitdrukkingen bij menigte; niet van onzen tijd; hij neemt de slepende en de staande rijmen niet in acht. Ongeoorloofde

[p. 247]

klemtoonen op de en het. Hij bestudeere Dautzenberg en den dichter van de: Val van Sigeth; half-poëet.’

Manen, satellieten van de donhere planeet, voorstellende den beschouwer in de Letteroefeningen. ‘Te veel om bij name op te tellen. Alle hebben echter aanleg, veel aanleg, rijken aanleg, buitengewonen aanleg en kunnen bekwame tuiniers worden in den bloemhof der Kunst, zoo zij maar nooit het snoeimes ter hand nemen. Zij hebben slechts te letten op de klemtoonen en de medeklinkers, op de eensylbige woorden en de staande en slepende rijmen en overigens den dichter van “de val van Sigeth” te bestudeeren.’

Indien men wil, kan deze proeve ook voor 1856 dienen en misschien wel voor het restant der 19de Eeuw. In het laatste geval zullen echter eenige dichternamen dienen gewijzigd te worden, daar de Letteroefeningen, die aan allen de onsterfelijkheid verzekeren, hierin alleen zullen blijken gefaald te hebben.

Als eene proeve van den stouten periodenbouw, welke ons aan den stijl der Duitsche philosophie doet denken - krachtig, doch wel wat onverstaanbaar - schrijven wij het volgende af uit de Amsterdamsche Courant van 10 Januarij 1854.

‘Aan het Gemeente-Bestuur van Kampen, is het arrest bij het Provinciaal Geregtshof gevallen, in de zaak tusschen het domein en die gemeente over de kwestie der aanwassen aan zee, gewezen, beteckend geworden en geïnsinneerd, om zich van nu af van alle daden van eigendom op die litigerende (zeer curieus!) gronden te onthouden.’

Hoewel de Courant bij de ondergane verandering, waarover de redactie, blijkens hare eigene verklaring, vele complimentjes - hoe lief, hoe zoet! - ontving, en door welke dit blad waarlijk - blijkens dezelfde verklaring - onmisbaar werd, 400 (zegge vier honderd) regels meer levert dan vroeger, ondervindt men toch de waarheid van het Dum brevis esse studeo, obscurus fio.

Dr. Jonckbloet is, als Hoogleeraar in de Nederl. Taal en Letterkunde en Vaderlandsche Geschiedenis, van Deventer naar Groningen bevorderd. Men verzekert, dat de nationale Wetenschap vooral aan de ijverige bemoeijingen van Prof. Hofstede de Groot dit belangrijk feit te danken heeft. De Groningsche Hoogleeraar deelde met alle ernstige en onpartijdige beoefenaren onzer Vaderlandsche Letterkunde de overtuiging, dat alleen Jonekbloet, de schrijver van de Geschiedenis der Middeneeuwsche Dichtkunst, de toclichter van van Heelu en Velthem, de uitgever van Walewiue, de Lorrienen, Beatrix, Huygens' Cluyswerck, enz., dat alleen de moedige ijsbreker bij de jongere letterkundige school in Nederland, in aanmerking kon komen om den uitmuntenden Matthijs de Vries in Groningen te vervangen. Prof. Hofstede de Groot heeft dan ook geene middelen onbeproefd gelaten, om bij het Ministerie van Binnenlandsche Zaken te bewerken, dat de Universiteit, waaraan hij zelf de eer heeft Hoogleeraar te zijn, met de aanwinst van een lid als Prof. Jonckbloet bevoorregt wierd. Zelfs uit Utrecht en dergelijke invloedrijke plaatsen heeft ZHG. laten werken, om tot deze verblijdende uitkomst te geraken. Men verzekert, dat de waardige Groninger Hoogleeraar zijn aanstaanden ambtgenoot, bij diens komst in Groningen, eene feestviering bereidt, geëvenredigd aan de behoeften van zijn hart en aan de belangrijkheid der gebeurtenis voor Groningens Akademic. Dit voornemen vereert ge-

[p. 248]

noemden Hoogleeraar des te meer, omdat hij bevriend was met wijlen Prof. Lulofs en men ditzelfde van Jonckbloet niet geconstateerd vindt.

‘Ende zij vermenigvuldigden zich’ - gelijk de paddestoelen! Deze dichterlijke vergelijking werd ons ingegeven door de aankondiging der nieuwe tijdschriften, welke in dit gezegend jaar 1854 voor 't eerst het licht, althans den boekwinkel zullen zien. - Wij begrijpen het motief hunner verschijning niet, of 't moest zijn om weêr te verdwijnen en de oudere, zoo mogelijk, meê te rukken in het graf van vergetelheid, dat hun vermoedelijk wacht. - Met deze algemeene beschouwingen zullen wij onze recensie eindigen van: Lettervruchten van Hollandschen en Vreemden Bodem bij Quanjer te Zierikzee; Album van Buitenlandsche Lettervruchten, bij Gebr. Abrahams te Middelburg; de Humorist, Magazijn van luimige Verhalen. - Of we niet reeds genoeg hadden aan Leeskabinet, Leesmuseum, Europa en tutti quanti! - We voegen er een treurzang bij, op hen, wier namen wij op schier iederen omslag vermeld vinden. - Du persil dans toutes les soupes! roept een goed vriend uit.

De prijs der vokalen heeft, sedert de optreding van een italiaansch operagezelschap op het leydsche plein, eene groote rijzing ondergaan, vooral de i en o, welke zeer gezocht maar toch gevonden zijn. - We hopen dat dit voor de pur-sang Italianen van de troep eene aangename voldoening zal wezen, even als voor den ijverigen directeur, die niets verzuimt om zich de gunst van het publiek waardig te maken - dan een goed hollandsch personeel en de opvoering van goede stukken.