De Gids. Jaargang 5

Bijdrage ter regeling van het beheer der dijk- en polderbesturen en van de conflicten van attributie, door Mr. H. van Sonsbeeck, Raadsheer in het Provinciaal Geregtshof van Overijssel. Zwolle, W.E.J. Tjeenk Willink. 1841. 65 blz.

Het was ons aangenaam op nieuws eene Bijdrage van de hand des Heeren van sonsbeeck te ontvangen. De Schrijver toch behoort onder die weinigen, welke, toen bijna alles in eenen lofzang op de Regering of een wraaklied tegen de Belgen zamenstemde, en men zich om constitutionele beginselen en ontwikkeling van constitutionele begrippen bijkans niet bekommerde, eene eerste plaats onder de onafhankelijke en wetenschappelijke beoefenaars van ons Staatsregt innam. En boezemde de naam des Schrijvers ons hooge verwachting in, die verwachting werd niet teleurgesteld na de lezing dezer inderdaad hoogstbelangrijke brochure, welke - hoezeer voor een bepaald oogmerk en met een tijdelijk doel uitgegeven - echter vol is van juiste opmerkingen over punten van groot en blijvend belang, en tevens eene uitstekende proeve bevat van gezonde en heldere kritiek.

Te regt brengt de Heer v.S. de beschouwingen, die hij ons in het onderhavige Werkje aanbiedt, in verband met zijne in 1829 uitgegevene Proeve over de zelfstandigheid en onafhankelijkheid der Regterlijke Magt. De dáár zoo voortreffelijk ont-

[p. 626]

wikkelde staatkundige beginselen zijn de grondslag, waarop de Schrijver ook hier zijne redeneringen bouwt. Het ligt niet in ons plan zijne stellingen omtrent de trias politica na te gaan - veelmin te bestrijden. Alleen merken wij op, dat, hoe men ook over dit betwiste vraagpunt denke, en of men al dan niet de uitdrukking: derde Staatsmagt, goedkeure, het zeker is, dat de Regterlijke Magt, als een geheel onafhankelijk gezag, met vaste attributen en binnen bepaalde grenzen, in de Grondwet voorkomt, en dat dus de bescherming en handhaving van dat Gezag, zoo als het bij de Grondwet is vastgesteld, een levensbeginsel van ons Staatsregt uitmaakt. Maar ook hierin volgde de Regering steeds den bekenden weg. Vijf en twintig jaar lang verschoof men die Organisatie, - na inmiddels het Regterlijke Gezag op alle mogelijke wijzen te hebben verzwakt, - om haar eindelijk onvolledig in te voeren. Was het Hollandsche vadzigheid, die belette de hand aan het werk te slaan? Of was het een opzettelijk talmen, ten einde hoe langer hoe meer het geliefde stelsel van luttel beperkt Absolutisme uit te breiden, terwijl vertegenwoordiging en natie te zwak waren, om hare regten te handhaven?

De Regterlijke Organisatie intusschen is sedert 1838 ingevoerd, en - wat meer zegt - de oude Regering door die van eenen nieuwen Vorst vervangen. Is er in dien tijd veel verbeterd? Er zijn eenige maatregelen genomen, waarover men het, na lang onderhandelens, eens werd, meer, naar het schijnt, om het ongeduld een oogenblik te stillen, dan uit innige overtuiging van noodzakelijkheid; - de Staten-Generaal rusten maanden lang van hunnen arbeid, alsof de Regering steeds verheugd is zich van openbare aanmerkingen te kunnen ontslaan, alsof de vertegenwoordiging zelve, na de minste en geringste krachtsontwikkeling, weder insluimeren moet; - de beruchte Staat B. wordt der openbaarheid prijs gegeven, en echter de Raadslieden der oude Regering blijven hunnen invloed behouden. Te regt zegt dit ook onze Schrijver, ofschoon erkennende dat er eenige vooruitgang heeft plaats gehad: Wij zullen ons nogtans bezwaarlijk met iets degelijks ten deze (de herziening onzer administratieve Wetgeving) mogen vleijen, zoolang wij geen Ministerie in tegenoverstelling van verschillende elk op zich zelve werkende Ministers bezitten, zamengesteld uit mannen van denzelfden staatkundigen zin, en die de noodige bekwaamheid en daarbij den ernstigen wil hebben, om tot de beginselen der Grondwet terug te keeren, dezelve van het heterogeen aangebragte te

[p. 627]

zuiveren, en door eene algeheele ontwikkeling tot eene nationale kracht te maken.

