Den gheheelen Bybel, Inhoudende het oude ende nieuwe Testament (Leuvense bijbel 1548)

§ Hoemen die heylighe scriftuere ende alle salighe leeringhen behoort te lesen om daer doer gheuoet te werden.

Dat .xij. Capittel.

HIer wt machmen nu voerts leeren hoemen die heylighe scriftuere ende alle goede Goddelijcke leeringhen behoort te lesen, waer toe behooren veel goeder conditien, die wy int corte verhalen sullen. Want ten iersten moet die ghelesen zijn met een goet vast ghelooue, sonder eenighen twijfel als die woerden Godts die niet lieghen oft bedrieghen en mach, ende oock niet bedroghen en mach werden. Ende al ist sake dat men van sommighe boecken des ouden Testaments niet en weet wie mensch datse ghescreuen heeft, dies en moghen wy die niet te min achten, maer vast gheloouen dat die al van God inghegheuen is, ende doer zijnen gheest ghedicht, ende dat sulck scrijuer een instrument Gods is gheweest, als die penne het instrument des scrijuers is. Ende dat sinte Gregorius seyt, ghelijck wy niet en vraghen oft niet veel en achten met wat penne dat eenen brief van eenen onsen goeden vrient tot ons ghescreuen is, als wy emmer weten datter doer zijn hant oft wt zijnen mont ghescreuen is gheweest nae zijnen sin, alsoo en behooren wy oock niet curioselijck te disputeren van die scrijuers der heyligher scriftueren, maer het moet ons ghenoech wesen dat die heylighe kerke ouer al dese altijt ghehouden heeft voer warachtighe heylighe scriftuere. Want dat is het fundament waer wt dat wy weten dat eenich boeck heylighe scriftuere is, te weten om dat die heylighe kercke ende alle kerstelijcke leeraers dat altijt alsoo ghehouden hebben ende ghelooft, Als sinte Augustijn seyt, Ick en soude der Euangelien niet gheloouen, ende ghetuychde die heylighe kercke niet dat dit het heylich Euangelie is.

Ten tweeden, soo moet die heylighe scriftuere oock ghelesen worden ter goeder meyninghen, te weten niet wt nieusghiericheyt, curioesheyt, oft om tijtcortinghe alsmen pleecht te lesen vreemde oft nieuwe boecxkens, ydel historien, oft versierde fabulen van weerlijcke ghesciedenissen, Niet oock om eere deser werelt te crijghen oft vernaemt te worden, ende groot gheacht voer seer gheleert, want wt sulcke eerghiericheyt ende hoouerdicheyt zijn meestendeel alle ketterien ende dolinghen opghestaen, als sommighe opgheblasen leerghierighe menschen hebben in die scriftuere ghesocht niew vreemt verstant teghen het ghemeyn verstant oft leeringhe der heyligher kerken, ende haerder leeraers, om te toonen dat sij gheleerder waren dan veel andere. Maer men moet die lesen ter rechter meyninghe om daer doer gheleert te worden, ende ghesticht in die kennisse der waerheyt, ende verwect tot die liefde der rechtuerdicheyt, ende om daer doer te comen ter eewigher salicheyt, niet om eenich tijtelijck ghewin, recreatie, oft ydelheyt.

Ten derden moet die heylighe scriftuere ghelesen worden, met grooter eerweerdicheyt ende liefde, tot hem die de scriftuere ghedicht heeft welck is Godt selue, ende met grooter begheerten om daer doer gheleert te worden in die salighe waerheyt, ende ontsteken ende versterct te worden tot die rechtuerdicheyt te volbrenghen. Want ghelijck een spijse met meerder lust ende hongher gheten wort, hoe die meer smaect ende beter becoemt, alsoo oock hoe dit scriftuere met meerder begherten ghelesen wort hoe die hen beter behaecht ende becoemt diese leest, Daer om behoort een mensche hem seluen te voren te bereyden met een voergaende ghebedt, eer hy die woerden

[p. *36]

