Geuzenliedboek

[p. 257]

224.
Loff-Liedeken vanden Zeeslach in Oost-Indien besijden het Coninckrijk van Parssen, tusschen 8. Spaensche Galioenen ende vier Enghelsche met vier Hollantsche Schepen, daer Signeur de neerlage creech, geschiet den 12. 15. ende 24. February, ⁺

Op de wijse: Achab over Israel verheven, Regeerde binnen, etc. 1625.

Looft God de Heer met harten blijden
T'allen tijden,, int gantsche Landt,
Hy hulp ons trouwelijcken strijden
Recht besijden,, Parsia t'Lant,
Daer wy in deughden,, ons seer verheughden
Die Matroosen altesaem,
Geen van ons allen,, den moet liet vallen
Vielen dapper aen bequaem.

Int Jaer ons Heeren met vercloecken
Duysent seshondert vijfmael vijff
February tien quamen wy soecken
Maer dat en had niet veel om t'Lijff,
Wy laghen dare,, maer niet seer clare ^13.,
Voor Kammeron ^14. al op de Ree
Maer doen wy hare,, werden gheware,
Doen staken wy stracx weer in See.

Het was omtrent de avont stonden,
Doe wierden het gheheele stil,
Ons Anckers daelden totten gronden,
Maer dit en was niet met ons wil,
Des morghen vroeghe, tot ons ghenoeghe
Sochten wy Gaellioenen groot,
t'Getal was achte,, die wy verwachte
Een soo vreesselijcke vloot.

Het bloedich Cruys van Portugale ^25.
Dat saghmen streven ^26. even sterck,
Al op den Spaenschen Admirale
Het waren Schepen als een Kerck,

+ No. 224. Naar S. In geen andere druk. Ook niet bij V.L.
Wassenaer, 12e boek, fol. 31–35, geeft van deze gevechten een zeer uitvoerig verhaal nl. een herdruk van ‘Waerachtich verhael vande…. Zee-striidt…. omtrent Ormus,’ Amst. 1626 (Knuttel 3664). Maar toch geeft ook dit lied enkele daar niet vermelde bijzonderheden.
De dichter behoorde blijkbaar tot de bemanning van de Dordrecht.

13. niet seer dare. Wil dit zeggen: niet slagvaardig?

14. Kammeron, of Gameron, aan de Noordkust van de Perzische golf, bij de straat van Ormuz.

25. Vgl. bij no. 188, vs. 51.

26. streven: wapperen.

[p. 258]

 

Om heur te paeyen ^29.,, lieten wy waeyen

30

Orangien, ende Blance Bleus,

 

Den Spaenschen Adel, riep sonder fabel

 

De duyvel die haelt de Geus.

 

 

 

Wy ontmoetten malcander lustich,

 

Smorghens ten seven uren koen,

35

Maer onsen Admirael seer rustich,

 

Die gingh daer eerst de Misse doen,

 

Hy gingh ons veuren,, al sonder treuren

 

Als eenen Admirael ghetrou,

 

Niet als den slechten,, gingen wy vechten

40

Al voor den Prince van Nassou.

 

 

 

t'Schip Dorderecht was seer benepen ^41.

 

Van Galioenen ses seer groot,

 

Alsoo sy songhen, wy oock pepen,

 

En schoten altijdt schoot op schoot,

45

d'Vies-Admirale,, moeste betalen ^45.

 

T'ghelach, op Vastelavonts dach ^46.,

 

Ons Enterbreggen,, con daer niet leggen

 

Singnoor die maeckte groot gheclach.

 

 

 

Het schieten raeckten doe ten enden

50

Des Avonts een uur voor de Son ^50.,

 

Alsdoen begonden sy te wenden,

 

En keken dien dach niet weerom

 

Sy gingen flouwen, maer wy in rouwen

 

Om onsen Commandeurs afscheyt ^54.

55

O Heer Almachtich,, weest hem ghedachtich

 

Nu en tot inder Eeuwicheyt.

