De Gids. Jaargang 3

[p. 77]

Het ballet.

Rijmen aan Bonifacius⁽¹⁾.

Wel-Edele Heer!

Schoon uw drommelsche naam,

Te lang voor mijn maat, en te vroom voor de faam,

Mij weinig plezier van uw opstel beloofde,
De drukfeil aan 't hoofd schier mijn leeslust verdoofde⁽²⁾,

Uw haat van de vriendlijke stad aan de Maas⁽³⁾,

Mij al te Amsterdamsch scheen, ik meen, al te dwaas;

En Jufvrouw bouhon⁽⁴⁾. - maar dat blijve sub rosa,
Het mensch is vergeten, de zaak was scabrosa, -

Toch las ik uw brief, en riep uit aan het end:

‘Hoe jammer dat hij ons tooneel zoo miskent,

Die pruik, die klassiek, dat juweel van een vent!’

'k Liep 't stuk nog eens door, en ik zocht naar dien stijl,

Nu wuft als een vlinder, dan scherp als een pijl,

Die mij, 'k zeg 't ronduit, in de Benters⁽⁵⁾ mishaagde,
Dewijl 't voor vijf zesde geen dag werd, slechts daagde.

Ik vond: rooden draad⁽⁶⁾, sans-culotten klassiek⁽⁷⁾,

De vlierstok⁽⁸⁾, - hysterisch⁽⁹⁾, - de krans⁽¹⁰⁾, - symboliek

En 'k werd overtuigd door dat zevental veêren
Der uil van minerva, - neen, tel geen drie keeren,

'k Vergat het Latijn⁽¹²⁾, - dat verhevener geest

Dan scribe's bewond'raar⁽¹³⁾, uw hulp was geweest.

Een pak van mijn hart! - 'k ben voor spotters bevreesd.

'k Schreef fluks aan de Gids, en ontving - was 't niet lief? -

Reeds d' anderen dag een vereerenden brief:

Volgaarne gaf mij de Redactie permissie;
't Is waar, er stond bij: ‘zij benoemde een Commissie,

‘Ten einde in zoo verre als de smaak van 't publiek

In strijd zoude blijken met d' eisch der kritiek,

(Ondanks montesquieu, die met oordeel gezegd heeft:
“Dat drie van de viermaal de minderheid regt heeft”⁽¹⁴⁾),

Der laatste te leeren, wat vaak haar ontbrak,

Den eerbied⁽¹⁵⁾ voor 't volk, waar vox Dei uit sprak,

De lessen te ontvangen van d' Engelenbak.’

Regt klaar is 't mij niet, doch het baart mij geen zorg,

Voor 't werk dat Commissies doen blijf ik u borg⁽¹⁶⁾;

(1) Zie: de Gids, Jaargang 1839, N^o. 1. Brief van een Negentigjarigen Correspondent, bl. 32-38.

(2) T.a.p., bl. 32. Aan de Redactie van ons tegenwoordig Tooneel.

(3) T.a.p., bl. 32. ‘Ik heb altoos een kwaad oog op de vaderstad van dirk smits gehad,’ en bl. 34, ‘of wij ook een Rotterdammer konden sarren.’

(4) T.a.p. ‘In ieder jammerklagt meende ik de stem van Jufvrouw bouhon te hooren.’

(5) De Letterkundige Bentgenooten te Parijs, zie: de Gids, Jaarg. 1837, N^o. 6 en verv., en de Gids, Jaarg. 1839, N^o. 1; ‘anders heb ik een goed oog op de schrijver der Bentgenooten - ik wenschte, dat gij hem de taak overliet, om mijne ouderwetsche uitdrukkingen wat naar den nieuwsten smaak te verhanselen.’

(6) De Gids, Jaarg. 1839, N^o. 1, bl. 37.

(7) De Gids, t.a.p., bl. 35.

(8) De Gids, t.a.p., bl. 34.

(9) De Gids, t.a.p., bl. 37.

(10) De Gids, t.a.p., bl. 35, ‘iets, dat zich laat symboliseeren, al is het ook door een pruik en een degenstrik.’

(12) De Gids, t.a.p., bl. 32, quis talia fando Temperet a lacrymis.

(13) De Letterkundige Bentgenooten werd geschreven naar aanleiding van scribe's Camaraderie.

(14) Esprit des Lois.

(15) Minder eerbied voor 't publiek en meer eerbied voor zich zelven ware wenschelijk.

(16) Plagiaat uit het Artikel stilstand in den vorigen Jaarg. van het Handelsblad.