Godts wilt lesen oft hooren, biddende den Heere dat hy doer zijnen gheest mach verstaen den rechten sin zijnder woerden, ende dat hy hem oock wil gratie gheuen om daer doer beroert te worden ende beweecht tot sijnder liefden. Ende aldus int lesen ondertusschen het herte tot Godt heffen met, een vierich ghebedt, want als wy die heylighe scriftuere lesen oft hooren, soo spreect ons Godt aen, maer wanneer wy bidden ende ons ghebedt storten, soo spreken wy Godt aen. Daer om ghelijck dat niet en vueghet dat een mensch altijt soude swijghen als hy van eenen grooten heere oft lieuen vrient wort aenghesproken. Daer om behooret wel dat wy Gode ondertusschen antwoerden. Makende een ghebedt nae den eysch der scriftueren, te weten als wy lesen van Godts weldaden, soo behooren wy hem daer aff te louen, ende te dancken, Spreect die scriftuere die wy lesen van sijnen gheboden, soo moeten wy bidden dat hy ons gratie gheue die te volbrenghen, ende hem vergiffenisse bidden dat wy die qualijc hebben onderhouden ende dicmael ouerghetreden. Item spreect die scriftuere van Gods beloften soe moeten wy bidden dat hy ons daer toe wil brenghen, spreectse van die glorie, ende blijschap des eeuwichs leuens, soo moghen wy Gode ootmoedelijck claghen die allendicheyt van dit steruelijck leuen, welck den eewighen leuen heel onghelijck is, ende dit doende soo antwoerden wy Gode bequamelijck, nae die redenen die hy ons seyt doer die scriftuere, ende alsoo oeffenen wy onse begheerten ende wille tsamen metten verstande.

Ten vierden moet die heylighe scriftuere seer aendachtelijck ghelesen worden, ende die woerden Godts moetenwel ouerleyt worden, tot datmen daer verstandt ende smaeck in vinde ghelijkcmen die lichamelijcke spijse wel knouwen moet inden mont wiltmer goede smaeck ende voetsel aff hebben, want hoe die heylighe scriftuere beter ende langher ouerdacht wort hoe sij meer verstants, smaecs, ende voetsels gheeft. Als Dauid seyt inden Psalm, ⁺O Heere hoe seer heb ic v wet bemint, want alle den dach is die mijn aendachte gheweest. Ende dit naerstich aendencken ende ouerlegghen der woerden Godts gheboot ons Heere den kinderen van Israel doer Moysen segghende. ⁺Dese woerden die ick v heden beuele suldi onthouden in v herte, ende ghy sult die voerts segghen uwen kinderen, ende ghy sultse aendencken, sittende in v huys, ende wandelende ouer wech, slapen gaende ende opstaende, ende ghy sultse binden als een teeken aen v hant, ende sij sullen altijt roeren voer v ooghen, ende ghy sultse scrijuen op die dorpels ende stijlen van uwen huysen. Maer soo wie cleyn verstant heeft om die scriftuere by sij seluen te gronderen, dien eest beter dat hy die scriftuere lese met haer verclaringhen, want dat verclaren, ende die expositie der scriftueren is beter voer den menschen van cleynen verstande, dan die bloote scriftuere, alsoo Dauid oock seyt inden Psalm. ⁺O Heere, het verclaren van uwen woerden gheeft verstant den cleynen. Dus hoe die heylighe scriftuere meer ghelesen ende ouer dacht wort, hoe sij den menschen meer verstants gheeft, ende meerderen lust, want hier in is die gheestelijcke spijse onghelijck der lichamelijcker spijsen, want van die lichaemelijcke spijse creychtmen lichtelijck die walghe alsmen die veel etet, ende men wort die spijse moede, hoe goet dat sij oock is. Maer die gheestelijcke spijse hoe sij dicmaelder ghelesen, ouerdacht, ende verstaen wort, hoe sij beter smaect ende meerderen hongher maect. Als die goddelijcke wijsheyt int boeck der wijsheyt seyt, ⁺Soo wie my etet die sal nae my noch hongher hebben, ende die my drinct sal mijns noch dorstighen.

