De Gids. Jaargang 5

Bedenkingen tegen de scheiding der geneeskundige gestichten en bewaarplaatsen voor krankzinnigen, aangenomen bij het Wetsontwerp van 1840, door G.E.V. Schneevoogt, Doctor aan het Buitengasthuis te Amsterdam. Te Amsterdam, bij Johannes Müller. 1841.

Al wie geen voorstander is van halve maatregelen, leze dit Geschrift, en ondersteune de denkbeelden, die daarin worden geopperd. Het geschrift behelst waarheid; welnu, zal men zeggen, dan behoeft het geene ondersteuning, want de waarheid steunt zich zelve; het is waar. Maar in oud en grijs Nederland houdt men van halve maatregelen, en daarom heeft in oud Nederland ieder voorstander van goed werk ondersteuning noodig.

De Schrijver van dit Stukje negeert de doelmatigheid van het thans voorgedragene Wetsontwerp, in zooverre het middelen voorslaat, die onuitvoerlijk zijn.

De scheiding der krankzinnigen in bewaarplaatsen en geneeskundige gestichten is ondoenlijk, dat is, behoudens de wetenschap, de menschelijkheid en de billijkheid. Immers, noch de vorm, noch de complicatie, noch de duur der krankzinnigheid, geven vaste regelen aan de hand, waarnaar men de verdeeling der krankzinnigen in geneeskundige gestichten en bewaarplaatsen, dat is in geneeslijke en ongeneeslijke kan uitvoeren.

De menschelijkheid verbiedt het, want zij verbiedt eenen persoon in eene bewaarplaats aan geneeskundig toezigt en behandeling te onttrekken, van welken men niet stellig kan bepalen, dat hij ongeneeslijk is.

De bewaarplaatsen toch zijn afzonderlijk, zijn geheel van de geneeskundige gestichten gescheiden; zijn, volgens het ont-

[p. 300]

werp, overal, waar men thans de oude slechte inrigtingen wil laten voortbestaan.

Ook uit een administratief oogpunt is deze voordragt verwerpelijk, want alle scheiding geeft meer kosten en minder toezigt.

Zij is dus onwetenschappelijk immoreel en onvoordeelig. Daarenboven, de Wet geeft geene bepaling van eene goede bewaarplaats voor krankzinnigen; of is daartoe ieder hok genoegzaam, en ieder grendel toereikend? De Wet geeft ook geene bepaling van eene goede geneeskundige inrigting; of is het genoeg, dat de Koning, of liever de persoon, die het oor en het vertrouwen des Konings heeft, zegge: Dat is eene bewaarplaats, en dat is eene geneeskundige inrigting? Stat pro ratione voluntas. Of zal men het Utrechtsche gesticht tot model geven? Een model kan het waarlijk niet zijn. Men heeft het geprezen; men prijst het nog; men prijst het te regt; want het is het beste in ons Land: Ce n'est pas jurer gros. In het Land der blinden is Eenoog Koning. Het Utrechtsche gesticht heeft het gebrek van te staan in de stad; van dus te hebben een klein terrein; van te zijn uit stukken en brokken bijgebouwd; van niet te hebben een' medicus, die zich geheel daarmede bezig houdt. De gevolgen daarvan zijn onvolledigheid in vele opzigten, miserabele kleine tuintjes, waar de zieken tot ligchaamsoefening op banken zitten te lezen, plaatsjes met grint en dergelijke ongeregelde bouw. Eene soort van alleenheersching van den Oeconoom. Alles beter dan hokken, dan kloostergebouw, dan grendels, traliën en cipiers met stokken; maar alles dingen, die in eene nieuwe inrigting kunnen en behooren vermeden te worden; waarvoor vaste bepalingen behooren te bestaan, opdat men geene dwaasheden doe, gelijk thans in Zutphen staan te gebeuren, waar men in het laagste gedeelte der stad, in eenen modderigen, stinkenden tuin achter eenen hoogen wal, in een oud gasthuis, een nieuw gebouw wil zetten, dat veel geld zal kosten. Zie, het is toch wat erg, dat men in 1841 zulke dingen doet! Is de grond buiten de stad dan zoo duur; is er nergens in die schoone landouw een aangenaam en verheven punt te vinden, waar men een genezingsgebouw, eene bewaarplaats en een gebouw voor de reconvalescenten met eene annexe boerderij op een twintig morgen gronds plaatst?