[p. 78]

 

't Zijn achtbare ligchamen ... ma senza testa⁽¹⁾,

 

Verzot op diners en champagne en siesta⁽²⁾.

 

Ai, erger u niet aan mijn drok Italiaansch,

 

Waar cats in de mode, ik citeerde slechts Spaansch,

 

En zonneklaar zou ik der wereld bewijzen,

 

Hoe vriendlijk wij zijn als we oorspronklijk hem prijzen; -

 

Maar sints 't werd beslist⁽³⁾ dat de Hollandsche keel,

 

't Geluid overtreft van de zangrigste veêl,

 

Zing ik, - doch elk weet, dat ik nachtegaalsch kweel!

 

 

 

Nog iets, straks verhaalde mij Vriend van der schim

 

De Metamorphose van onz' Yzegrim:

 

‘'t Is zeker,’ dus sprak hij, ‘de Man van de Benten

 

Verkwist aan verhandelaars nu complimenten,

 

Bewondert hun proza, ‘zoo weêrgaloos klaar,

 

‘Of 't water, welwater der marie-pomp waar⁽⁴⁾,’

 

Benijdt hen, ‘zoetvloeijende versificatie,

 

‘Altijd even nieuw en altijd vol van gratie⁽⁵⁾,’

 

‘Hij leeft, neen, hij slaapt eens zoo goed als weleer,

 

Bast doggen meer aan, noch doet apen meer zeer -’

 

‘Wel,’ zeî 'k, ‘hij wacht wis die beleefdheden weêr!’

 

 

 

E pure⁽⁶⁾ - maar had ook d'Oudvrijer gelijk,

 

- De grompot spreekt luid, want de grompot is rijk, -

 

De grompot wien ik in 't publiek hoorde snaauwen:

 

‘Mijn Heeren! wat dwaas zal dat opstel vergaauwen?

 

Wie uwer ontleedt hem het zeed'lijk genot,

 

Arthur, zestien jaar⁽⁷⁾, of Een uur achter slot?⁽⁸⁾

 

Ha, ha! voor Bertrand⁽⁹⁾ zou die pruik willen spelen,

 

Mijn' Heeren! wie laat den Raton zich bedeelen?’

 

Ook dan zelfs, wen ik me in 't idee niet vergis,

 

Dat Hij van onz' Benten de nachtmerrie is,

 

Zeg 'k nog Gij en Hij, heel 't Museum⁽¹⁰⁾ heeft mis.

 

 

 

Vergeef mij, daar valt mij iets in, dat u redt!

 

Gij gaat wis hoe langer hoe vroeger naar bed,

 

En hebt, sints 't verscheiden van uw prima-donna⁽¹¹⁾,

 

Uw flesch reeds geknapt, senza pigliar la monna⁽¹²⁾,

 

'k Bedoel: doods bedaard, jan! de wijn kan geen kwaad,

 

De haast mogt het doen, eer de ratelklok slaat;

 

Maar 'k merkte 't min op, wijl ge niet uit den treuren,

 

Uw oor door 't geraas en geschreeuw doet verscheuren,

 

Dan, wijl ge naar huis rijdt als 't stuk is gespeeld

 

En u hebt bedroefd of gekruist of verveeld,

 

Diavolo!⁽¹³⁾ weet ge nog niet waar 't aan scheelt?

 

 

 

Gij spreekt van gerabbel, gezang en gegalm⁽¹⁴⁾,

 

Van treurspel en blijspel, de neus van den zalm

 

Vergeet gij te proeven. Neen, ondanks uw jaren,

 

Uw pruik en uw watten⁽¹⁵⁾, ik mag u niet sparen!

 

Wat zegt het of X op ons Hollandsch tooneel,

(1) Maar zonder hoofd.

(2) Een uiltje knappen.

(3) Er schiet ons geen ruimte over, om dit met aanhalingen uit onze kunstbeoordeelende Dagbladen te staven.

(4) en

(5) Naar de Natuur.

(6) En toch.

(7) Arthur of zestien jaren later, vertoond op den Stads Schouwburg te Amsterdam, voor de eerste maal, d. 20 Dec. 1838, en waarschijnlijk voort te spelen tot arthur een broêrtje krijgt.

(8) Een uur achter slot, vertoond d. 28 Dec. 1838 in de Grandsalon, Theatre des Variètès, te Amst., eene vertaling van het stichtelijke Une heure sous clè, etc.

(9) Tire-moi ces marrons: Le Singe et le Chat, Fables de de la fontaine.

(10) Het Lees-Museum te Amsterdam, waar geen Oudvrijer zich in de eerste weken zal laten zien, om alle verdenking te voorkomen.

