Den gheheelen Bybel, Inhoudende het oude ende nieuwe Testament (Leuvense bijbel 1548)

Dat .iij. Capittel.

1

⁺NAbugodonosor die coninck heeft een gulden staende beelt ghemaect tsestich cubitus hooghe, ses cubitus breedt, ende hy heeft dat ghestelt int velt Dura des lantscaps van Babilonien.

+ A

2

Aldus heeft Nabugodonosor die coninck ghesonden om te vergaderen alle die lantsheeren, regeerders, ende rechters, hooftluyden, ende vorsten, ende machtighe luyden, ende alle die princen der lantscappen, dat sij vergaderen souden tot die wijdinghe van dat staende beelt, dat Nabugodonosor die coninck opghericht hadde.

3

Doen zijn vergadert die lantsheeren, regeerders, ende rechters, die hooftluyden, ende vorsten, ende die edelste die in machte ghestelt waren, ende alle die princen der lantscappen, dat sij te samen comen souden tot die wijdinghe des staende beelts dat Nabugodonosor die coninck opghericht hadde. Ende sij stonden in die teghenwoerdicheyt des beelts dat Nabugodonosor die coninc ghestelt hadde,

4

ende een wtroeper riep sterckelijck. Men seyt v lieden ghy volcken, natien, ende talen.

5

In die vre als ghy hooren sult het gheluyt des trompets, ende der fluyten, ende herpen, ende scalmeyen, ende Psalter spelen, ende der vedelen, ende van alderhande manieren van muysijck spelen, soo aenbidt nederuallende het gulden staende beelt, dat Nabugodonosor die coninck ghestelt heeft.

6

Maer oft daer iemant waer die dat niet en aenbidt nederghebuyghet sijnde, die sal op die selue vre gheworpen worden int forneys des berrende viers.

7

Aldus nae desen ter stont als alle die volcken ghehoort hebben het gheluyt des trompets ende der fluyten, ende herpen, ende scalmeyen, ende Psalter speels, ende der vedelen, ende alderhande manieren van musijck spelen, soo hebben alle die volcken gheslachten ende talen nederuallende aenghebeden dat gulden beelt, dat Nabugodonosor die coninck ghestelt hadde.

8

Ende ter stont in dien tijt die Chaldeussche mannen aencomende hebben die Ioden besculdicht,

9

ende sij hebben Nabugodonosor den coninck gheseyt, Coninck leeft in eewicheyt.

10

Ghy coninck hebt een ghebodt ghestelt, dat alle mensch die hooren sal het gheluyt vanden trompetten, fluyten ende der herpen, der scalmeyen, ende Psalterien, ende vedelen, ende alderhande maniere van musyck spelen, hem seluen soude nederworpen, ende aenbidden dat gulden beelt.

11

Ende waer daer iemant die nederuallende dat niet en aenbade, ⁺datmen dien werpen soude int forneys des berrende viers.

+ B

12

Nu sijnder dan Ioetsche mannen, die ghy ghestelt hebt op die wercken des lantscaps van Babilonien, Sidrach, Mysach, ende Abdenago. Dese mannen hebben O coninck, v ghebodt versmaedt, v goden en eeren sij niet, ende het gulden staende beelt dat ghy opghericht hebt, en aenbidden sij niet.

13

Doen heeft Nabugodonosor met rasender gramscap ende torn gheboden, datmen aenbrenghen soude Sidrach, Misach, ende Abdenago, die welcke sijn ter stont ghebracht voer des conincs aensicht.

14

Ende die coninck Nabugodonosor wtsprekende heeft hen gheseyt, Ist oock waer Sidrach, Misach, ende Abdenago dat ghy mijn goden niet en eert, ende het staende beelt van goude dat ic ghestelt hebbe niet en aenbidt?

15

Daer om nu ist dat ghi bereedt sijdt, tot wat vre dat ghy sult hooren het gheluyt vanden trompette, fluyte, herpe, scalmeye, ende psalterie, ende vedele ende alderhande maniere van musijck spelen, soo werpt v neder, ende aenbidt het staende beelt dat ick ghemaect hebbe, Ende ist dat ghijt niet en aenbidt, soo suldi op die selue vre gheworpen worden int forneys des berrende viers, ende wie is die Godt die v verlossen sal wt mijn hant?