Ten vijfsten moet die scriftuere ootmoedelijck ghelesen worden, tsij oft sulck leser van grooten oft cleynen verstande es, want wy alle tsamen ootmoedelijck behooren te bekennen dat die goddelijcke wijsheyt in die heylighe scriftuere begrepen, alle menschelijck ende natuerlijck verstant te bouen gaet, besonder als dat niet sonderlinghe verlicht en is doer die gratie des heyleghen gheests. Oock moet een leser der heyligher scritueren ootmoedelijck bekennen, dat hy niet weerdich en is oft bequaem die heylighe scriftuere te sien, te hooren te spreken oft te verstaen, met zijnen ooghen, ooren, mont, ende herte, die hy daghelijcs misbruyct tot veelderhande onnutte oft oock oneerbaer dinghen. Oock moet hy zijn verstant buyghen, onder het verstant der heyligher voerleden leeraers, ende onder die leeringhe der heyligher kerken, die welcke is een columne ende stercsel der waerheyt als Paulus leert. Voerts moet hy hem wachten dat hy niet en suecke oft en volghe eenich nieuwe verstant der heyligher scriftueren, contrarie der ghemeynder leeringhen der heyligher kercken, ende der heyligher leeraers, die voertijt gheweest hebben, ende met grooten arbeyt van studeren, lesen, peysen, bidden, het beste verstant der heyligher scriftueren ghecreghen hebben. Oock moet sulck leser ootmoedelijck ondersoecken dat recht ende goet verstant, ende die meyninghe des heylighen gheest in die scriftuere, niet zijn verstant daer soecken oft vinden. Ghelijckmen vint sommighe menschen die eenich vreemt voernemen hebben, oft eenighe valsche nieuwe opinie, daer sij vast op staen, dese ouerlesen dicmael die heylighe scriftuere, niet om die waerheyt te suecken van dier saken, maer om te vinden eenighe plaetsen der heyligher scriftueren, die eenichsins mochtmen dienen tot stercsel scijnsel ende verantwoerden van haren sin ende voernemen, dese en soecken niet ootmoedelijck den sin der scriftueren, maer sij brenghen haren sin daer inne, ende dwinghen die scriftuere dat sij hen moet dienen tot stercsel van haren valschen voernemen, welck soo boosen dinck is als oft een mensch Gode te ghetuyghe naem van dinghen die niet warachtich en zijn, als sij doen die eenen valschen eedt sweeren, die maken van Godt eenen ghetuyghe der valscheyt. Soo booslijck doet oock sulck mensch die tot zijnen valschen voernemen, te ghetuyghe neemt die woerden der Goddelijcker waerheyt, doer valsche expositien die heylighe scriftuere treckende nae zijnen sin, niet zijnen sin nae die scriftuere voeghende, oft daer onder booghende, makende van die woerden der waerheyt, een decsel van valscheyt, welck coemt wt grooter hoouerdien, ende crijghelheyt, om dat sulck hem te seer betroudt op zijn verstandt oft goetduncken, oft dat hy crijghel wilt blijuen, ende hartneckich in zijn voernemen.

+ Psalm. c.xviij.

+ Deut. vj.

+ Psalm. c.xviij.

+ Eccl. xxiiij

[p. *37]

§ Die seste ende beste conditie is datmen het lesen ende verstant der scriftueren naerstelijck te wercke stelle om daer nae te leuen, want daer toe is die principaelijc van Godt ghegheuen, ende van die heylighen Godts ghescreuen, datmen daer nae souden leuen, anders soo sal het verstant of kennisse der waerheyt den mensche tot een swaer ordeel staen, ende tes oock seer te sorghen dat Godt sulcken sijn gratie sal ontrecken ende het licht des verstants in hen laten verduysteren, alsoo dat sij ten laetsten daerdoer sullen beghinnen te dolen, ghelijck dat vele studenten der heyligher scriftueren dicmael ghesciedt, die te voren seer wel gheleert waren in die heylighe scriftuere ende namaels quamen tot seer groote dwalinghe, als verlaten van Godt om dat sij die gaue des verstants niet wel en ghebruycten. ⁺Want het verstant is goet als Dauid seyt alle den ghenen diet doen, ende te wercke stellen. ⁺Ende sinte Pauwels ghetuycht oock totten Romeynen dat Godt doer sijn rechtuerdicheyt veel wijse Philosophen verlaten heeft die doer natuerlijck verstant comen waren tot eenderhande kennisse van Godt, want sij Godt niet gheeert ende ghedient en hebben nae die kennisse, maer hebben willen glorieren ende staen de blijuen in hen bloot verstant, heeft laten verblenden ende comen in soo groot dolinghen, ende grouwelijcke sonde der oncuyscheyt, die teghen alle natuerlijcke reden ende lust waren, dat sij onredelijcker leefden dan stomme onredelijcke dieren.

+ Psalm.cx

+ Roma. j