(11) ‘Ah, Monsieur!’ sprak, neen, zong zij, ‘je me meurs,’ en viel verstijfd op den vloer. ‘Zij viel op den vloer als een baksteen - zij beloonde mij - met hare hand en haar hart.’ De Gids, t.a.p., bl. 33.

(12) Een spreekwoord: zonder over zijn bier te raken, letterlijk: zonder met zijne vrouw te plukharen.

(13) De droes!

(14) De Gids, t.a.p., bl. 35, enz.

(15) De Gids, t.a.p., bl. 36, enz.

[p. 79]

 

Taalradbrekend op snij', oorkwetsende kweel'?

 

't Mag toch aan het hoofd van al de andre zich zetten!

 

't Heeft groote-, 't heeft herder-, 't heeft toover-balletten,

 

Waarin zich 't genie van ons volk openbaart!

 

Het ‘pirouetteeren alleen,’ zeî boddaert⁽¹⁾,

 

Van polly, zoo 'k meen, ‘is een knoeidaalder waard.’

 

 

 

En wij zijn vooruitgegaan, O onz' Mimiek!

 

En wij zijn vooruitgegaan, O onz' Muziek!

 

En wij zijn vooruitgegaan, O onze Teksten!

 

Zie, 'k wed, dat u onze danseuses beheksten!

 

't Is alles karakter! 't Is alles genie!

 

Ik bloos om mijn domheid zoo vaak ik ze zie!

 

Geen kusjes, geen schopjes, geen drukjes, geen groetjes,

 

Met mondjes, en handjes, en oogjes, en voetjes,

 

Verbazen, verrukken mij meer in heur spel,

 

Die geeft colombine thans polichinell'⁽²⁾,

 

Maar wij zijn vooruitgegaan, wonderbaar snel!

 

 

 

Pov'retto!⁽³⁾ gij hebt in de handen geklapt,

 

Wanneer men het licht op de daad had betrapt,

 

Den glans van de zon door het loover zag spelen,

 

Een straal van de maan onderscheidde in de abeelen,

 

Maar, fij! hoe natuurlijk! ge bleeft in die streek,

 

Geen rots ging aan 't wand'len, geen eikenbosch week.

 

Vervelende tijd toch, die tijd van mijn grootje!

 

Nous avons changé tout cela⁽⁴⁾ - in een bootje,

 

Gaan hemel en aarde er onze oogen voorbij⁽⁵⁾,

 

Nog sterker! daar ginder verdubbelen wij⁽⁶⁾!

 

Maar waan niet, dat dit het verbazendste zij!

 

 

 

‘De geest,’ roept gij uit, ‘ai, Mijnheeren! de geest⁽⁷⁾!’

 

Vergeef me, is uw grootvaêr een mofje geweest?

 

Houdt ge ook al van göthe? zoekt ge ook naar Gedanken?

 

Weet, de Opera bragt ons tot toonen en klanken,

 

Wij gingen nog verder, wij maakten ons stom,

 

Bezielden de beenen, keer, lijsjen! u om⁽⁸⁾!

 

En zien nu den hartstogt! Zeg niet ho capito⁹,

 

Waardeert gij den merito schier infinito⁽¹⁰⁾,

 

Waardoor men een tooverballet-dichter wordt?

 

Van lennep's vernuft schoot er wis bij te kort,

 

Wiselius' krans waar bij 't waagstuk verdord.

 

 

 

't Eischt eindeloos meer - wilt ge er iets van bevroên,

 

Zoo toets maar de stukken die 't beste voldoen:

 

Veel grimmig gebaars, veel ontzetbre tooneelen,

 

Een beul die een kind slagt⁽¹¹⁾, of mannen die spelen,

 

Om goud, ai, wat zeg ik, om d' eer van hun gâ'!⁽¹²⁾

 

Een onweêr, een schipbreuk, een misstap - tra la!

 

Veel poses, veel tranen⁽¹³⁾, en troonen die zinken⁽¹⁴⁾,

(1) Pietje boddaert, van verhevene gedachtenisse.

(2) In de Poppenkast.

(3) Stakker!

(4) Molière.

(5) De Schoone Slaapster geeft gelegenheid dit wonder te zien.

(6) Verdubbelen wij! Wien heugt het Ballet niet, warrin het publiek in den Schouwburg het genoegen had, het publiek in den Schouwburg (op het tooneel) te zien zitten?

(7) De Gids, t.a.p. bl. 37.

(8)

Lijsjen heeft zich omgekeerd,
Dat heb ik van Lijsjen geleerd.