16

Sidrach, Misach ende Abdenago antwoerdende hebben den coninck Nabugodonosor gheseyt, ten is van gheenen noode dat wy van desen dinghe antwoerden.

17

Want siet onse Godt dien wy eeren, mach ons wt trecken vant forneys des berrende viers, ende van uwen handen o coninck verlossen.

18

Maer ist dat hijt niet en wilt doen, soo sij v coninck bekent, dat wy v goden niet en eeren, ende dat wy het gulden staende beelt dat ghy opghericht hebt niet en aenbidden.

19

Doen is Nabugodonosor veruult met rasende gramscap, ende die ghedaente sijns aensichts is verandert ouer Sidrach, Misach, ende

[p. *676]

Abdenago ende hy heeft beuolen datmen dat forneys seuenmael meer ontsteken soude, dan men dat plach te ontsteken.

20

Ende den alderstercsten mannen van zijnen heyre heeft hy gheboden dat sij Sidrach, Misach, ende Abdenago, met ghebonden voeten werpen souden int forneys des berrende viers.

21

Ende ter stont zijn die mannen ghebonden met haren nedercleederen, ende hoeden ende schoenen, ende cleederen gheworpen int midden van den forneyse des berrende viers,

22

want des conincs ghebodt dwanckse, ende tforneys was wtermaten seer ontsteken. Maer die mannen die Sidrach, Misach, ende Abdenago gheworpen hadden, heeft die vlamme des viers ghedoodt.

23

Ende dese drij mannen, dat is Sidrach, Misach, ende Abdenago, sijn gheuallen int midden van den forneyse des berrende viers, tsamen ghebonden.

Dat hier nauolght, en heb ick in die Hebreussche boecken niet gheuonden.

24

Ende sij wandelden int midden der vlammen Godt louende, ende den Heere ghebenedijdende.

25

Ende Azarias staende heeft aldus ghebeden, ende opendoende sijnen mont int midden des viers heeft hy gheseyt.

26

Ghebenedijt sijdi Heere Godt onser vaderen, ende loffelijck ende glorioos is uwen naem inder eewicheyt,

27

⁺want ghy sijt rechtuerdich in alle dat ghy ons ghedaen hebt, ende alle uwe wercken zijn warachtich, ende v weghen zijn recht, ende alle uwe ordeelen zijn warachtich.

+ C

28

Want ghy hebt recht ordeelen ghedaen, nae alle die dinghen die ghy ghebracht hebt op ons, ende op onser vaderen heylighe stadt van Ierusalem. Want in die waerheyt ende int ordeel hebdi alle dese dinghen op ons ghebracht om onser sonden wille.

29

Want wy hebben ghesondicht, ende booslijck ghedaen van v sceydende, ende wy hebben in al misdaen,

30

ende v gheboden en hebben wy niet ghehoort, noch onderhouden, noch wy en hebben niet ghedaen ghelijck ghy ons gheboden hadt, dat ons wel sijn soude.

31

Daerom alle dat ghy op ons ghebracht hebt, ende alle dat ghy ons ghedaen hebt, dat hebdi met warachtich ordeel ghedaen,

32

ende ghy hebt ons gheleuert in onser booser, ende alderquaetster vianden handen, ende der ouertreders, ende den onrechtuerdighen ende alderquaetsten coninck ouer gheheel eertrijck.

33

Ende nu en moghen wy onsen mont niet opendoen, wy sijn een scande ende versmaetheyt gheworden uwen dienaren, ende den ghenen die v eeren.

34

En wilt ons (bidden wy) niet leueren inder eewicheyt om uwen naem, ende en breect v testament niet,

35

noch en neemt v bermherticheyt van ons niet om Abraham uwen beminden, ende om Isaac uwen dienaer, ende Israel uwe heylighen,

36

den welcken ghi ghesproken hebt belouende dat ghy hen saet vermenichfuldigen soudt, als die sterren des hemels, ende ghelijck tsandt dat aen den oeuer der zee is.

37

Want Heere wy zijn vermindert meer dan alle die Heydenen, ende wy zijn vernedert in gheheel aertrijck heden om onse sonden.

38

Ende in desen tijt en is noch prince noch vorst, noch Propheet, noch brantoffer, noch sacrificie, noch offerande, ⁺noch welriekenden offer, noch plaetse der ierster vruchten voer v,

+ D

39

dat wy souden moghen v bermherticheyt vinden, maer laet ons in eenen bedructen moet, ende in den gheest der ootmoedicheyt ontfanghen worden.

