De Gids. Jaargang 3

[p. 432]

Catharina Rebuffe.

Rekent gerust onder de zwaarste lasten des levens, die, waaronder eene redactie gebukt gaat, wanneer de teekening voor haar ligt, en gij van haar de uitvoerige beschrijving en aanwijzing eischt van al hetgeen gij er in moet zien, en echter dank zij schilder, teekenaar, graveur en drukker er vaak niet in zien kunt. Gaarne wenschten wij, dat voor ditmaal uwe weetgierigheid zich door uw schoonheidsgevoel liet omkoopen, en gij tevreden met een fraai gelaat gezien te hebben, er eene poos over peinsdet, welke trekken er nog aan ontbreken, eer de lieve geheel en al aan uw ideaal gelijkt, of welke vederen gij er aan ontnemen wilt, om er uwe beminde realiteit mede te versieren.

Maar wij weten, dat de regel: de deugd alleen is schoon, sinds uwen schooltijd zoo diep bij u ingeworteld zit, dat, al ware het beeld, dat wij u voorstellen, tienmaal schooner dan het is; al had de meesterhand van een titiaan er de bekoorlijkste tooverwerven aan gegeven; ja, al had de bede van pygmalion het tafereel bezield, en mogt gij de heele lieve, in haren prachtigen stoel gedoken, bespieden, en het hijgen van den half bedekten boezem beluisteren; al vonkelden uwe oogen, al versnelde zich uw pols, al omstrikte de atmospheer der schoonheid, waarin gij u bevindt, u met haren geheimzinnigen toovergordel, toch zoudt gij voorzigtigheidshalve, over: het al of niet mooi? uw oordeel inhouden, tot u de vraag beantwoord was, wie de schoone is?

Welnu! voor u zetten wij er onder, dat het catharina rebuffe is en - catharina rebuffe is eene schepping van frederic soulié. Gij kent den naam, gij houdt van calembourgs en bij gebrek van eigene vinding ontleent gij ze van anderen, weleens van uwe geliefde Vaderlandsche Letteroefeningen, die ze op hare beurt weleens van anderen ontleenen. Maar oorspronkelijk of niet, gij herinnert u met ons, dat deze den naam van den autheur met eene woordspeling bezoedelden, die wel niet geheel ongegrond was, en waarom gij zijne vertaalde Romans de Burggraaf van Beziers, en de Graaf van Toulouse ondoorbladerd aan uwen boek verkooper hebt teruggezonden.

Of gij er genoeg aan gedaan hebt? - Ondanks de kruistogten die wij en onze broeders van den gilde tegen Fransche horreurs gepredikt hebben, en die nog heviger zijn, dan de kruistogten tegen de Albigenzen en Spiritualisten, waarvan de geschiedenis vrij naauwkeurig in de gemelde Romans van soulié wordt medegedeeld, ondanks de excommunicatiebullen, die door de gehoor-

[p. t.o. 432]

Catharine Rebuffe.

[p. 433]

zalen der Hollandsche Maatschappij nog harder dreunen, dan de banbliksems van innocentius door het geteisterde Provence -; Ondanks dat alles staan wij er niet voor in, dat uwe zonen en misschien uwe dochters ze niet ter sluik hebben doorbladerd, en bij het doorbladeren de aandoenlijkste passages met inspanning hebben gelezen. En dan hebben de eersten etiennette de penaultier misschien verfoeid en misschien bewonderd als een schoon monster, en zich zelven wijzer gewaand, dan al de slagtoffers der verleidster - en uwe dochters met belangstelling en deernis in het lot van catharina rebuffe gedeeld, en hare liefde voor roger van Beziers ten volle begrepen en vergeven.

