Den gheheelen Bybel, Inhoudende het oude ende nieuwe Testament (Leuvense bijbel 1548)

§ Hoe dat een ieghelijck hem hoeden moet voer die Duytssche ende Walsche Bibels, ende andere valsche boexkens onlancs vander K. Maiesteyt verboden, ende waer om dat die Duytsche Bibelen verboden sijn.

Dat .xiij. Capittel.

VOerts om te sluyten dese materie vander heyligher scriftueren, soo moet hem een ieghelijck simpel mensch wijselijck wachten voer die Bijbelen nieuwe Testamenten, ende valsche expositien der seluer, ende ander valsche boecken, die onlanx bijder Keyserlijcker Maiesteyt, doer rijpen raet, ende aduijs der gheleerder te rechte verboden sijn, want daer in seer veel plaetsen beuonden sijn seer qualijck ouerghesedt, somtijts oock contrarie ghestelt dan dat staet in die Latijnssche Bijbele die ouer duysent iaer voer goet ende oprecht inder heyligher kerken ghehouden is, welcke errueren principaelijck daer wt comen sijn. Om dat dierste Duytssche Bibelen Tanwerpen ghedruct by Iacob liesvelt, was ouerghestelt niet wten Latijn, maer wt een ouerlantsche Bibele, welck in duytschlant was ouerghesedt doer Marten Luter, ende sommighe andere sijne medepleghers, vermaerde ende verdoemde ketters in onsen tijden, die welcke ghelijck sij versmaders zijn der heyligher kerken, hebben die Bibele verduytscht wt versceyden nieuwe translatien, niet volghende die oude ghemeyn Latijnsche Bibele der heyligher ghemeynder Roomscher kerken, ende aldus hebben sij veel plaetsen veel anders ghestelt dan die Bibele in haer heeft, ende somtijts oock die heylighe scriftuere verkeert, alsoo die best dienen mocht tot stercsel van sommighe haren quaden opinien. Ende hoe wel dat dese voerseyde valsche lutersche Bibel namaels ghecorrigeert is gheweest by sekeren gheleerden, ende alsoo by die doctoren van Louen gheuisiteert ende gheadmitteert, om die herdrucken, alsoo die oock te versceyden tijden herdruct is by seker ottroye ende priuiliegie der Keyserlijcker Maiest. hier toe ghegheuen Willemen vorsterman saligher memorien, soo is nochtans beuonden namaels, dat een dienaer ende setter des wercs van den voerseyden Willemen sonder weten oft consent sijns meesters niet ghetrouwelijck en heeft gheuolcht het exemplier, dat hem ghegheuen was te drucken, maer heeft te veel staden ghevolcht den valschen text, ende die correctueren laten staen. Waer om dat die selue oock met rechte sijn verboden gheweest, niet teghenstaende den ottroye ende consente dat daer aff den voerseyden Willemen ghegheuen was, dwelck zijn dienaer grooffelijck misbruyct hadde, alsoo menighen onghetrouwen dienaer zijnen heere oft meester bedriecht, ende in groote perikelen brengt. Voerts zijnder gheweest sommighe andere druckers die dese Duytssche Bibelen hebben in Walschen ende Duytschen by stucken a part, oft in cleyn formaet gheprent, daer toe doende noch sommighe valsche summarien ende glosen, oft oock den text der scriftueren noch argher makende dan hy te voren was. Waer om die Keyserlijcke Maiesteyt niet sonder redenen sulcke al te samen heeft doen verbieden, niet te dier meyninghen om datmen gheen heylighe scriftuere in ghemeynder talen en soude moghen lesen oft hebben, maer om dat die valsche Bibelen souden te niet ghedaen worden. Ende om daer aff een luttel besceedts te gheuen den ghemeynen simpelen menschen, soo is beuonden in sommighe nieuwe Testamenten, groote valscheyt. Als in die Epistel van sinte Pauwels totten Galatianen daer hy seyt aldus, ⁺In Christo Iesu en is van gheender weerden besneden oft om besneden te sijne, maer dat ghelooue welck doer die liefde wercket. Welcke sententie die sommighe hebben contrarie ghestelt aldus. Maer die liefde welck doert ghelooue werct. Dwelc aldus verkeert is, tot voerdeel van deser nieuwer leeringhen die het ghelooue prijsen bouen die liefde, ende alle andere duechden, segghende dat een mensch alleen doert ghelooue verdienen mach voer Godt, ende dat die meeste cracht der verdienstelijcker wercken coemt wten ghelooue, ende niet wt die liefde oft andere duechden, welck contrarie is der waerheyt alsoo sinte Pauwels oock claerlijck ghenoech verclaert, scrijuende tot die van Corinthien, daer hy prijst die liefde bouen het ghelooue ende alle andere duechden, segghende. ⁺Al hadde ick alle tghelooue oock soo groot oft crachtich, dat ick daer doer mochte berghen versetten, en heb ick gheen liefde soe ben ick niet, te weten niet salich voor Godt, ende int sluyten des capittels soo seyt hy daer openlijck dat die liefde meerder is dan dat ghelooue ende die hope, ende tot voerdeel van der seluer valscher opinien, soo hebben sij oock aen sinte Pauwels woert een woert aenghehanghen int derde capittel tot den Romeynen, daer hy seyt. ⁺Wy houden dat die mensch rechtuerdich wort sonder die wercken der wet doert ghelooue, daer hebben sij ghestelt, doert ghelooue alleen, welck sinte Pauwels alsoo niet en seyt,