Oud Liedje.

9 Ik heb u begrepen.

(10) De bijna oneindige verdienste,

(11) Moederliefde en Heldentrouw, vertoond te Amsterdam, op den Stads Schouwburg, gedurende de Kermis van 1838.

(12) Dertig Jaren, of het Leven van een Speler.

(13) Inventaris van arthur, of Zestien Jaren later, Tooneelspel, in Twee Bedrijven van dupeuty, fontan en davrigy, naar het Fransch vertaald, door Mr. j.h. burlage; waarin Mevrouw naretkoning eene rol zóó vervult, dat men volgens het Handelsblad een aap is, indien men vindt, dat Madame albert die mooijer speelde.

(14) Ingrediënt voor een Treurspel.

[p. 80]

 

En burgten die wagg'len⁽¹⁾, en roovers die klinken⁽²⁾,

 

En toch, 't is vergeefsch, wat horreur men verkies,

 

Al krimpt er het hart bij, het stuk geeft verlies,

 

't Ballet maakt furore⁽³⁾! La danse, Marquis!

 

 

 

Helaas! wat heeft menig Auteur zich beklaagd,

 

Die groot waar geweest, had hij mij raad gevraagd!

 

Is agis⁽⁴⁾ - ik bid u, ik zeg niet gevallen,

 

Is zelfs genoveva⁽⁵⁾... wij weten het allen;

 

Wat naakte Spartaantjes, ten zwaarddans gegroept,

 

't Publiek had aan 't eerste zijn spaarpot versnoept, -

 

En 't lest waar gespeeld zonder end, zoo de hinde

 

Een pas had gemaakt onder 't lommer der linde;

 

Want slaagden de Neven, met niets van den grond,

 

Hoor slechts hoe aanstootlijk de wereld het vond,

 

Geen Strauszertje, foei, zelfs geen patertje rond!

 

 

 

Schrei niet om de dooden! 't Is uit met de Taal,

 

't Is uit met den Zang! maar hoe vol is de zaal!

 

Welk dwaas, die zijn hoofd met gedachten zou kwellen!

 

De voeten verkonden, de handen vertellen,

 

Het hijgen der borst en het schaaklen der leên,

 

De zwaarste passages verstaat ook 't gemeen!

 

Melpomene zoeke haar heil bij st. velten,

 

Thalia verschijne ter kermis op stelten,

 

Lang leve de Dans en lang leev' de Mimiek!

 

En ergert zich, kruist zich, gromt, bijt de kritiek,

 

Weldra heeft ook zij lust noch moed tot repliek!

 

 

 

Taglioni! taglioni⁽⁶⁾ Godes van den Dans,

 

Wij strenglen alreê voor uw lokken een krans,

 

En hechten we ook geen diamanten er tusschen,

 

- Uw zoet souvenir uit het land aller Russen -

 

Hier toeven u stukken voor u slechts gedacht,

 

- Iets nieuws door arthur in de mode gebragt⁽⁷⁾, -

 

En Gij zult, door bladen en bodes geprezen,

 

Van 't zoeken naar geest des tooneels ons genezen!

 

 

 

Vergun mij, Wel-Edele Heer! nog de beê,

 

Ricordati, als ze u betoovert, di me!⁽⁸⁾

 

Met achting

Amsterdam,

26 Januarij 1839.

UWEd. Dienaar

Het gansch A.B.C.

(1) Johanna van montfaucon.

(2)

Point d'argent, point de Suisses,
Point de brigands, point d'Opéra.

Chansons inédites.

(3) Men dringt zich dood om plaats te krijgen.

(4) Agis, Koning van Sparta, Treurspel, door den Heer hoog.

(5) Genoveva, Treurspel, door den Heer johannes hilman.

(6) Wij bevelen allen kunstliefhebbers twee afbeeldingen dezer wereldberoemde Danseuse aan, bij de Heeren f. buffa en Zoonen te Amsterdam verkrijgbaar, het eene stelt haar voor in het karakter(?) van Flora, het andere in dat(??) van Zéphir.

(7) ‘Wanneer zij die niet allen (alleen) oorspronkelijk willen, - maar ook kunnen zijn - - - tevens de beleefdheid ook der Fransche Schrijvers volgen, om niet uitsluitend den Schouwspeler hunnen arbeid te doen opvoeren; maar soms hunnen arbeid cijnsbaar stellen aan dezen of genen Schouwspeler van verdienste, -’ Mr. j.h. burlage's Voorberigt van Arthur.

(8) Gedenk mijner!