 

 

 

Prins Maurits saghmen lustigh streven,

 

Den twalefden des morghens vroech

 

Maer sy gavent noch om 't even ^59.,

60

Te doen soo hadden sy ghenoech,

 

Om met bedaren,, weder te claren,

 

Haer Schepen,, die waren in noot,

 

Maer wy eendraghtigh,, loofden almachtigh

 

Den Heer van zijn ghenade groot.

29. paeyen: vriendelik stemmen; hier ironies.

41. Door windstilte konden de anderen niet te hulp komen. Wassenaar noemt dit schip de Maeght van Dordrecht.

45. De vice-admiraal van de vijanden, Don Alfonso de Bouteljo, sneuvelde.

46. Vastelavonts dach is de dag voor Vastelavond, die in 1625 op 11 Februarie viel.

50. voor de Son: voor zonsondergang.

54. De commandeur Albert Becker was gesneuveld.

59. sy gavent om 't even: zij bleven onverschillig, zij stoorden er zich niet aan; zij schoten dus niet en vielen niet aan, hoezeer de Prinsenvlag wapperde. Men zou eerst denken, dat Prins Maurits de naam van een schip was. Maar de titel zegt uitdrukkelik, dat er 4 Hollandse en 4 Engelse schepen waren en in vs. 87 vlgg. en 141 vlg. worden acht namen genoemd. Dus moet Prins Maurits hier wel voor de vlag staan, waarbij dan ook streven zeer goed past; vgl. no. 223, vs. 31.

[p. 259]

65

Den dartienden al sonder schromen

 

Des morgens doen den dach aen quam

 

Tot t'savonts toe tot onser vromen

 

Sachmen niet dan vier ende vlam,

 

Tussen Hemel, Eerde,, dattet haer deerde ^69:

70

Van onse Schepen vijff

 

Noch drie by desen,, werden mispresen

 

Vreesden te seer haer Lijff.

 

 

 

Ons Volck schoten sonder flouwen

 

Hare Schepen door ende weer,

75

Denckt eens oft haer is berouwen.

 

Want sy doen namen haren keer ^76:

 

Uut onse Schepen,, sy waren benepen,

 

Daer toe veel Masten quijt

 

Heur Admirale,, zijn vlagh begon te dale

80

In alsoo corten tijt.

 

 

 

Maer onderwegen bleef hy hanghen

 

Doch dat behaechden ons niet wel,

 

Ons herten met een groot verlanghen

 

Dachten hoe eynden sou dit spel,

85

Dat nu twee male,, deur de generale ^85:

 

Met onse Schepen vijff

 

Weesp, Neghel, Sterren ^87.,, toonden hun als narren

 

En dat met vals bedrijff.

 

 

 

Ons volck en wilden noch niet wijcken

90

Al waren sy seer kleyn van macht,

 

Dartien Fregats quamen aenstrijcken

 

Tot hulpe van Signeur zijn cracht

 

Drie Duysent beenen ^93.,, wy en hadden gheenen

 

Troost ofte onderstant,

95

Want wy met machten,, sloeghen uyt crachten

 

Gaven malcaer de hant.

 

 

 

Malcanderen niet te verlaten,

 

Van nu tot opden laetsten Man,

 

Seer lustich voor de Heeren Staten,

100

Elck een die sloech de handen an, ^100:

 

Als goe Matroosen,, niet te verpoosen,

 

Voor t'schieten was ghedaen,

 

Des Avonts stonde,, d'Ancker ginck te gronde,

 

Rusten mochten wy gaen.

69: zodat zij van vijf van onze schepen te lijden hadden; drie andere werden gelaakt, omdat zij uit vrees zich buiten de strijd hielden; zie vs. 87.

76: Want zij wendden zich toen af, tussen onze schepen vandaan.

85: Waarschijnlik bedoelt de dichter: dat nu al tweemaal door de generaal met onze vijf schepen gespeeld was. Of staat deur de voor duerde?

