Den gheheelen Bybel, Inhoudende het oude ende nieuwe Testament (Leuvense bijbel 1548)

Dat .iiij. Capittel.

1

⁺ENde die voerseyde Simon des ghelts ende lantsverradere sprack qualijck van Onia, als oft hy Heliodorum tot dese dinghen toeghestoct hadde, ende dat hi soude gheweest hebben die instekere der quader dinghen,

+ A

2

ende den besorgher der stadt, ende sijns volcs bescermere, ende den vierigher minnaer, der wet Gods dorste hy eenen verradere des rijcs noemen.

3

Maer als die viantscappen oock soo seere voertsghinghen datter oock van die sommighe van Simons naeste vrienden dootslaghen ghedaen worden.

4

Onias aenmerkende het perikel van dat gescil ende dat Apollonius raesde, als prince sijnde van Celesyrien ende Phenicen, om te vermeerderen Simons quaetheyt, soo is Onias totten coninck ghegaen,

5

niet als der borgheren besculdigher, maer dat ghemeyn profijt van die gheheel menichte by hem seluen ouerdenckende.

6

Want hy sach dat ommoghelijck was datter saken soude moghen vrede ghegheuen worden sonder des conincs voersienicheyt, noch dat Simon soude moghen ophouden van zijn dwaesheyt.

7

Maer nae dat eynde van Seleucus leuen, ⁺doen Antiochus het rijck ontfanghen hadde, die de edele ghenaemt worde, soe arbeydde Iason Onias broeder om het opperste priesterscap te crijghen

+ B

8

ende by den coninck ghecomen sijnde, ende belouende hem drijhondert ende tsestich talenten siluers, ende van die ander renten tachtentich talenten,

9

daer en bouen beloefde hi oock noch andere hondert ende vijftich talenten, waert dat sijnder macht verleent werde, voer hem te stichten een strijdt plaetse der naecten, ende een bordeel der ionghelinghen ende die ghene die te Ierusalem waren scrijuen borghers van Antiochien te sijne.

10

Dwelck als die coninck gheconsenteert hadde, ende hy die ouerheyt ghecreghen hadde, soe heeft hy ter stont begonst die ghene die van sijnen gheslachte waren ouer te setten tot die Heydensche maniere,

11

ende wech ghedaen hebbende die dinghen die vanden coninghen ter saken van beleeftheyt den Ioden ghestelt waren, ende doer Iohannem den vader Eupolemi, die de wettighe bootscap droech tot die Romeynen van die vrienscap ende gheselscap, der borghers rechten verlatende, maecte hi quade ordinancien.

12

⁺Want hy heeft ghedorst onder die borcht een strijtplaetse der naecten te stellen, ende die beste der ionghelinghen in die boordeelen te setten.

+ C

13

Want dat en was gheen beghinsel maer een vermeerderinghe, ende vorderinghe van die Heydensche ende vreemde wandelinghe, om des ongoddelijcken Iasons (die gheen priester en was) onsprekelijcken seer quade daet die nie ghehoort en was,

14

alsoo dat die priesters nu niet becommert en waren met den dienst des outaers, maer versmadende den tempel, ende verachtende die sacrificien, haesten sij hen om deelachtich te sijn des strijtspeels, ende sijnder ongherechtigher vertooninghe, ende in die oeffeninghen van den steen te werpen,

15

ende die vaderlijcke eeren voer niet achtende, hielden sij die Griecsche glorien voer dalder beste,

16

om die welcke sij een swaer ghescil hadden, ende sij volchden hen insettinghen, ende begheerden in alles ghelijck te sijne den ghenen die sij tot vianden ende dooders ghehadt hadden.

17

Want teghen die goddelijcke wetten ongoddelijck te doene, en ghesciedt niet sonder wrake, maer dit sal den nauolghenden tijt bewijsen.

18

Maer als dat strijdtspel

[p. *745]

ghehouden worde datmen ten vijf iaren eens hiel, ende die coninck daer teghenwoerdich was,

19

soo heeft die boose Iason van Ierusalem sondighe mannen ghesonden, draghende drijhondert dobbel dragmen siluers tot Hercules sacrificie, die welcke, diese ghedraghen hadden begheerden datmense tot die sacrificien niet wtgheuen en soude, want dat niet en betaemde, maer datmense tot ander costen scicken soude.

20

Maer dese sijn voerwaer van hem diese ghesonden hadde ghegheuen tot Herculis sacrificie, maer om die daer teghenwoerdich waren sijnse ghegheuen tot die timmeringhe van groote scepen van drij roeyers bancken.

21

Ende als Apollo Mnesteus sone in Egypten ghesonden was, om die edele des conincs Ptolomei Philometoris, doen Antiochus vernomen hadde dat hy vreemt gheworden was van des rijcs saken, sijn eyghen profijten soeckende, is hy van daer ghereyst sijnde tot Ioppen ghecomen, ende van daer te Ierusalem,

22

ende grootelijck van Iason ende van die stadt onfanghen sijnde, is hy met licht van tortsen, ende met loffsanghen inne ghegaen, ⁺ende van daer heeft hy sijn heyr nae Phenicen ghekeert.

+ D

23

Ende nae den tijt van drij iaren heeft Iason Menelaum ghesonden des voerseyden Simons broeder draghende den coninck ghelt, ende om dat hy van nootelijcke saken den coninck antwoerde draghen soude.

24

Ende hy den coninck aenghepresen sijnde, als hy daensicht van sijn machticheyt grootelijck ghepresen hadde, soe heeft hy het ouerste priesterscap tot sij seluen wederom ghetrocken, onthooghende dat Iasoni in drij hondert talenten siluers.