Het is, alsof men door deze Wet slechts wil regeren, zonder zelf gebonden te zijn; alsof men zich zelven iedere willekeurige inrigting heeft voorbehouden, en tevens de magt genomen, om te supprimeren, wat men goedvond. Want welke rekenschap vraagt deze Wet aan hen, die zeggen zullen: Uwe inrigting

[p. 301]

deugt niet, en moet worden gesloten, maar wij zullen er eene bouwen, die goed zal zijn; dat zal goed zijn, omdat wij het goed zullen noemen; dat andere zal niet deugen, omdat wij het zullen afkeuren; maar nergens eene algemeene bepaling, noch voor eene goede bewaarplaats, noch voor eene goede geneeskundige inrigting.

Wij lezen hier op pag. 32: ‘Hoe reil en haijner voor eene bewaarplaats verlangen een groot terrein, gelegenheid tot velden anderen arbeid, tot uitspanning, tot afzondering, enz.’ Als men dit in eene bewaarplaats verlangt, wat zal men dan niet in een geneeskundig gesticht verlangen? En hoe zou het dan ooit mogelijk zijn, eene van onze tegenwoordige bewaarplaatsen tot zoodanige goede te veranderen?

Plaatst men daarentegen de bewaarplaatsen in de buurt van de genezingsgestichten, dan zullen zij onder één oppertoezigt met de laatste kunnen staan, en hetzelfde terrein daarmede deelen. De Geneeskundige zal zijne incurabelen kunnen blijven observeren, en ze weder terugnemen, indien er blijken van verandering worden opgemerkt. Door deze inrigting vervalt ook de lastige bepaling, dat de zieke, na drie jaar in het genezingsgesticht geweest te zijn, moet worden weggezonden naar de bewaarplaats. Wanneer de bewaarplaats met het genezingsgesticht op hetzelfde terrein ligt, ofschoon op eenigen afstand; wanneer beide onder hetzelfde oppertoezigt staan, dan zendt de Geneesheer zijne incurabelen vroeger of later naar de bewaarplaats, blijft ze observeren, en neemt ze terug, als zijn toestand daartoe reden geeft. Al de omslag, al de onzekerheid, al de zorg voor den Geneesheer is geweerd; al het nadeel voor den patiënt opgeheven.

Zoo werkt men op vele plaatsen buitenslands, gelijk de Schrijver opgeeft. Zoo had men hier in Gelderland kunnen werken, wanneer men gedane aanwijzing had willen volgen. Zoo kan men nog werken in andere provinciën, wanneer men deze en andere aanwijzingen volgen wil. Maar men wil zich liever monumenten van schande oprigten, bewijzen van onkunde en willekeur aan den dag leggen. Men geeft veel geld uit, en voorziet toch niet doelmatig in de behoefte. Maar men is geheim met zijne uitgaven en met zijne plannen, in plaats van door openbaarheid de kritiek en dus het goede uit te lokken. Men zwijgt op bedenkingen en aanmerkingen, omdat men schijnt te vreezen, zich op het terrein van publieke discussie te begeven.

[p. 302]

Echter schijnt dit de weg niet, welke door den onbevooroordeelden man van goede bedoelingen gevolgd wordt

Het is hier de plaats niet, om in meerdere bijzonderheden te treden over de halve maatregelen, welke men thans door het Provinciaal Bestuur van Gelderland in zaken van het krankzinnigengesticht ziet uitvoeren.

