De Gids. Jaargang 10

[p. 901]

Album.
Korte berigten over boekwerken, vlugschriften, enz., aankondigingen van vertalingen, letterkundig nieuws, enz.

Chronologie de l'Histoire Romaine. Harlem, A.C. Kruseman, 1846.

De leerling ontvangt hier eene tabel der Rom. Geschiedenis op nog geene volle 12 bladzijden. Dus kan men er de verdienste van kortheid niet wel aan ontzeggen.

Als een bewijs, dat dit werkje zich niet door naauwkeurigheid onderscheidt, zal het voldoende zijn de navolgende bijzonderheden mede te deelen.

‘Numa pomp. favorise les arts et les sciences. Qui (coriolen) investit Rome.’ Wel wordt de opbouw van Rome door camillus vermeld, maar niet de verwoesting door de Galliërs. Viriatus. ‘tiberius gracchus entreprend de réprimer la corruption des grands. Triomphe de césar à Pharsale.’ In eene Rom. Geschiedenis kan zegepraal en overwinning niet verwisseld worden. ‘Constantin-le grand - protège la religion chrétienne à laquelle il se convertit. Il fonde Constantinople.’ Dit weinige zal wel voldoende zijn, om de zorgeloosheid en onkunde van den schrijver te doen kennen, en ik zou ongetwijfeld de moeite niet genomen hebben van dit boekje melding te maken, indien wij niet verlangden, protest in te leveren tegen al zulk soort van werkjes, voor eerstbeginnenden geschreven, die, door onkundigen vervaardigd, reeds zeer vroeg aan de jeugd verkeerde begrippen mededeelen, die zij naderhand eerst met moeite kan afwerpen, en haar een wezenlijke hinderpaal zijn tot goed begrip der geschiedenis.

Hoezeer wij niet willen beweren, dat reeds aan de kinderen moet worden medegedeeld, hoe het Rom. volk was verdeeld, hoe de regtspleging was geordend, welke de magten in den staat waren, en dergelijke zaken, die voor het vervolg het voorwerp harer studie zullen uitmaken, zoo blijft er toch overig hun een' anderen indruk te geven der geschiedenis van

[p. 902]

dit merkwaardige volk, dan hier geschiedt, waar nagenoeg alleen van oorlogen, van veroveringen, van krijgsbevelhebbers wordt gesproken, waar het keizerrijk meer plaats beslaat dan de republiek. Dit werkje had voor twee honderd jaar eveneens kunnen zijn geschreven. Het werk van millot of roustan had er de grondslag van kunnen uitmaken, of ook eene menigte van Abregé's, door onderwijzers geschreven, die, naschrijvende, veranderende en verwarrende, fouten maakten, welke onbegrijpelijk zijn voor den wezenlijk geletterde. Dit werkje heeft geen enkele der vorderingen, die de wetenschap in latere jaren gemaakt heeft, opgenomen. Het geeft den onderwijzer geene aanleiding om zeer merkwaardige en belangrijke punten aan te raken, kortom, het is een werkje, waarvan wij de uitgave bijna onmogelijk geloofden, waarvan wij het gebruik wenschten te kunnen verbieden; dat de pers van den Heer kruseman geenszins tot eere verstrekt.

Waarom moeten zich toch onderwijzers altijd zoo zeer met Rom. en Grieksche geschiedenis inlaten? Begrijpen zij dan niet, dat er kennis van de taal en van de oudheid toe noodig is, om de geschiedenis van deze volken te begrijpen; dat hij, die deze niet bezit, elk oogenblik gevaar loopt om zich zelven eene valsche voorstelling te maken der feiten, en, zoo hij als geschiedschrijver optreedt, telkens in een' kuil valt, dien hij niet had bemerkt, noch bemerken kon. Hebben zij dan in de geschiedenis der middeleeuwen en der latere tijden niet een veld ruim genoeg? Het is niets anders dan een streven om geleerder te schijnen dan men is - en dat is eengevaarlijk streven. - Op dit oogenblik is er geene behoefte aan werkjes voor de algemeene en oude en nieuwe geschiedenis; ook tabellen zijn er genoeg; maar in geval iemand zich aan de taak waagt om, óf een leerboek, óf eene populair geschrevene geschiedenis, óf eene tabel uit te geven, dan heeft men regt te vorderen, dat daardoor eene schrede voorwaarts worde gedaan. Het gebruik van zulke werkjes als het onderhavige, leidt langzamerhand tot den kreeftengang.

