De Gids. Jaargang 1

Reize naar de Oost- en Westkust van Zuid-Amerika en van daar, naar de Sandwichs en Philippijnsche Eilanden, China enz.

gedaan in de jaren 1826, 1827, 1828 en 1829, met het koopvaardij-schip Wilhelmina en Maria, door J. Boelen, Joh. Zoon, destijds Luitenant ter Zee 1^ste klasse en Ridder van de Militaire Willems-orde 4^de klasse, thans Kapitein-Luitenant. Drie deelen met platen en kaarten, in 1835 en 1836 uitgegeven te Amsterdam, bij Ten Brink en de Vries.

Namens de Redactie der Nieuwe Vaderlandsche Letteroefeningen uitgenoodigd eene boekbeoordeeling te leveren in het vak der Geschiedenis en Aardrijkskunde, aarzelde ik niet, daartoe een Werk te kiezen, waarvan ik juist de lektuur van het derde en laatste deel had geëindigd. Onze hedendaagsche Letterkunde is, helaas! niet zoo rijk aan belangrijke boeken van dien aard, dat de Lezer betwijfelen kan, of het de beschrijving der Reize was, door den Heer J. Boelen Joh. Zoon in 1826 ondernomen en in 1829 volbragt.

Eenige oogenblikken nadenkens, over de wijze hoe aan dit verzoek te voldoen, waren genoeg, om mij te overtuigen, dat ik door deze vrijwillige belofte mij tot iets zeer moeijelijks verbonden had. Want indien ik mij bloot bepaalde tot het geven van een kort verslag dezer reize, dan zoude de dorste vermelding te veel ruimte beslaan, om in dit tijdschrift eene plaats te kunnen vinden; wie er aan twijfelen mogt, sla slechts de bloote inhouds-opgave der dertig Hoofdstukken na, die men vóór ieder deel geplaatst vindt.

Een zeer vlugtig oordeel dan? maar het Werk is er te verdienstelijk toe. Eindelijk scheen het mij, dat ik mijn doel het best bereiken zoude, door mij zelven af te vragen: Welke zijn de voor-

[p. 19]

naamste vereischten eener goede reisbeschrijving? Ik geloof geene wederspraak te zullen ontmoeten, indien ik beweer, dat het onder de hoogste verdiensten dezer schrijfsoort behoort, dat het werk volledigheid aan duidelijkheid paart; dat het, wanneer het tevens tot een algemeen leesboek bestemd is, niet minder hem, die het enkel tot uitspanning in handen neemt, dan hem, die zijnen geest met nuttige kennis zoekt te verrijken, boeit en bezig houdt; dat het een juist oordeel teekent en groote waarheidsliefde verraadt. Wie, als ik, het Werk van den Heer Boelen aan deze algemeene bepalingen toetst, zal moeten erkennen, dat zijne mededeelingen in alle opzigten zóódanig zijn, als men zulks mag verlangen, omtrent oorden zoo onvolledig ten onzent bekend, als de meeste der door hem bezochte streken. Immers, de zeevarenden vinden hier eene naauwkeurige opgave van den loop der stroomen, de ligging der kusten en hetgeen bij het inzeilen van havens valt op te merken. De handelaar ontvangt in hetzelve de noodige inlichtingen, over de te voldoene in- en uitgaande regten, over de goederen, welke hij in de onderscheidene havens met goede winst slijten kan, over de waren, die men voegzaamst in ruiling weder inlaadt, en over den koers der verschillende gangbare muntspeciën. De geschiedkundige zal er zijne nieuwsgierigheid in kunnen bevredigen, over het meest wetenswaardige, dat tot landen volkenkennis betrekking heeft, terwijl hij zich tevens ziet in staat gesteld een' blik te werpen op de eigenlijke oorzaken en gevolgen der volksberoeringen en omwentelingen, die het door den reiziger bezochte gedeelte van Zuid-Amerika getroffen hebben. Voegt men hier bij, dat de Heer Boelen in groote mate het talent bezit, alles, wat hem wedervoer, op belangrijke wijze te vertellen, - eene kunst, welke men wel eens beweerd heeft, dat den opmerkzamen Nederlandschen Zeeman zoo bijzonder eigen is, - dat alles in geleidelijke orde duidelijk wordt voorgesteld, dán zal men vermoeden, welk eene onderhoudende lektuur dit Werk, rijk aan vele wetenswaardige bijzonderheden, oplevert. Gaarne toch zal ieder man van smaak, iedere vrouw, wier hersenen niet met romaneske grillen zijn opgevuld, den Heer Boelen op zijne hier beschrevene togten vergezellen, en zoo hij of zij, nu en dan, de eene of andere, meer bepaald voor zeevaart of handel bestemde opgave, overslaat, hem met genoegen volgen op zijne reizen door het binnenland, op de jagten en strooptogten der Zuid-Amerikanen, bij de beschrijving van zijn scheepsgezelschap of in de woningen der bevallige Dames van Lima of Chili, wier zeden, gebruiken en toiletten hij ons even naauwkeurig beschrijft, als hij gezorgd heeft ons die door keurige teekenpen en graveerstift aanschouwelijk te maken.

Wij zeggen dus niet te veel, verzekerende, dat dit boek eer-

[p. 20]

stelijk onmisbaar is voor ieder, die eene reize wil ondernemen naar de door Kapitein Boelen bezochte streken, ja dat het als een handboek en gids aan hoord van ieder schip, dat naar Zuid-Amerika stevent, behoorde te worden medegenomen; dat het, ten tweede, volkomen waardig is de boekerij van den beoefenaar der Geschiedenis te versieren, en in de derde plaats bijzonder geschikt mag heeten tot eene aangename en onderhoudende lektuur van eenigzins naar degelijkheid strevende gezelschappen. De prijs is, wel is waar, niet gering, maar, in aanmerking der vele fraaije, voor een gedeelte gekleurde platen niet te hoog; het Werk blijft, ook nadat het afgelezen is, eene duurzame waarde behouden, omdat waarheid en onpartijdigheid des schrijvers pen alom bestieren. Er zijn er geweest, die den Heer Boelen te groote wijdloopigheid hebben ten laste gelegd; mij heeft deze niet gehinderd: - moest ik eene aanmerking maken, zij zoude de ongelijkheid van den stijl betreffen, welke ik tusschen dien van het tweede deel en dien van het eerste en derde deel heb meenen op te merken; het is alsof men den schrijver, die voor het eerst als zoodanig optreedt, heeft zoeken diets te maken, dat de stijl van het eerste deel minder gunstig was uitgevallen, en dat hij toen in het tweede denzelven eenigzins heeft trachten te wijzigen, om echter, en hij deed er wèl aan, in het laatste tot de oude manier terug te keeren. De Heeren Ten brink en de vries hebben zich loffelijk van de uitgave dezes Werks gekweten.

H.