Ook zijn wij niet genoeg bekend met hetgeen over het thans aanhangige wetsontwerp is verhandeld, om dienaangaande eenig gevoelen te uiten. Wij lazen met groot genoegen eenige bedenkingen van den Advocaat metman, en meenen, dat men ook daaruit, even als uit de hier aangekondigde bedenkingen van den Heer schneevoogt, menige doelmatige wijziging zal kunnen ontleenen.

Vreemd is het ons voorgekomen, dat en het wetsontwerp en de Heer metman geene eigene aanvrage om opneming in een krankzinnigengesticht toestaan aan personen, die óf minderjarig, óf onder curatele zijn. Immers, wij zouden vragen: Waartoe die bepaling? Minderjarigheid en curatele maken onbevoegd tot vrij handelen in de gewone maatschappij, omdat de geestkracht nog niet ontwikkeld of de wilskracht verkeerd gewijzigd moet zijn; maar hier geldt het juist personen, wier geestkracht en wilskracht óf verkeerd gewijzigd, óf niet ontwikkeld is, en die derhalve plaatsing in het gesticht vragen; dus staat de meerderjarige geheel gelijk met den minderjarige, en met dengene, die onder curatele staat; dus is minderjarigheid en curatele geene onbevoegdheid, om zich als krankzinnig aan te melden.

Daarenboven, er wordt immers een attest van eenen Geneesheer gevraagd, en er heeft immers nog nader onderzoek plaats voor den staat van den lijder, die dan, indien er geene redenen tot opneming worden bevonden, weder wordt ontslagen?

Ook kan het vreemd schijnen, dat in geen geval de krankzinnige zelf zal worden gehoord. Men zou dit facultatief moeten laten, daar toch in sommige gevallen wel de noodzakelijkheid of de billijkheid dit zou kunnen vorderen.

Dat er een attest van den Oeconoom wordt gevorderd en berigten van de oppassers, nevens het gevoelen van den Geneesheer, is, volgens den Heer schneevoogt, en vernederend voor den Geneesheer, en ondoelmatig; want, gelijk hij te regt opmerkt, men moet op het attest van den Geneesheer kunnen vertrouwen, en de getuigenis van den Oeconoom zal meestal de kopij zijn van het gevoelen des Geneesheers, of, zoo het dat

[p. 303]

niet is, dan heerscht er tweespalt, en dus onzekerheid, en derhalve zou de krankzinnige zelf moeten worden gehoord.

Wij willen hier onze aankondiging eindigen; de algemeene belangstelling, die zoowel door deze als door andere geschriften wordt aan den dag gelegd, doet ons gunstige verwachtingen voor de toekomst koesteren. Het is waar, de belangstelling op het papier heeft nog niet veel uitgerigt, en metman zegt zeer waar: ‘Men is, in weêrwil van die belagchelijke pogcherijen op deelneming in het lot onzer medemenschen, geen' stap voorwaarts gegaan.’ Wiens schuld is het? Het scheen waarlijk, alsof het Bestuur er toe gedwongen moest worden, en alsof het niet dan met tegenzin zich met deze zaak heeft bemoeid. Ja, het scheen, alsof ieder, die daarover zich liet hooren; alsof ieder, die de behoefte en de gebreken aanwees; alsof ieder, die verandering, die verbetering, die handeling eischte, werd tegengewerkt, en den haat des Bestuurs op zich laadde, zoo ook van hen, die in deze zaak zich zelve uitsluitend bevoegd achteden.

Mogt zoodanig egoïsme en zoodanige jaloezij geene nieuwe hinderpalen in den weg stellen aan het spoedig uitvoeren van goede maatregelen. Waarlijk, het is meer dan tijd, dat men de kranken helpe, en de goede bedoelingen niet langer miskenne van hen, die helpen willen en helpen kunnen.

Arnhem, 6 Mei, 1841.

Dr. scheltema.