Den gheheelen Bybel, Inhoudende het oude ende nieuwe Testament (Leuvense bijbel 1548)

§ Datmen der heyligher kercken soo wel gheloouen, ende onderdanich moet wesen als der heyligher scriftueren, oft anders en hebben wy niet sekers.

Cap .iiij.

DAtmen der heyligher kercken gheboden, ghewoonten, ende leeringhen moet houden ende gheloouen, oock sonder oft buyten die heylighe scriftuere, dats claer, want soo wie niet houden en wilt oft gheloouen voor goet, salich, ende warachtich, dan sulcke dinghen die in die heylighe scriftuere ghescreuen staen, die en heeft noch scriftuere, noch gheen dinck voor warachtich oft seker. Want waer wt mach sulc mensch weten dat eenighe scriftuere warachtich, goet, ende heylich is door den heylighen gheest ghedicht ende bescreuen van die heylighe Propheten, Apostelen, oft Euangelisten, ende niet van iemant anders, dan door die leeringhe, ende oude costuyme der heyligher kercken. Oft waer door can sulck weten oft dat Euangelie, welckmen toescrijft sint Ian, oock van hem ghescreuen is, oft van iemant anders, op den naem van dien Apostel. Want het ghesciedt noch daghelijcks, ende het is hier voortijts dicmael ghesciedt, dat sommighe bedrieghers, valsche boecken oft brieueu scrijuen, ende gheuen die wt onder den naem van eenen anderen goeden, gheleerden, oft heylighen mensch, om dat het volck sulck boeck oft brief te lieuer lesen, ende te beter gheloouen soudeu.

Alsoo heeftmen in voorleden tijden ghevonden seer veel ketters, die screuen valsche quaede boecken, die sij ghenoemt hebben het Euangelie van Sint Thomas, oft van Sint Andries, oft van eenighe

[p. *19]

