Den gheheelen Bybel, Inhoudende het oude ende nieuwe Testament (Leuvense bijbel 1548)

§ Hoe die heylighe scriftuere in veel plaetsen doncker is, ende waer wt die donckerheyt coemt.

Cap .v.

DAt die heylighe scriftuere in veel plaetsen seer doncker is, blijct daer wt ghenoech, want menich mensch daer in ghedoelt heeft, die qualijck verstaende alst noch daghelijcs ghesciedt. ⁺Ende die weerdighe Apostel Petrus in zijn tweede epistel scrijft van die Epistelen van sinte Pauwels, Dat sij in veel plaetsen seer doncker zijn, ende swaer om verstaen, Welcke donckerheyt der scriftueren coemt daer wt eens deels om dat sij een sonderlinghe maniere van spreken heeft te veel plaetsen, die welc niet en is ghelijc eenighe andere ghemeyne talen oft manieren van spreken der menschen. Ende veel dinghen spreect die scriftuere by parabelen oft ghelijckenissen, die anders te verstaen zijn dan die woorden luyden in die ghemeyn tale der menschen. Ende dicmael soo meynt oft beteekent sij door een woort veel verscheyden, ende oock seer contrarie dinghen, Oft oock met veel verscheyden woorden meynt oft verstaet sij een dinck. Neemt exempel van dierste, Dat woort (Leuwe) beteekent inder ghemeynder tale een beeste die seer veruaerlijcken wreedt ende sterck is bouen alle andere beesten, Ende alsoo wordet oock verstaen in veel plaetsen der heyligher scriftueren, alsmen die verstaet nae der letteren slechtelijck, maer somtijts moetmen dat woort verstaen figuerlijck oft gheestelijck. Ende alsoo wort somtijts by dat woort (Leuw) beteekent ons lieue Heere Ihesus om sijn onverwinnelijcke stercheyt. Ende alsoe is te verstaen datter ghescreuen staet in Apocalipsi, ⁺Den leuw van Iuda heeft verwonnen. Somtijts verstaet die scriftuere by den Leuwe den boosen viant, ende dat om zijn veruaerlijcke wreetheyt daer hi den leuwe in ghelijck is, ende alsoo ist te verstaen dat Dauid biddende seyt in den Psalm. ⁺O Heere wilt my verlossen wten muyl vanden leuwe, dat is wter macht vanden boosen viant. Somtijts is daer by te verstaen, een goet rechtuerdich mensch die sterck ende vroom is int wederstaen alle quaede becoringhen, ende int verdraghen van swaericheden. ⁺Ende alsoo ist te verstaen dat die Propheet Ezechiel sach een dier met vier aensichten, waer aff het een was een aensicht oft ghedaente van eenen leuw, waer by verstaen wort die duecht der stercheyt die in eenen goeden mensch is. Desghelijcks seydt die Wijse man. ⁺Dat die rechtuerdighe sal betrouwen hebben als eenen leuw. Oock is op sommighe plaetsen by den leuw te verstaen een boos, wreedt, onghenadich mensch, Ende alsoo ist te verstaen dat Isaias seydt, ⁺Hoe dat in toecomenden tijden een calf, eenen leuw, ende een scaep al te samen sullen woonen, waer door te verstaen is, hoe dat int nieuwe testament onder Christus wet, door een ghelooue ende liefde tsamen souden vereenicht worden ende van eenen ghevuelen, sijn menschen van verceyden natueren ende manieren, te weten goede ende quade, wreede ende saechtmoedighe, want die quade ende wreede souden bekeert worden tot goetheyt ende saechtmoedicheyt, ende alsoo met den goeden wel ouer een comen. Siet aldus worden veel verscheyden ende contrarie dinghen in die heylighe scriftuere beteekent ende verstaen op verscheyden plaetsen door een woort, want wat mach meer contrarie wesen, dan ons lieue Heere Ihesus, ende die boose viant? Ende een wreedt, quaet mensch, ende een goet, sterck, rechtuerdich mensch, die nochtans al gheleken ende ghenoemt worden by den leuw. Voorts van het tweede, te weten dat veel verscheyden woorden in die scriftuere maer een dinck en beteekenen, neemt exempel. Die heylighe kersten kercke, welck is die vergaderinghe der gheloouigher menschen die in Christum gheloouen, ende ghedoopt zijn. Dese wort somtijts in die scriftuere ghenoemt oft beteekent by een vischers net, dat alderhande visschen vanghet, ende ten oeuer trect. Somtijts by een scip int water drijuende. Somtijts wordet ghenoemt het rijck der hemelen. Somtijts een tabernakel oft tente, daer die ruyters in woonen die te strijde ligghen. Somtijts wordet ghenoemt eenen wijngaert, daer veel werckluyden in ghehuert zijn. Somtijts eenen maeltijt, ende oock een bruloft daer veel menschen toe ghenoyt zijn. Somtijts een scaepscoye, daer veel schapen in vergadert zijn. Somtijts een iacht, daer veel wilde dieren worden ghevanghen. Ende die Apostelen, oft ouersten der heyligher kercken worden ghenoemt visschers, schipluyden, capiteyns der orloghen, rentmeesters, oft arbeyders inden wijngaert, dienaers der bruloft oft des maeltijts, herders der scapen, ende iaghers der wilder dieren, Welcke maniere van spreken is heel onghewoonlijck ende vreemt den ghemeynen talen der menschen. Waer wt dat groote donckerheyt rijst, ende groote dolinghe aff coempt den ghenen die niet en verstaen, oft gheleert en hebben die tale oft maniere van spreken der heyligher schriftueren, welck is een seer groote sonderlinghe conste, wijsheyt, ende een gaue Gods. Want die scriftuere besluyt dicmael met corte slechte woorden seer veel wonderlijcke dinghen. Ende somtijts is sy te verstaen slechtelijc so die woorden luyden, ende anders niet. Somtijts en mach si niet verstaen wesen slechtelijc, maer moet veel anders verstaen worden dan die woorden luyden. Somtijts ooc machmendie wel verstaen beyde slechtelijck, ende daer toe noch anders, ende beter gheestelijck,

+ ii.Pet .iiij.