Of gij er goed aan gedaan hebt? - Er is ergens in ons tijdschrift gesproken van een aristarch onzer dagen, welke die soort van boeken vodden noemde, maar toegaf, dat er in die vodden verbazend veel talent stak. Voor u, bedaarde kunstregters, die de borst met dubbel staal omschorst draagt, die u niet door het schitterende en schoone laat medeslepen, voor u moet dat koele opmerken, van hetgeen vrucht is van talent en vernuft, van hetgeen fraai gedacht en fraai uitgedrukt is, eene wezenlijke en onschuldige genieting zijn. Tot onze letterkundige geloofsbelijdenis behoort, dat de ontwikkeling van kunstzin en schoonheidsgevoel tot de volkomenheid des menschen behoort, en dat, zoo hij wijs en goed geschapen is, de aanleg daarvoor in overeenstemming moet zijn en blijven met het edelste in zijn verstand en gemoed. Wij weten, dat, helaas! die harmonie zich maar zelden vertoont, maar wij zijn tevens overtuigd, dat gij halve maatregelen neemt door die gewaarwordingen te verstompen en karig te zijn in het voedsel, dat gij haar aanbiedt. Neen, laat uwe geheele opvoeding aan hart en hoofd vrijwillige eigene kracht trachten mede te deelen, en gij zult tegen den schadelijken invloed beter gewaarborgd zijn, dan door uwen Index van verboden boeken te voltooijen. En daarom zijn wij zoo terughoudend met werken, die zich voor de regtbank der kunst kunnen regtvaardigen om hunne strekking te verdoemen.

Maar kan soulié dit? - Die vraag mogen onze Recensenten beantwoorden; voor ons, wij hebben eene overtuiging, dat een boom uit de vruchten gekend wordt, en dat eene gedachte, die goede vruchten draagt, ten minste ten deele goed is. Al zijt gij geen vriend van de middeleeuwen; al stelt gij u in het harnas tegen onze historische romans; al gruwt ge van de wilde scheppingen der Franschen; zie hunne kunstzalen, en gij zult den geest, dien gij in hunne schriften wel eens onverhoord afkeurt, ook daar zien leven. Dat zal u misschien benaauwen en in de engte drijven, maar tevens zult gij moeten erkennen, hoe zusterlijk poëzij en toon en schilderkunst elkander de hand bieden,

[p. 434]

en op haar eigen gebied eene voorstelling voltooijen, die op het andere ontstaan is; gij zult zien, kortom, dat de eene kunst de schepping der andere verdedigt. En zoo u in den Roman van soulié catharine rebuffe niet geheel bevallen is, de teekenaar heeft de gedachte des schrijvers opgevat en daarvoor uwe goedkeuring gevraagd.

En waarlijk, het onschuldige, vrolijke, boven alles verliefde kind van zestien jaren, dat eigenlijk de speelbal harer minnaars is, behoort tot de bevalligste voorstellingen, die de Fransche schrijver in zijnen in vele opzigten fraaijen roman ontwierp. De schoone weeze, die het hart van den dolzinnigen burggraaf kluisterde, het steêkind van Montpellier - maar ik beloofde u niet de geschiedenis te verhalen. Gij wilt ze óf niet weten, óf gij kunt ze te kust en te keur van uwe huisgenooten vernemen.

Wat gij zeker in het beeld zult zien, al buigt zich het hoofdje somber achterover; al staren de oogen peinzend u aan, het is de waarheid der verdediging, waarmede soulié de ligtzinnige luim zijner heldin verontschuldigde.

‘O! het is niet altoos welberekende behaagzucht, die schielijke wisseling van het hart der vrouwen, die ons neêrslaat en ons opbeurt; die luimen, die ons verjagen; die luimen, die ons terugroepen; die traantjes en die lachjes, die smart en die vrolijkheid, dat alles zonder reden dooreengemengd, en zonder reden ons beheerschend; dat alles is de vrouw, zoo als zij is, en zoo als zij wezen moet. Vraag het hun, die, toen zij aanwezig was, dat lenteweder verwenscht hebben, dat weder van zonneschijn, en onweder, van regen en koude en zoele zefirs, waarbij tienmaal het hart ontluikt en tienmaal zich zamentrekt gelijk eene bloem; vraag het hun naderhand, of het niet dat leven is, dat zij, in plaats van de kalme effenheid hunner bedaardere dagen, van den Hemel zouden terugwenschen!’