In het exemplaar, dat mij toevallig ter inzage werd aangeboden, was een berigt van den uitgever, waarin hij zegt: ‘dat het onderwijs in de Geschiedenis, vooral Romeinsche en Vaderlandsche, na de invoering der staats-examina, in onze dagen vooral noodig is.’ Is dan de Grieksche en verdere oude Geschiedenis in onze dagen vooral minder noodig? Wijst hij in deze woorden niet juist op eene gevaarlijke rigting, die het staats-examen hebben kan, en blijkens het rapport der staats-commissie ook werkelijk eeni-

[p. 903]

germate gehad heeft? Namelijk, dat men gaat leeren om het examen te kunnen doen; dat men het geheugen overlaadt met de kennis van feiten, met korte schetsen der verschillende vakken; maar weinig streeft naar eene wezenlijk wetenschappelijke, liberale vorming, waardoor alleen ware geletterden worden gevormd? - De zaak verdient overweging, de commissie kan daaromtrent veel, alles doen; zij heeft het in hare hand; op haar rust de verantwoordelijkheid. ‘Videant consules, ne quid detrimenti resp. capiat!’

G.W. Vreede, Beschouwing van de openbare meening. Amsterdam, J.F. Schleijer. 1846. 23 bl.

Dit stukje is, even als alles wat van den heer V. in het licht verschijnt, met de edelste bedoeling geschreven, en wij kunnen het onzen lezers ter behartiging aanbevelen. De schrijver waarschuwt tegen de losbandigheid van sommige dagbladen en vlugschriften, waarin de vrijheid, welke met onze instellingen overeenkomt, miskend wordt. Hij wijst aan, hoe noodlottig het zijn zoude, indien een geest van minachting en oproer tegen het wettig gezag, en met name tegen het hoofd van den staat, bij ons veld won. Van de andere zijde dringt hij, met al de kracht der beginselen van ons staatsregt, der voorbeelden in andere landen en der herinnering aan vroegere vaderlandsche instellingen, op die vrijheid en openbaarheid aan, zonder welke het der regering zelve aan steun en medewerking bij de natie ontbreekt.

Met leedwezen zoude de schrijver eene wet tot beteugeling der drukpers zien voordragen; zulk een' maatregel houdt hij voor nutteloos en zelfs schadelijk. Wij stemmen hierin met den heer V. volkomen overeen; het zoude eene valsche poging van de regering zijn, om zich te versterken. Het gevaar, dat zulke onbehoorlijke aanvallen tegen de regering kunnen opleveren, heeft eene andere oorzaak dan de voorstanders van strafbepalingen vermoeden. Het is, wanneer eene regering zelve de gegronde klagten, de wettige, eerlijke oppositie, met de grove, kwaadwillige uitspattingen der drukpers verwart, wanneer zij beide gelijktijdig poogt te keer te gaan. Dan wordt de openbare meening eveneens misleid, en dan verkrijgen de heftige tegenstanders der regering eindelijk een' zeer bedenkelijken invloed, die niet zelden toeneemt door vervolgingen, welke hun de on-

[p. 904]

verdiende eer van volksvrienden doen te beurt vallen. Het is die verblinding aan de zijde der regering, niet het gebrek aan strenge beteugeling, die het gevaar doet geboren worden. De historie van bijna alle omwentelingen heeft het geleerd.

En men ontveinze het zich niet, de eerlijke vriend van zijn vaderland mag het niet verzwijgen: het is onze eigene historie. Al het ongeluk, dat ons sedert 1830 getroffen heeft, al de bekommering voor de toekomst, welke ons thans vervult, is aan deze rampzalige dwaling toe te schrijven. Met de grootste hardnekkigheid werd elke berisping, elke raadgeving, ook van de opregtste vrienden van den koning en van het wettig gezag, teruggestooten; - zelfs de voorstellen in het dadelijk belang van zelfsbehoud voor de regering, ook nog onmiddellijk vóór de uitbarsting der onlusten in Brussel gedaan, werden met wantrouwen van de hand gewezen. De uitkomst was, dat bij den eersten onwettigen tegenstand de regering zich krachteloos gevoelde en voor het oproer radeloos terugtrad.

Op nieuw verheffen zich vele welmeenende stemmen, die de belangen van het gemeene vaderland aanbevelen. Dat toch de raadsmannen der Kroon, de leden der wetgevende vergaderingen wel onderscheiden, en het gevaar afwenden voor het te laat is. Volharding tegen alle oppositie, miskenning van regtmatige wenschen, verongelijking van hen, die uit gevoel van pligt gebreken aanwijzen, zouden de regering op denzelfden weg voeren, dien zij voor 1830 bewandelde; zij zouden haar den steun van het beste deel der natie doen verliezen; zij zouden aan een' kleinen kern van kwaadwilligen eene kracht kunnen doen toevloeijen, die ten verderve voerde.

7 Nov. 1846.

j. ackersdijck.