40

Als in die brantofferande der rammen ende der stieren, ende ghelijck in die duysenden der vetter lammeren, alsoo moet ons sacrificie worden voer v aensicht heden, op dat v behaghe, want daer en is gheen bescaemtheyt den ghenen die in v betrouwen.

41

Ende nu volghen wy v met gheheel der herten, ende wy vreesen v, ende soecken v aensicht.

42

En wilt ons niet bescamen, maer doet met ons nae uwe saechtmoedicheyt, ende nae die menichfuldicheyt uwer bermherticheyt.

43

Ende verlost ons doer uwe wonderlijcheden, ende gheeft uwen naem glorie Heere,

44

ende laetse bescaemt worden alle die uwen knechten quade dinghen toonen, laetse bescaemt wordeu in alle macht, ende laet hen macht ghebroken werden,

45

ende laet hen weten dat ghy alleen die Heere Godt sijt, ende glorioos ouer alle daertrijck.

46

Ende des conincs dienaers diese gheworpen hadde, en hielden niet op dat forneys te ontsteken met Naptha, ende groff werck, ende peck, ende rijseren,

47

ende die vlamme is wtgheslagen bouen dat forneys tot neghen ende veertich cubitus,

48

ende sij is wtgheborsten, ende heeft verbrant die sij vondt by dat forneys, van den Chaldeen.

49

Ende die enghel des Heeren is nederghedaelt met Azaria ende zijn ghesellen int forneys, ende hy heeft die vlamme des viers wten forneyse gheslaghen,

50

ende hy heeft het midden des forneys ghemaect als eenen blasenden wint des dans, ende het vier en heeft hen gheenssins gheraect, noch bedroeft, oft eenich verdriet aenghedaen.

51

Doen loefden dese drij als wt eenen mont ende glorificeerden, ende ghebenedijden Godt int forneys segghende.

52

⁺Ghebenedijt sijdi Heere Godt onser vaderen, ende loffelijck ende seer hooch verheuen inder eewicheyt, ende ghebenedijt is den naem uwer glorien, heylich ende loffelijck, ende seer hooch verheuen in alle die eewen.

+ E

53

Ghebenedijt sijdi inden heylighen tempel uwer glorien, ende ouerloffelijck, ende ouer glorioos inder eewicheyt.

54

Ghebenedijt sijdi inden throon ws rijcs, ende ouerloffelijck, ende ouerglorioos inder eewicheyt.

55

Ghebenedijt sijdi die de affgronden doersiet, ende sidt op die cherubim, ende loffelijck, ende seer hooch verhauen inder eewicheyt.

56

Ghebenedijt sijdi int firmament des hemels, ende loffelijck ende glorioos inder eewicheyt.

57

Ghebenedijt den Heere alle die wercken des Heeren, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

58

Ghebenedijt den Heere ghy enghelen des Heeren, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

59

Ghebenedijt den Heere ghi hemelen, loeft ende verheft hen alderhoochst inder eewicheyt.

60

Ghebenedijt den Heere alle wateren die bouen die hemelen sijt, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

61

Ghebenedijt den Heere alle crachten des Heeren, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

62

Ghebenedijt den Heere sonne ende mane, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

63

Ghebenedijt den Heere ghy sterren des hemels, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

64

Ghebenedijt den Heere alle reghen ende dauwe, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

65

Ghebenedijt den Heere alle gheest Godts, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

66

Ghebenedijt den Heere vier ende hitte, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

[p. *677]

67

Ghebenedijt den Heere coude ende somer, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

68

Ghebenedijt den Heere dauwe ende hijsel, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

69

Ghebenedijt den Heere vorst ende coude, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

70

Ghebenedijt den Heere ys ende sneu, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

71

Ghebenedijt den Heere nachten ende daghen, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

72

Ghebenedijt den Heere licht ende donckerheyt, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

73

Ghebenedijt den Heere blixemen ende wolcken, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

74

Ghebenedijden moet den Heere die eerde, sij loue ende verheffe hem alderhoochst inder eewicheyt.