+ Galatt. v.

+ i.Cor. xxiij.

+ Rom. iij.

[p. *38]

want het ghelooue alleen sonder liefde ende andere duechden is doot ende ten mach niemant rechtuerdich oft salich maken. Voerts in die selue Epistel int achtste capittel daer Paulus die maechden ende weduwen raet gheeft als voert beste dat sij inden staet der reynicheyt blijuen souden, soo seyt hy Vanden maechden en heb ick gheen ghebodt, maer ick gheef raet. Waer voer die sommighe hebben ghestelt, maer ick segghe mijn goetduncken, welck veel anders is dan reaet gheuen. Want die raet gheeft die bewijst dwelck dat best ghelaten oft ghedaen is van saken die hem wel bekent sijn. Maer van ombekende doncker saken die niet heel seker en sijn, daer pleech een mensch sijn beste goetduncken aff te segghen, nae sijn verstant oft nae die redenen die hem te voren comen moghen. Dus met desen woerde. Ick seg mijn goetduncken, willen dese nieuwe verdoelde leeraers den simpelen ghemeynen volck wijsmaken, dat sinte Pauwels niet en prees oft en raedde totten maechdelijcken staet, als tot een seker meerder goet dan den houwelijcken staet is, maer dat hem daer aen twijfelde ende alleen sijn goetduncken seyde, van een onseker oft doncker sake, welck inder waerheyt alsoo niet en is, want hy sijn meyninghe ter stont daer nae noch openlijcker seyt aldus, Soo wie zijn maghet ten houwelijck gheeft die doet wel, maer diese niet en gheeft ten houwelijck die doet noch beter. Desghelijcs op sommighe plaetsen daer die Apostelen vermaen maken vanden priesters der kerken, welcmen int latijn noemt presbiteri, daer voer hebben sommighe nieuwe ouersetters in duytschen ghestelt ouders oft ouders der ghemeynten. Als in die Epistel van sinte Iacob int leste capittel daer hy seyt aldus. Eest sake dat iemant van v lieden sieck is die sal doen halen die priesters der kerken, ende die sullen voer hem bidden, ende hem saluen met gheheylichde olie. Waer voer dat dese nieuwe ouersetters in duytschen stellen. Hy sal doen halen die ouders der ghemeynten, Recht oft die outste des ghemeynen volcs, tsij oft sij leeken waren oft clercken, ghewijt oft onghewijt, gheleert oft ongheleert, souden moghen oft behooren het heylich olijs ende ander sacramenten bedienen, welc is van die meeste dwalinghen deser nieuwer ketters die segghen dat elck kersten mensch doert doopsel een warachtich priester wort ghemaect, om te bedienen alle die sacramenten der heyligher kerken, sonder eenighe ander wijdinghe des biscops daer toe te nemen, ende datmen tot den dienst der sacramenten mach ende behoort te nemen die outste oft wijste vander ghemeynten, welc contrarie is der ghemeynder leeringhen der heyligher kerken, ende ooc der meyninghen vanden Apostelen die Priesters maecten wt die ghemeyn kersten menschen, by seker consecratien, legghende hen die hant opt haer hooft, ende alsoe hen sonderlinghe macht gheuende, die sij van Christo ontfanghen hadden, waer toe sij altijt niet en namen ouders oft die outste, maer somtijts oock die ionck van iaren waren, maer out van duechden, ende wijsheden. Als was Thimotheus die discipel van sinte Pauwels, den welcken hy priester ende biscop hadde ghemaect hem vermanende, dat hy hem alsoe soude draghen, ⁺dat niemant sijn ioncheyt soude moghen met reden versmaden. Aldus is den text der heyligher scriftueren te veel plaetsen