87. Weesp, Neghel, Sterren zijn de namen van de schepen, die zich lafhartig toonden. De twee laatste zijn Engelse schepen; Wassenaar noemt ze Eghel en Sterre.

93. beenen, ongewone synecdoche voor: mannen.

100: Allen gaven er elkander de hand op, niet te rusten, voor het schieten gedaan was.

[p. 260]

105

Des morghens alst begon te daghen

 

Doen staken wy weer inde Zee,

 

Signeur die vreesde noch voor slaghen,

 

Want hy begaf hem op een Ree,

 

Onder Laretten ^109.,, ginghen zijt setten,

110

Al in een vaste Kom, ^110:

 

Doen wy dat sagen,, sy vreesden slaghen

 

Doe keerden wy wed'rom.

 

 

 

Na Gammeron om onse Lasten

 

Die wy hadden legghen aldaer,

115

Die ons alsdoen oock seer wel pasten,

 

Wy maeckten ons doen lustich claer

 

Om te gaen seylen,, al sonder feylen

 

Al naer Suratten ^118. toe, ^118–120.

 

Maer onse vrouwen ^119.,, Bleven in rouwen,

120

Wy warent daer al moe.

 

 

 

In February met vercloecken

 

Twintich dry hoort mijn advijs,

 

Doen stoockten wijse uyt de hoecken

 

Ick meen sy wierden ons wel wijs

125

T'savonts ghepresen,, wout niet wel wesen

 

Want het was doncker nacht,

 

Smorgens door harde winden,, conde wijse vinden,

 

Wy hielden goede wacht.

 

 

 

Des middachs ontrent een uren,

130

Quamen wy by de Vloot oprecht;

 

Sijmen Janssen most besuren

 

Het was den Schipper op Dordrecht,

 

In zijnen bienen,, God sal versienen,

 

Die het al ten besten keert,

135

Dat wy niet dwalen, ons schae verhalen.

 

Als Signeur is verheert.

 

 

 

Een uur voor Son des avonts stonden

 

Doe nam het schieten ras een ent,

 

Sy ruymden doe ghelijck qua honden

140

Noch bleven wy al ongheschent,

 

D'Admirael lustich, Suyt-hollant lustich ¹⁴¹

 

Bantam, Dordrecht, ghetrou,

 

Jems ende Jonas,, waren wel te pas,

 

Tot hulpe van Nassouw,

109. Laretten: het eilandje Larec, dat de baai van Gamron en Ormuz afsluit. Daar hadden de Portugezen een fort.

110: Zeker wel in de bocht aan de Noordoostkant van het eiland.

118. Suratte, op de Westkust van Voor- Indië.

118–120. Deze verzen staan in S op twee regels. Evenzo 132–134, 142–144, 150–152.

119. onse vrouwen: de vrouwen, die zij in Gamron achterlieten.

141 vlgg. Het admiraalsschip Suyt-hollant, verder de Bantam, Dordrecht, het Engelse admiraalsschip Jems en het Engelse vice-admiraalsschip Jonas zijn de schepen, die hun plicht deden.

[p. 261]

145

Als nachts raeckten wy van malcaren,

 

Door eenen doncker ende mist,

 

Godt weet hoe dat sy ^147. zijn ghevaren

 

Ick meen sy hadden haer vergist

 

Sy quamen ons soecken,, brochten ons Pannekoecken

150

Op Vastelavonts dach,

 

Veel van haer ghesellen, Sullent niet vertellen,

 

Sy betaelden ghelach.

 

 

 

Prince God wilt ons bewaren,

 

Ende nemen in u behoet

155

Wilt ons cloeck en ghesont sparen,

 

Met onse Officieren goet,

 

Tot spijt van Spaengien,, floreert Oraengien

 

Nu en tot alder tijt,

 

Neemt 'tzwaert in handen,, tot haerder schanden

160

Soo meucht ghy zijn bevrijt.

147. Sy zijn de Spanjaarden.