Op deze politieke beginselen grondt de Heer v.S. zijne opmerkingen. Dijkzaken en conflicten gingen (zonderling genoeg!) bij ons steeds hand aan hand, - en de eerste waren niet de aanleiding, maar het werktuig, waardoor men het vergetene en afgeschafte stelsel des Franschen Bestuurs, verergerd en van alle waarborgen ontbloot, weder invoerde. Zoo gaf dan ook de voorgedragene Wet over de Regtsmagt der Heemraadschappen enz., de eerste aanleiding tot de uitgave dezer Bijdrage, waarin beide onderwerpen worden behandeld. Een groot gedeelte daarvan bestaat in eene doorloopende kritische beschouwing van het toen aangeboden ontwerp. Dit ontwerp is thans, na vele wijzigingen te hebben ondergaan, en nadat eene geheel veranderde en werkelijk verbeterde Redactie door den onvergetelijken huidekoper (bedriegen wij ons niet) in de vierde Sectie der 2^de Kamer was voorgesteld, bereids aangenomen en afgekondigd. Of echter daardoor de vrees geweken is, die de Heer v.S. te regt voor de eerste wettelijke bekrachtiging van administratieve uitspraken koestert, betwijfelen wij; - gelijk in het algemeen de wijze, waarop Wetten bij ons worden tot stand gebragt, en het geringe belang, dat de vertegenwoordiging in alles, wat niet onmiddellijk met financiën en geldzaken in verband staat, toont te stellen, weinig geschikt is, om de overtuiging van de doelmatigheid eener aangenomene verordening te vestigen. Ook de voordragt omtrent het hier behandelde onderwerp scheen weinig deelneming te verwekken. Droevig bewijs van dat uitsluitend behartigen van materiële belangen, waarbij alles van geld uitgaat en tot geld teruggebragt wordt, zonder dat men het gewigt schijnt in te zien eener nationale ontwikkeling van grondwettige begrippen, of den invloed daarvan op het politieke leven der natie!

De na deze uitvoerige beschouwing van het toen ingediende ontwerp van Wet nog overige bladzijden wijdt de kundige Schrijver aan eene beschouwing van het al dan niet noodzakelijke eener Conflictenwet, welke hij met kracht van redenen, onzes inziens, overtuigend bestrijdt. Men heeft van alle kanten het ongrondwettige van het beruchte Besluit van 5 Oct. 1822 ingezien, en te goeder trouw, doch - bedriegen wij ons niet - even ongrondwettig, de regeling van dit onderwerp bij de Wet gevraagd. En na de Koninklijke aanspraak van 19 Oct. 1841 schijnt er vrees te bestaan, dat het denk-

[p. 628]

beeld zich verwezenlijken zal. Wij zeggen vrees: want wat zal eene Conflictenwet regelen, dat niet óf reeds bij de Grondwet bepaald, óf met hare bepalingen in strijd is? Het Regterlijke Gezag is daarbij ingesteld, om regt te spreken tusschen den man en zijnen naaste. Het mijn en dijn - alles, wat daartoe in betrekking staat - behoort tot de werking en den omvang der Regterlijke Magt, onverschillig of de litigerende partij een particulier of Polderbestuur zij. Geen administratief Kollegie heeft regtsmagt; het vonnist niet (zoo als onze Schrijver te regt opmerkt), het beslist. Zal nu de Conflictenwet het gezag der Regterlijke Magt bevestigen? Het ware ongerijmd. Zal zij het wijzigen, of er een gedeelte aan ontnemen? Het ware tegen de bepalingen der Grondwet. Geheel die vrees voor magtsaanmatiging van de zijde der Regterlijke Magt is hersenschimmig. Het ligt in den aard harer instelling, dat zij onverantwoordelijk en onafhankelijk zij van het Administratief Gezag; maar is hierin de minste vrees, dat zij met de handelingen van dat Gezag zich inlaten zal? De inrigting der Regterlijke Magt is zoodanig, dat alle vrees van dien kant ijdel heeten mag, ten zij men aan eene zamenspanning van de geheele Regterlijke Hierarchie - van Regtbanken, Hoven en Hoogen Raad - wilde gelooven. Juist in de onafhankelijkheid der Regterlijke Magt van alle ander gezag, en tevens in de onafhankelijkheid der Regterlijke Kollegiën van elkander, ligt de meest vaste, de meest stellige waarborg tegen alle denkbeeld van willekeur of misbruik van gezag. En tegen dergelijke chimères te willen waken door eene Wet, zou ons ligt doen denken, dat men meer het oogmerk had, om, zoo als de Heer v.S.p. 57 zegt: de zoogenaamde administratieve jurisdictie in onze Staatshuishouding in te smokkelen. Men is in ons Land zoo achterlijk met het tot stand brengen van noodige Wetten - men wachte dan ook nu gerust totdat het gedreigde gevaar aanwezig zij, indien daarbij slechts de moed niet ontbreekt, om zich tegen ongrondwettige Besluiten te verzetten.

