De Gids. Jaargang 1

Natuur- en Scheikundig Archief, uitgegeven door G.J. Mulder en W. Wenckebach, Jaargang 1837, 1^ste stuk, te Leiden bij P.H. van den Heuvell.

Dit Tijdschrift wordt sedert het jaar 1833 door den Heer G.J. Mulder, en sedert 1836 met medewerking van den Heer W. Wenckebach uitgegeven.

Het is zoo algemeen in ons Vaderland bekend, dat het wel niet tot die geschriften zal behooren, welke eene aanprijzing ter verspreiding behoeven. Het behoort tot de weinige onzer tijdschriften, die tegenwoordig ook in het buitenland gelezen en waaruit stukken in de meest geachte Duitsche, Fransche en Engelsche tijdschriften overgenomen worden, als bijv. in Poggendorff's Annalen, Pharmaceutisch Centralblatt, Journal de Pharmacie, Edinborgh Philos. Journal, Berzelius, Jahresbericht, enz. Het zal daarom des te meer belangrijk zijn, om de lezers van den Gids met den inhoud van dit eerste stuk bekend te maken.

I. Over de onderlinge beveiliging van tin in zeewater deelt de Heer N. van Beek eene reeks van proeven mede, die tot het resul-

[p. 541]

taat leiden, dat tin ijzer niet voor oxydatie beveiligt, maar integendeel de oxydatie bevordert. Zijn Ed. had aanleiding gekregen tot het bepaald onderzoek hiervan, door het verschil, hetwelk hij hierover met H. Davy had, welke laatste meende, dat het tin tot beveiliging konde dienen voor het ijzer tot stoomketels, waarin zeewater gebruikt wordt.

Voor ons Vaderland heeft dit stuk zeker eene dubbele waarde.

II. Verandering der magnetische afwijking te Breda, waargenomen gedurende het Noorderlicht, 18 Februarij 1837. De Heer Wenckebach heeft, zoo lang dit verschijnsel duurde, de bewegingen der magneetstaaf van zijnen magneto-meter nagegaan, en het resultaat dezer correcte proeven bewijst op nieuw den grooten invloed van het Noorderlicht op de magneetnaald.

III. Ontleding van Deventer-ijzer. De Heer G.J. Mulder had reeds in 1836 eene ontleding van het moeras-ijzer-erts bekend gemaakt. - Zeer belangrijk rekenen wij, vooral uit een technologisch oogpunt, de analyse van dit metaal.

Uit de ontleding bemerkt men, dat dit ijzer vrij zuiver is; intusschen is er eene kleine hoeveelheid phosphorus in voorhanden, die volgens den Schrijver met ijzer verbonden is: hetgeen niet voor de deugdzaamheid van het metaal pleit, daar het uit de proeven van C.D. Uhr bekend is, dat men, indien de phosphorus als phosphorzuur niet te veel met kalk verbonden is, een veel bruikbaarder metaal verkrijgt.

IV. Ontleding van wei uit een waterhoofd, door G.J. Mulder.

Te regt zegt Berzelius: ‘Die Entwickelung der Vorgänge bei den chemischen Processen in dem lebenden Körper ist der höchste wissenschaftliche Endzwek der Thier-Chemie und macht die Basis der Physiologie aus, einer Wissenschaft, welche für die Heilkunde von der grössten Wichtigkeit ist.’

Niemand onzer geneeskundigen, vooral, zal de waarheid van dit gezegde betwijfelen, en alzoo deze naauwkeurige ontleding als eene belangrijke aanwinst beschouwen voor de dierlijke scheikunde, een gedeelte der wetenschap, dat nog in zijn' kindschen leeftijd verkeert.

V. Ontleding van eenige soorten van zout, door G.J. Mulder.

De Schrijver heeft 5 soorten van zout ontleed: het Fransche, Curaçaosche, Lissabonsche, het 's Ubeszout en het Klipzout. Het ruwe zout van Curaçao is bevonden het beste der 5 genoemden te zijn, als bevattende het meeste chloruretum sodii, in zulk eene hoeveelheid, die zelfs in ons fijn geraffineerd tafelzout niet wordt aangetroffen. Deze ontleding is weder van technisch belang, door de opmerkingen van den Schrijver over de soort van zout, welke bij het inzouten van verschillende zelfstandigheden, vooral van haring, moet aangewend worden.

[p. 542]

VI. Over de digtheid van het zeewater op verschillende plaatsen van den Oceaan.

VII. Over het zoutgehalte van het zeewater van den Oceaan, beiden door den Heer G.J. Mulder.

In het eerste stuk worden de densiteiten van veertien hoeveelheden zeewater bepaald; waaruit blijkt, dat het zeewater op dezelfde plaatsen van den Oceaan niet altijd in digtheid hetzelfde blijft, dus in hoeveelheid van zout verschillend is, dat de verschillen echter zeer gering zijn, en in geene reden staan met het verschil in lengte of breedte. Intusschen willen wij hierbij opmerken, dat, volgens Marcet, de Zuidelijke Atlantische Oceaan meer zout dan de Noordelijke bevat, in de verhouding van 1,02919: 1,02757.

Het tweede stuk bevat eene ontleding van het zeewater van den grooten Oceaan, tusschen 20^o Z. en 50^o N.B. geschept. Deze ontleding kan vooral als eene belangrijke bijdrage tot de onderzoekingen van V. Humboldt en Murray over het water van den grooten Oceaan beschouwd worden.

Eindelijk wordt dit nommer door eene zaakrijke, in zeer gematigden toon gestelde, recensie besloten, die eene uitzondering op gewone beoordeelingen van dien aard maakt, omdat zij in een scheikundig laboratorium is daargesteld, dus op daadzaken is gegrond en als ware kritiek kan beschouwd worden.

Het antwoord van den Heer A.H. van der Boon Mesch, op de prijsvraag door de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen over den aard der foesilalie uitgeschreven, was door die Maatschappij in 1836 met goud bekroond geworden. De Heer G.J. Mulder heeft in zijne recensie aangetoond, dat deze verhandeling den toets der tegenwoordige scheikunde niet kon ondergaan, en heeft de moeite op zich genomen, om de vraag op nieuw breedvoerig te onderzoeken. Hierbij heeft hij geheel andere uitkomsten verkregen, die van het grootste belang voor de wetenschap mogen gerekend worden, daar zij niet alleen de onjuistheid van vele zaken, die in de verhandeling voorkomen, bewijzen, maar dit gedeelte der scheikunde met belangrijke organische ontledingen verrijken, zonder welke heden ten dage, volgens getuigenis der grootste chemici, een scheikundig onderzoek als onvolledig moet beschouwd worden.

Het is echter hier de plaats niet, dit stuk stap voor stap te volgen. Men leze en oordeele zelf. Intusschen, uitgaande van het beginsel, dat men in het beoefenen der wetenschappen altijd in het oog moet houden, het zoeken naar waarheid, kunnen wij niet ontveinzen, dat het ons om vele redenen spijt, dat het antwoord op die prijsvraag goud waardig is gekeurd door eene der beroemdste Maatschappijen van Nederland.

[p. 543]

Uit deze korte opgave hebben wij den belangrijken inhoud van dit archief kunnen nagaan; wij wenschen dus de Redactie kracht en ondersteuning toe, om hetzelve bij voortduring te doen uitkomen, opdat wij steeds zien mogen, dat, al is het getal der ware beoefenaars ook gering, ons Land gelijken tred in Natuur- en Scheikundige Wetenschappen met andere Landen kan houden.

September 1837.