25

Ende gheboden vanden coninck ontfanghen hebbende, is hy ghecomen voerwaer niet hebbende dat den priesterscap werdich was, maer eenen moet van eenen wreeden tyrant, ende die gramscap van een felle beeste draghende.

26

Ende Iason die sijnen eyghenen broeder gheuanghen hadde, is seluer bedroghen ende vluchtich veriaecht gheweest int Ammanitsche lantscap.

27

Maer Menelaus heeft het opperste priesterscap behouden, maer vanden ghelde dat hy den coninck beloeft hadde en dede hy niet, als Sostratus die de ouerste vander borcht was den eysch dede,

28

want dat eysschen van die tollen was hem beuolen, om welcke sake sij beyde by den coninck ontboden sijn.

29

Ende Menelaus is van dat priesterscap affghestelt, ende in sijn plaetse is ghecomen Lysimachus sijn broeder, ende Sostratus is ouerste ghemaect van die van Cypers.

30

⁺Ende doen dese dinghen ghedaen werden, soo ist ghesciedt dat die Tharsensen ende Malloten eenen oploop maecten, om dat sij tot een ghifte ghegheuen waren der concubinen des conincs Antiochi.

+ E

31

Daer om is die coninck haestelijck ghecomen die te beslichten, latende Andronicum een van sijnen edelen grauen in sijn stadt.

32

Ende Menelaus meynende dat hy eenen bequamen tijt ghecreghen hadde, heeft sommighe gulden vaten wten tempel ghestolen, ende die Andronico ghegheuen, ende die andere hadde hi vercocht in Tyro, ende in die byligghende steden.

33

Dwelck als Onias seer sekerlijck vernomen hadde soo strafte hy hem, houdende hem seluen in een vrije behoedde plaetse te Antiochien omtrent Daphnem.

34

Waer om Menelaus tot Andronicum gaende badt hem dat hy Oniam dooden soude. Die welcke als tot Oniam comen was, ende doen sij malcanderen die rechte handen ghegheuen hadden, ende hi met eenen eedt (hoe wel dat hy quaet vermoeden van hem hadde) hem gheraden hadde wt die vrijheyt te comen, so heeft hy hem ter stont ghedoodt, niet ontsiende die rechtuerdicheyt.

35

Om welcke sake niet alleen die Ioden maer oock die ander natien, verbolghen werden, ende sij nament seer swaerlijck van soo grooten mans onrechtuerdighe moort.

36

Maer die Ioden ende ooc die Griecken sijn den coninck aenghegaen, by Antiochien doen hy wederghecomen was van die plaetsen van Cilicien clachte doende van die onrechtuerdighe moort Onie,

37

Hier om is Antiochus oock bedroeft van moede gheweest om Onias wille, ende tot bermherticheyt beweecht sijnde heeft hy tranen ghestort ghedenckende die soberheyt ende manierlijcheyt des ghestoruens,

38

⁺ende onsteken wesende van moede ghebiedt hy datmen Andronicum ontcleedt van sijn purpuren cleedt al om die gheheel stadt leyden soude, ende datmen den tempelsceynder ter seluer plaetsen daer hy Oniam die onghenadicheyt ghedaen hadde het leuen ontnemen soude. Den Heere hem met pijnen vergheldende nae sijn verdienste.

+ F

39

Maer doen veel dieuerien der heyligher dinghen inden tempel van Lysimacho bedreuen waren doer Menelaus raet, ende die fame int openbaer verbreyt was, soo is die menichte vergadert teghen Lysimachus, alser nu veel gouts wtghedraghen was.

40

Maer als die scaren teghen hem opstonden, ende hen moeden vol gramscap waren, soo heeft Lysimachus met omtrent vier duysent ghewapender mannen die boose handen beghinnen te ghebruycken, hebbende eenen tyran tot eenen capeteyn die in outheyt ende dwaesheyt verre comen was.

41

Maer als sij Lysimachus opstel verstaen hebben, soo hebben die sommighe steenen ghegrepen, ende die sommighe stercke clippels, ende die sommighe hebben asschen in Lysimachum gheworpen.

42

Ende daer werder vele ghequetst, ende die sommighe sijn oock neder ghevelt, maer altesamen sijn sij ter vlucht ghekeert. Ende den seluen tempel sceynder hebben sij by die scatcamer dootgheslaghen.

43

Hier om heeftmen van desen dinghen tseghen Menelaum begonst een ghedinghe te houden.

44

⁺Ende doen die coninck tot Tyrum ghecomen was, soo hebben die sake tot hem ouerghedraghen drij mannen ghesonden van die ouders.

+ G

45

Ende doen Menelaus verwonnen werde, soo heeft hy Ptolomeo gheloeft veel ghelts te gheuen, om den coninck te vernueghen.

46

Aldus is Ptolomeus totten coninck ghegaen doen hy was in een voerhoff ghestelt als om vercoelinghe, ende hi heeft hem omgheset van sijnen voernemen.

47

Ende hy heeft Menelaum die voerwaer alder booser daden sculdich was, van die tichten der misdaden ontslaghen, ende die allendighe die ontsculdich souden gheordeelt worden, al waert dat sij oock die sake bedingt hadden by die Scythen, dese heeft hy ter doot ghedoemt.

48

Aldus hebben sij haestelijck een onrechtuerdighe pijne gheleden, die die sake voer die stadt, ende voer tvolck, ende voer die heylighe vaten veruolcht hebben.

49

Waerom die van Tyro oock verbolghen wesende, hebben seer mildelijck hen begrauenisse besorcht.

50

Ende Menelaus om die ghiericheyt der gheender die in machte waren, bleef in die macht toenemende in quaetheyt, om die borghers te verraden.