Den gheheelen Bybel, Inhoudende het oude ende nieuwe Testament (Leuvense bijbel 1548)

§ Van dat misbruyck der heyligher scriftueren waer om dat luttel menschen daer aff ghevoedt werden die nochtans hen daer mede seer becommeren.

Dat .xi. Capittel.

VVt dese voerseyde conditien der lichamelijcker spijse machmen claerlijck als by een goede ghelijckenisse wel verstaen, hoe dattet by coemt datter luttel menschen seer heylich oft duechdelijck werden die nochtans hen seer becommeren met te lesen, ende herlesen die heylighe scriftuere, die een voetsel der zielen is volcomelijck leerende waer doer een mensch mach duechdelijck heylich ende salich worde. Want ghelijckmen siet dat sij niet ghevoet en worden die eenighe spijse willen rou eten die ghecoect moet sijn, oft coken willen oft qualijck coken dat rou behoort gheten te sijne.

Item die eten willen sonder drincken, oft contrarie veel willen drincken ende luttel oft niet eten. Item die harde spijse eten, ende quade oft gheen tanden en hebben om te knouwen, oft quade crancke oft veruuylde maghen hebben om te verteren. Item als iemant meer eedt oft drinct dan hy verteren can oft verdraghen wt gulsicheyt. Desghelijcs en wort hy van dlesen der heyligher scriftueren niet gheuoedt, die gheen goede stercke tanden des verstants en heeft om die te verstaen, ende te knouwen dat is naerstelijck te ouerdencken, ende te doermercken, want sulcken menschen ist beter, iae nootelijck dat sij die declaratien ende expositien der leeraers lesen, oft die sermoonen der predicanten hooren, dan den rouwen harden text der scriftueren. Item ten anderen die de scriftuere wilt rou eten dat is wilt slechtelijck verstaen, daer sij gheestelijck oft anderssins te verstaen is dan die letter oft woerden wtgheuen die doelt oock seer. Als hier voertijts sommighe dwase gheweest sijn, die een groot houten cruys altijt droeghen op hen scouderen om dat Christus in Deuangelie seyt, ⁺dat soo wie hem volghen wilt sijn cruys daghelijcs opnemen soude, ende dat nae hem draghen, welck anders te verstaen is dant luyt in die ghemeyn manier van spreken, ende hier wt sijn veel dolinghen int ghelooue ghecomen. Ten derden alsmen contrarie die scriftuere die slechtelijck te verstaen is, wilt subrijlijck wtlegghen oft keeren op eenen anderen sin dan die woerden luyden, dats oock seer quaet ende sorghelijck. Waer aff neemt een exempel van die woerden Christi die hy sprack in den laetsten auontmael doen hy het heylich sacrament des outaers instelde gheuende sijn heylich lichaem onder ghedaente des broots sijnen discipelen doen hy seyde, ⁺⁺⁺⁺Nemet ende etet dits mijn lichaem Welcke woerden altijt van alle kersten leeraers verstaen sijn gheweest slechtelijck nae die ghemeyn manier van spreken, te weten dat Christus sijn warachtich lichaem sijnen discipelen gaff onder ghedaente des broots. Maer dit woert hebben hier voertijts ende nu ter tijt oock sommighe ketters willen anders verstaen, te weten aldus. Dit broot beteekent mijn lichaem, teghen die ghemeyn leeringhe der heyligher kerken, ende wt sulck verkeert verstant, is nu opghestaen die quade secte der sacramentarissen, die loochenen dat Christus lichaem int heylich sacrament is, ende sij willen als valsche coken der gheestelijcker spijsen Godts woerden verkeeren, ende verargheren, ende alle kersten menschen beroouen van dat costelijcsten sacrament, ende heylichdom dat sij hebben te weten van Christus heylich vleesch ende bloet. Ten vierden ist oock quaet als iemant wilt lesen eude offenen die leeringhen van Godts gheboden te onderhouden, ende van steruen ende deruen der wellusticheyt deser werelt, sonder te lesen ende te ouerdencken sijn weldaden ende sijn groote beloften om hem daer in te verootmoedighen ende ooc te verblijden, dwelck oock quaet is, want die wercken der penitencien, ende der gheboden Gods sijn swaer om volbringhen, als die niet versuet, ende verlicht en worden, doer daensien van Godts weldaden ende die hope van sijnen beloften, ende ten anderen soo mach een mensch lichtelijck in sij seluen verhauen oft groot ghevuelen crijghen van sijn goede arbeydelijcke wercken, als hi daer teghen niet en weecht oft en waerdeert Gods weldaden, ende beloften, die alle onse wercken, ende verdienste verre te bouen gaen. Maer als hy dese aenmerct, soo sinct hem den hooghen moet des eyghen behaghens, ende hy seyt met sinte Pauwels. ⁺Dat die tribulacien oft lijden van deser tijt niet te werderen en sijn teghen die toecomende glorie die in ons gheopenbaert sal worden, ist dat wy in Godts dienst volherden. Aldus ghelijck den goeden stercken dranck des wijns die spijse doet