verkeert, ende valschelijck ouergesedt, ten voerdeele van desen quaden secten die (Godt betert) nu veel opghestaen sijn. Ende daer toe hebben sommighe andere quade valsche glosen aen die canten vander Bibelen ghestelt, ende ooc voer die capittelen sommarien die dinhout vanden capittelen int corte begrijpen, die welcke somtijts contrarie den text zijn. Exempel, voer het derthienste capittel der Epistelen van sinte pauwels tot den Romeynen dwelc beghint aldus. Een ieghelijck sij onderdanich der machtigher ouerheyt, want daer en is gheen macht dan van Godt etc. Daer hebben sommighe voerghestelt voer een sommarie aldus. Onder die Christenen en is gheen ouerheyt, maer een ieghelijck wil des anders dienaer wesen wt liefden. Welc is een valsche glose contrarie den text wederlegghende den sin van sinte Pauwels woerden, ende het is een vanden quaetsten articulen van die dolinghe der herdoopers die segghen, dat die christenen gheen ouerhooft en hebben dan Christum, ende dat sulc ooc gheen eyghen goet en behooren te hebben, maer dat onder die kerstenen alle goet moet ghemeyn wesen. Dese ende noch veel meer valscheden die te langhe om verhalen waren sijn beuonden in veel van sommighe duytssche ende walsche Bibelen inghesteken, aen den cant oft ooc voer die capittelen ghestelt, oft ooc achter in die tafelen der Bibelen. Ende daer en bouen sijn veel Bibels gheuonden seer vol faulten som by omghetrouwicheyt, som by onnacsaemheyt der ouersetters, printers, ende correctuers, daer in ghestelt oft ghelaten die nochtans gheen oft seer luttel faulten stellen. Aldus is die heylighescriftuere by onghetrouwe oft onnacsem ouersetters, printers, correctuers, lesers, scrijuers, ende predicanten qualijc mishandelt gheweest. Waer om datmen wel segghen mach van haer, dat ghelijc Christus is eenen steen daer hem veel menschen aen stooten, ende ouer vallen. Als die propheet Isaias seyt in sijn achtste Capittel, ende als die oude Simeon seyde, tot zijnder moeder Maria, ⁺dat Christus niet alleen gheset en was tot een verlossinghe oft verrijsenisse, maer ooc tot een vallinge van veel menschen. Dat alsoe ooc die heyligescriftuere eenen steen is daer hem menich vermetelijc, ende ey ghensinnich ende hoouaerdich mensch aengestooten heeft ende daer ouer gheuallen is, ende ghelijc Christus qualijc ghehanteert, gheslaghen, wtgherect, ende ghedoot is gheweest, alsoo wort sijn heylighe leeringhe ende sijn heylich woort, ooc seer mishandelt door valsche ouersettinghen ende wtlegghinghen van verkeerde menschen die lieuer Godts woorden nae haerlieden sin trecken, dan sij haren sin nae Godts woorden ende nae Godts sin souden keeren. Dus een ieghelijck wacht hem van valsche Bybels ende noch meer van andere valsche expositien der Bybelen, maer houde hem sorchuuldichlijck, aen die oude ghemeyn leeringhe der heyligher kercken, want daer aen en hangt gheen cleyn schade oft verlies van tijtelijcke eere, goet, oft ghesontheyt des lichaems, maer der zielen eewighe salicheyt, daer Christus sijn bloet voor ghestort heeft, die dbloet der zielen die door valsche leeringhen ende boecken verloren ghaen, eysschen sal wt die hant der gheender die sulcke valsche boecken oft leeringhen, dichten, scrijuen, prenten, ende vercoopen.

+ i.Thim. 4.

+ Luc. ij.

Hier eyndt dat onderwijs van der heyligher Scriftueren.