75

Ghebenedijt den Heere ghi berghen ende hueuelen, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

76

Ghebenedijt den Heere alle dat op deerde groeynde is, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

77

Ghebenedijt den Heere ghy fonteynen, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

78

Ghebenedijt den Heere ghy zee ende vloeden, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

79

Ghebenedijt den Heere waluisschen, ende alle dat hem in die wateren roert, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

80

Ghebenedijt den Heere alle voghelen des hemels, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

81

Ghebenedijt den Heere alle beesten ende cleyn vee, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

82

Ghebenedijt den Heere kinderen der menschen, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

83

Ghebenedijden moet Israel den Heere, ⁺hy loue ende verheffe hem alderhoochst inder eewicheyt.

+ F

84

Ghebenedijt den Heere Priesters des Heeren, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

85

Ghebenedijt den Heere dienaers des Heeren, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

86

Ghebenedijt den Heere gheesten ende zielen der rechtuerdigher, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

87

Ghebenedijt den Heere ghy heylighe ende ootmoedighe van herten, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt.

88

Ghebenedijt den Heere Anania, Azaria, Misael, loeft ende verheft hem alderhoochst inder eewicheyt, want hy heeft ons verlost van die helle, ende hi heeft ons behouden van die hant der doot, ende hy heeft ons bevrijdt, wt het midden van die berrende vlamme, ende wt het midden des viers heeft hy ons wt ghetrocken.

89

Belijdt den Heere want hy is goet, want inder eewicheyt is sijn bermherticheyt.

90

Ghebenedijt den Godt der goden alle godtvruchtighe des Heeren, loeft ende belijdt hem, want zijn bermherticheyt is inder eewicheyt.

Tot hier toe en heeft ment int Hebreus niet, ende dat wy hier ghestelt hebben dat is ouergheset van Theodocionis translatie.

91

Doen heeft Nabugodonosor die coninck seer verbaest gheweest, ende hy is haestelijck opghestaen, ende heeft tot zijnen edelsten gheseyt, En hebben wy niet drij mannen ghebonden int midden des viers gheworpen? Die welcke den coninck antwoerdende hebben gheseyt, Iae wy voerwaer o coninck.

92

Ende hy heeft gheantwoert ende gheseyt, ⁺Siet ick sie vier mannen onghebonden, ende wandelende int midden des viers, ende daer en is gheen verderffenisse in henlieden, ende die ghedaente vanden vierden is ghelijck den sone Godts.

+ G

93

Doen is Nabugodonosor by ghecomen tot aen die doore des forneys des brandende viers, ende hy seyde Sidrach, Misach ende Abdenago dienaers des hooghen Godts, gaet wt ende coemt. Ende ter stont zijn Sidrach, Misach, ende Abdenago wtghegaen, wt het midden des viers.

94

Ende die drossaten ende wethouderen, ende rechteren ende machtighe des conincs tsamen vergadert sijnde aensaghen die mannen dat het vier gheen macht en hadde ghehadt in hen lichamen, ende dat het hayr van haer lieder hooft niet versengt en was, ende dat hen mantels niet verandert en waren, ende dat den ruec des viers doer hen niet ghegaen en was.

95

Ende Nabugodonosor wtberstende heeft gheseyt. Ghebenedijt es hen Godt te weten Sidrachs, ende Misachs ende Abdenago, die sijnen enghel ghesonden heeft, ende heeft sijn dienaers verlost die in hem geloft hebben, ende hebben des conincs woert verandert, ende sij hebben hen lichamen geleuert dat sij gheenen God dienen en souden, noch aenbidden wtghenomen haerlieder Godt.

96

Daer om is van my dit ghebodt ghestelt, dat alle volck, gheslachte, ende tale, soe wie een blasphemie spreect teghen den Godt van Sidrach, Misach, ende Abdenago, die werde verdoruen, ende sijn huys werde verwoest, want daer en is gheenen anderen Godt, die alsoo soude moghen verlossen.

97

Doen heeft die coninck verheuen Sidrach, Misach, ende Abdenago, in dat lantscap van Babilonien,

98

Nabugodonosor die coninck allen volcken natien, ende talen die ouer tgheheel eertrijck woonen. Vrede werde v lieden vermenichfuldicht.

99

Teekenen ende wonderlijcke dinghen, heeft by my ghedaen die hooghe Godt. Aldus heuet my belieft sijn teekenen openbaer te vercondighen,

100

want sij groot sijn, ende sijn wonderlijcheden, want sij sterck sijn, ende sijn rijck is een eewich rijck, ende sijn macht is van gheslachte tot gheslachte.