+ Luce. ix.

+ Mat. xxvi

+ Marc. xiiij

+ Luce. xxij.

+ i.Cor. xi.

+ Rom. viij.

[p. *35]

sincken ende wel verteren (alsoo bedwincht het lesen hooren ende aendencken van Godts onsprekelijcke weldaden ende beloften alle ydel behaghen, ende groot ghevuelen sijns selfs, ende het doeghet al verteren ende vernielen, dat is voer niet achten dat wy ter liefden Godts moghen doen oft lijden. Voerts ten vijfsten ist oock quaet ende onghesont veel wijns ende dien seer puer, ende onghemengt te drincken sonder eten oft met luttel eten, want dat maect quaet voetsel ende bederft die natuere ten laetsten. Dwelck ghesciedt veel menschen, die altijt hen oeffenen willen tot gheestelijcke blijscap tot lesen ende peysen van Godts liefde ende bermherticheyt van sijn beloften ende ghetrouwicheyt sonder aensien van Godts rechtuerdicheyt ende sonder onderhouden van zijnen gheboden, ende sonder penitentie te doen van haren misdaden, waer wt dat coemt een dwase ydele vermetelijcheyt, ende een valsch betrouwen op Godt, welck is een dootelijcke siecte der zielen.

Ten sesten, ist oock seer onghesont veel eten ende dat niet wel verteren, oft meer eten ende drincken dan die natuere, verdraghen can, oft verteren, als ghesciedt den menschen die een crancke oft vuyl maghe hebben. Item menschen die gul sich zijn van eten ende drincken, die selden pleghen wel te varen oft langhe te leuen. Ende dit ghesciedt oock gheestelijck als eenich mensch hem veel becommert met die heylighe scriftuere te lesen ende herlesen, maer luttel oft niet daer nae en wilt leuen, oft metten wercken volghen, desen beswaert die scriftuere meer dan sij hem helpt, want tot alsulcke seyt die Apostel Iacobus. ⁺Den ghenen diet goet weet ende niet en doet, dien ist sonde. Dwelck soo veele is als oft hy seyde by een ghelijckenisse. Die goede spijse eet ende niet en verteert dat is hem quaet, ende vanden seluen seyt Christus, ⁺Een knecht die zijns heeren wille weet ende niet en doet, die sal met veel slaghen gheslaghen werden, Sulcke crijghen steecten in hen maghe, dat zijn wroeghinghen in hen conscientien, van dwoert dat sij ghelesen hebben, ende verstaen, ende niet ghedaen. Die andere lesen oock meer dan sij wel onthouden connen noch sij en nemen het lesen niet ter herten noch sij en ouerlegghens niet om daer verstant smaeck oft deuotie wt te crijghen, ende daer hy comet dat die aldergheleertste die alderheylichste altijt niet en zijn, maer contrarie somtijts die aldersnootste, want wij veel int verstant hebben begrepen, maer tselue niet verteert en hebben daer vierighe liefde noch te wercke ghestelt, In deser ende meer andere manieren wort die scriftuere misbruyct, ende hier by comet datter luttel menschen doer gheuoedt werden in warachtigher duecht, maer contrarie comen daer doer in dolinghen des gheloofs, ende in swaer verdoemenisse haerder zielen.

+ Iaco. xiiij.

+ Luc. xij.