andere heylighe Apostelen, leeraers, oft martelaers, om dat ghemeyn volck daer mede te bedrieghen. Ende men vint noch heden een boeck ghenaemt het Euangelie van Nicodemus, welck was een discipel ons Heeren. Item noch een boexken van die kintscheyt ons Heeren, daer in staet wat Christus in sijn ionghe daghen al ghedaen ende gheleden heeft daer die Euangelisten niet, oft seer weynich aff scrijuen. Ende Sinte Lucas ghetuycht, ende seyt in die prologhe van sijn Euangelie, datter seer veel hebben willen dat Euangelie scrijuen, Welck nochtans niet en worden ontfanghen, ende voor warachtich ghehouden, Maer alleen worden voor warachtich ghehouden die vier Euangelien, van Matttheus, Marcus, Lucas ende Iohannes. Maer waer staet dit in die heylighe scriftuere ghescreuen, datter niet meer warachtighe Euangelien en zijn dan dese viere, ende dat Euangelie van Nicodemus niet en is een warachtich seker boeck, door den heylighen gheest ghedicht? Oft wie leefter nu die eenich Apostel oft Euangelist heeft sien eenich Euangelie oft Epistel scrijuen, dat hy daer seker ghetuyghe aff wesen mocht? oft wie sach oyt boeck oft brief ghescreuen met die hant van eenighen Apostel oft Euangelist? Siet alsulcken questien, daer nochtans groot verlanck aen hanct, en canmen wter scriftueren niet solueren, leeren, oft weten, maer alleen leert men die sekerheyt van desen wt dat ghetuych, ghelooue ende leeringhe der heyligher kercken, die welcke vanden heylighen gheest gheleert ende gheregeert wort, waer door sy kent ende ouerlanghe ghekent heeft, welcke Euangelien warachtich, ende welck niet warachtich, oft heylich en zijn, dat is welck wten gheest Godts ghescreuen zijn, ende welck niet. Ende dit heeft die heylighe kercke ouer duysent iaer verclaert in haer ghemeyn concilie, ende vergaderinghe van Paus, Bisschoppen, ende andere haer gheleerde, te weten, welcke scriftuere heylich, ende door den heylighen gheest ghescreuen is, ende welcke niet. Dus soo wie der heyligher kercken niet en wilt gheloouen, maer alleen wilt staen op die heylighe scriftuere, die en can oock gheen sekerheyt ghehebben welck die heylighe scriftuere is, ende welck niet, ende soo en can hy oock gheen scriftuere gheloouen, Want daer gheen vaste sekerheyt en is, daer en is ooc gheen ghelooue. Maer die der heyligher scriftueren ghelooft oft gheloouen wilt, die moet voor al der heyligher kercken gheloouen, ende van haer versekert worden, welcke scriftuere heylighe is, welcke niet. Ende aldus moet het ghelooue der heyligher kercken voor het ghelooue der heyligher scriftueren gaen, ende sonder te gheloouen der heyligher kercken en can het ghelooue der heyligher scriftueren niet staen. Dus ghelijckmen in desen der heyligher kercken voor alle scriftueren gheloouen moet, alsoo moetmen die selue oock gheloouen in veel andere dinghen, diemen in gheen heylighe scriftuere bescreuen en vint openlijck. Waer aff neempt exempel. Datmen alle weken moet vieren den Sondach, ende niet den Saterdach, alsoo dat in die oude wet gheboden was, dat is een oudt ghemeyn ghelooue der heyligher kercken, welck onderhouden is gheweest oner duysent iaeren, niet alleen van den rechten gheloouighen kinderen der heylegher kercken, maer oock van veel ketters, die van der heyligher kercken affghevallen waren. Ende noch hedensdaechs wort den sondach gheviert, ende voor heylich ghehouden, oock van veel ketters die van der heyligher kercken ghescheyden zijn, ende verbannen. Die welcke nochtans segghen datmen niet en dorf gheloouen, oft moet onderhouden dan dat in die heylighe Scriftuere staet gheleert oft gheboden. Dese gheloouen nochtans datmen den Sondach moet voor heylich houden ende vieren, welck nerghers in die heylighe scriftuere des ouden oft nieuwen testaments en staet beuolen oft gheboden. Ende dat noch meer is den Sondach, welck men int Latijn noemt, Dies Dominica, dat is, Des Heeren, oft ons Heeren dach, en wort maer eens vermaent in alle dat nieuwe testament, ⁺te weten int boeck Apocalipsis van sint Ian, daer hy seyt. Ic heb inden gheest gheweest op den dach des Heeren, Maer wat dach dat dit was, oft datmen desen dach alle weken moet vieren, ende voor heylich houden, dat en staet daer noch elders in die gheheel Bibel niet gheleert oft gheboden, maer het is een leeringhe ende ghebodt vanden heylighen Apostelen inghestelt ende ghegheuen den gheloouighen mondelinghe sonder scriftuere. Desghelijcs dat die heylighe moeder Ihesu Maria is eewelijc maecht ghebleuen voor ende nae dat sij onsen Heere ontfanghen ende ghebaert hadde, ende dat si noyt andere kinderen van Ioseph haren man, oft van eenighen anderen man en hadde, dat hebben altijt alle kerstenen ende oock veel ketters ghelooft, ende ghehouden voor so warachtich als een artikel des kersten gheloofs, ende die heylighe kercke heeftse voor ketters verbannen, die contrarie ghelooft oft gheleert hebben. Nochtans en vintmen dat nerghers bescreuen in die heylighe scriftuere claerlijck, Maer die Euangelisten schijnen op sommighe plaetsen contrarie te segghen daer sij mencie maken van die broeders ons Heeren Ihesu, Waer wt dat sommighe ketters, besonder een ghenoemt Heluidius ghemeynt ende gheseydt heeft, dat die weerdighe Maria, nae dat sij Christum maghet ghebaert hadde, noch meer andere kinderen van Ioseph soude ontfanghen ende ghebaert hebben, ende alsoo gheen maghet ghebleuen. Desghelijcks sijnder noch ontellijcke veel goede leeringhen, insettinghen, gheboden, ghewoonten, ende manieren van doen, die der heyligher kercke van den Apostelen, ende haren discipelen ende naecomelinghen gheleert zijn mondelinghe sonder scriftuere. Ghelijck die vasten der veertich daghen voor Paesschen, item die feesten van Kersmisse, Paesschen, Opvaert ons Heeren, ende Sinxendach. Item hoe ende wanneer men behoort misse te doen voor noene, ende niet nae noene, ende dat die misse moet ghedaen zijn van mans, ende van gheen vrouwen,van Priesters daer toe gheconsacreet, ende niet van andere leeke menschen. Item hoemen tdoopsel gheuen sal oock den ionghen kinderen, ende sotten menschen die noch gheen verstant en hebben. Item hoe datmen voor dat doopsel den boosen viant van sulck kint of mensch verdrijuen moet, ende datment met heylighe olie bestrijket ende teekent, sout inden mont, ende in een wit cleedeken opt hooft, oft aent lijf gheeft. Dese, ende noch veel der ghelijcke en vintmen nerghers in die heylighe Scriftuere gheleert oft beuolen claerlijck. Maer men beuint in seer veel scriften der ouder leeraers, datmen sulcke dinghen altijt ouer alle die werelt in die ghemeyn heylighe kercke onderhouden heeft, Ende alsoo

+ Apocal .i.

[p. *20]

moetmen die oock houden als ghecomen van die mondelinghe leeringhen der Apostelen, Ende dese noemtmen ghemeynlijck die leeringhen oft gheboden der heyligher kercken, die welck niet dolen en mach in dinghen die den rechten ghelooue aengaen, ende der salicheyt van noode zijn, waerom die heylighe kerke van sinte Pauwels ghenoempt wort een colomne ende een stercsel der waerheyt, ⁺want door die heylighe kerke wort die waerheyt ende dat recht ghelooue onderhouden, ende het ghelooue rust op haer, als een materiael kerke oft huys op zijn columnen oft mueren rust, ende staende blijft.

Dus so wie der heyligher kercken niet en ghelooft, oft ooc niet en wilt onderdanich wesen in haer leeringhen ende gheboden, die en mach int rechte ghelooue niet blijuen staende, maer het sal inne vallen, als een huys oft kerke dien zijn columnen oft stylen faelgeren, want al heeft sulcke die heylighe scriftuere om daer door gheleert te worden, ten sal hem niet helpen, want hij mach ten iersten lichtelijck twijfelen aen eenich deel der heyligher scriftueren, meynende dat niet warachtich en is, oft hij mach oock dolen in die donckerheyt der heyligher scriftueren, die welcke in veel plaetsen zeer doncker is ende swaer om verstaen.

+ 1.Thim .iij.