En wien zoude men dan die beslissing willen opdragen? Den Hoogen Raad? Het zou onnoodig zijn, en dit is ook het doel niet, dat men zich bij eene dergelijke Wet voorstelt. - Den Koning? Maar welke Wet is bevoegd den Vorst een gezag toe te kennen buiten de regten der kroon, zoo als die bij de Grondwet óf erkend, óf omschreven zijn. En zoo de Koning beslist op verantwoordelijkheid van den Minister, zoo dus de Minister instaat voor die beslissing, is het dan niet eene erkenning der oppermagt van het Administratieve Gezag? - Of eindelijk aan eene

[p. 629]

gemengde Commissie? In ons Land van transactie houdt men veel van Commissie's, meestal zoo zamengesteld, zoo gemengd als men wil, dat ieder beginsel er door een tegenbeginsel in wordt geneutraliseerd. Eerbied voor de namen van mittermaier en schooneveld. Maar wat regt kan zijn in mittermaier's Vaderland, is daarom nog geen Nederlandsch Staatsregt, en zoolang men geene bepaling der Grondwet aanhaalt, waaruit die gemengde Commissie hare regtsmagt ontleenen zou, vergunne mij de Heer schooneveld, dat ik zijn denkbeeld voor zeer ongrondwettig houde.

Verbetering onzer administratieve Wetgeving! Ziedaar alles, wat voor het oogenblik wordt vereischt. Botsingen, die zouden kunnen ontstaan, en verschillen, die zich zouden kunnen voordoen, late men over aan de Wet, welke dan eerst noodig worden zou, wanneer de Hooge Raad zijn gezag, tegen de Wet aan, misbruikte. Eene Wet, thans ingevoerd, nu daarvoor geene de minste vreeze bestaat, kan geen ander doel hebben, dan de vrije werking van het Regterlijke Gezag te belemmeren.

Toen in 1840 de beruchte Grondwetherziening plaats vond, kwam ook het onderwerp der Conflicten ter sprake. Indien er regeling noodig ware geweest, zij had toen kunnen, toen behooren te geschieden. De Regering, van alle verandering afkeerig, wilde die regeling niet - de Vertegenwoordiging miste óf den moed, óf de overtuiging der noodzakelijkheid - zij was te beleefd verder aan te dringen. Eene moedige, doch kleine oppositie werd overstemd door eene talrijke meerderheid. Naauw een jaar is verloopen, of de onvolledigheid van den arbeid springt ieder in het oog. Maar indien - wij erkennen het - eene nieuwe herziening op dit oogenblik ongeraden, ja! welligt heilloos wezen zou - laat ons van den anderen kant zorg dragen, om de in het oog vallende gebreken niet door ongrondwettige Wetten te verhelpen.

Wanneer wij ten slotte den arbeid des Heeren v.S. nogmaals dringend ter behartiging aan ieder aanbevelen, vergunne hij ons de openhartige bekentenis, dat de zoetvoerige toon der Voorrede ons niet in harmonij schijnt met de onafhankelijke denkbeelden, in het Werkje zelf zoo uitmuntend voorgedragen.