+ Apocal .v.

+ Psalm .xij

+ Ezech .i.

+ pro .xxviij

+ Isaie .xi

[p. *21]

wt welcke vreemde ende doncker manieren van spreken hier voortijts, ende noch daghelijcs die heylige scriftuere is qualijck verstaen gheweest van sommighe menschen, die daer wt oock comen sijn in groote dolinghen, ende ketterien alst noch daghelijcs doen.Waer aff een vanden iersten ende meesten is gheweest die secte der Arrianen ierst ghecomen van een priester Arrius ghenaemt, die wt quaet verstant der heylegher scriftueren seyden, Dat die sone Gods Christus nae sijnder godtheijt minder was dan die vader, ende dat den heyleghen gheest gheen God en was, maer een puer creatuere, Welcke dolinghe met meer andere daer wt ghenomen zijn, dat die heyleghe scriftuere van Godt te veel plaetsen seer vreemdelijc ende ooc contrarie schijnt te spreken. Want op sommighe plaetsen soo tuycht die scriftuere dat god is onsienlijck, onlijdelijck, almachtich, alle dinck wetende soo wel toecomende, als teghenwoordighe, ende voorlede dinghen, altijt goet, ende gheen quaet doende oft begherende. Item dat hij is eenen pueren gheest sonder lichaem oft leden, Maer op ander plaetsen, soo spreect sij al oft ons Heere sommighe dinghe niet en wiste. Als daer staet in Genesi, ⁺hoe dat God openbaerde Abraham in die ghedaente van drij mans, waer in beteekent was die heyleghe drijuuldicheyt, waer aff die een in persoon van Godt den vader seyde tot hem. Dat gherucht oft den roep van Sodoma ende Gomorrha, is seer groot gheworden, ende haer sonden zijn wtermaten swaer gheworden, Dus wil ick gaen nederwaerts ende besien, oft si den roep dit tot my comen is, oock metten wercken volbracht hebben oft niet. Siet hier schijnet die scriftuere te segghen, dat Godt sommighe dinghen die op eertrijck gheschieden, inden hemel niet en weet oft en siet, maer dat hy sulcke dinghen hoort segghen, oft dat hem ghebootscapt wort door zijn enghelen, ende dat hy sulcke bootscappen als nieumaren niet ter stont en ghelooft voor dat hy seluer op eertrijck comende dat besien mach, oft waer is oft niet, welck inder waerheyt alsoo niet en is. Desghelijcks spreect die Scriftuere dicmael vanden handen, voeten, mont, ooghen, armen, scouderen, ende oock vanden vloghelen Gods, ende van zijn herte ende ziele. Recht oft die goddelijcke natuere een lichaem hadde, ende een ziele als een mensch. Waer aff contrarie int Euangelie Christus seydt, ⁺Dat Godt eenen gheest is ende datmen hem inden gheest moet aenbidden. Item op sommighe plaetsen spreect die scriftuere als oft Godt somtijts waere in pijne, arbeyt, rouwe, oft verdriet, oft andere onghesteltheyt. Als int boeck Genesis staet, ⁺Hoe dat inden tijden van Noe doen die boosheyt der menschen seer groot gheworden was, Godt seyde dat hem berouwen was dat hy den mensch ghemaect hadde. Item voorts stater dat hy dit woort sprack, beroert wesende met eenen rouwe oft wee sijns herten van binnen. Desghelijcks seyt Godt van sij seluen door die scriftuere van Isaias prophetie totten Ioden, ⁺V feesten der nieuwer manen, ende v ander hooghe vier daghen heeft mijn ziele ghehaet, sij zijn mij verdrietelijck gheworden. Ende ick heb ghearbeyt int verdraghen van die. Siet hier schynet dat Godt een ziele heeft, ende dat hy oock somtijts beweecht wort met haet oft nijdt. Item dat hy somtijts verdriet lijdt, ende in last van arbeyden is. Ende aldus spreect Sinte Paulus oock vanden heyleghen gheest die oock Godt is, ⁺En wilt (seyt hij) niet bedroeuen den heylighen gheest Godts. Ende totten Romeynen scrijft hy, ⁺Dat den gheest Godts voor ons bidt, met onsprekelijcke suchtinghen. Recht oft den gheest Godts somtijts oock moch in sy seluen droeue zijn ende wt grooter bedructheyt oock suchten ende bidden den vader oft den sone inder eewicheyt, welck alsoo niet en is. Maer dese woerden zijn al anders te verstaen dan nae die ghemeyn manieren van der menschen talen, alsoo claerlijck bewijsen die leeraers der heylegher kercken, die sulcken plaetsen wtlegghen soo die verstaen moeten wesen.

+ Gen .xviij

+ Joan .iiij.

+ Gen .vi.

+ Isaie .i.

+ Ephe .iiij.

+ Rom .viij.