Geuzenliedboek

212.
Een nieu Liedeken van de heerlicke Victorie die God almachtigh ons verleent heeft voor Berghen op den Zoom, op den 3. October int Jaer 1622. daer den vyant met schanden afgheweecken is, naer dat hy elf weken daer voor ghelegen, ende wel 15. duysent man ghelaten hadde sonder eenigh profijt oft voordeel ghedaen te hebben: ⁺

ende gaet op de wijse: Oft ick des Voermans tassche had, etc.

Looft God den Heer ghelijckerhant
Voor sijn weldaet ghepresen
Want hy ons vyant brengt tot schant
Soo hy ons heeft bewesen,
Dies laet ons fijn
Hem danckbaer zijn,
Hy doet ons vyant vreesen.

+ No. 212. Naar L. Verder alleen in M. S. Niet bij V. L.
Het lied bezingt de vergeefse poging van Spinola in Julie 1622 om Bergen op Zoom te nemen. Behalve de in het Geuzenliedboek opgenomen liederen over dit lied bezitten we nog het bekende lied uit Valerius' Gedenck-clanck.

[p. 212]

 

Ghelijck het onlanghs is gheschiet,

 

In Vlaenderen ist ghebleken

10

Dat den vyant aen quam met vliet,

 

Maer is weer heen ghestreken

 

Tot sijnder spijt,

 

Moest doen ter tijdt

 

Haes op ^14. al sonder spreken.

 

 

15

Sy hadden leersen ghemaeckt van

 

De voeten tot den hoofde,

 

En meenden soo te comen an,

 

Te winnen sy gheloofde,

 

Sluys, Aerdenborgh,

20

Het was wel sorgh, ^20.

 

Den reghen haer vyer doofde.

 

 

 

Julius den achthienden dagh

 

Heeftmen hem weer vernomen,

 

Voor Berghen op den Zoom men sagh,

25

Hy is daer aen ghecomen:

 

Heeft daer present

 

De stadt berent,

 

Maer wy voor hem niet schromen.

 

 

 

Spinola heeft ghesproken straf,

30

En met een eet ghesworen,

 

Dat hy daer niet sou trecken af,

 

Oft hy en hadt te voren

 

De stadt ghewonnen,

 

Heeft mis ghesponnen ^34.

35

En heeft veel volcks verloren.

 

 

 

Hy heeft wel vijfthien duysent man

 

Al voor de stadt ghelaten,

 

Die hy heeft laten drijven an, ^38.

 

Weynigh tot haerder baten.

40

Veel officieren

 

Met haer banieren,

 

En Heeren van hooghe staten.

 

 

 

Don Jan de Portugael Vlies-heer

 

Die is daer voor ghebleven

45

Don Sebastiaen en noch meer

 

Specken daer moesten sneven

 

Sy niet meer behoeven

 

Sausijcen te proeven,

 

Die van Berghen haer gheven. ^49:

14. Haes op: aan de haal.

20. Er was wel vrees voor.

34. spinnen in de algemene zin van iets verrichten.

38. Die hij tegen de stad heeft laten opjagen, zeer tot hun nadeel.

49: Die die van Bergen op Zoom hun geven.

[p. 213]

50

Als Spinola vernomen hadt ⁵⁰

 

Dat onsen Prins sou comen,

 

Hy schuerden daer terstont sijn gat

 

Vluchte van Bergh op Zome,

 

Twee duysent Soldaten ⁵⁴

55

Tot sijnder baten

 

Is tAntwerpen ghecomen,

 

 

 

Maer al de rest liet hy te pant, ^57:

 

En in perijckel blijven,

 

T'is voor hem wel een groote schant

60

T'gheen hy hier gaet bedrijven,

 

Dat hy sijn Soldaten

 

Soo gaet verlaten,

 

En vluchten als de wijven.

 

 

 

Veel goet victaly en gheweer, ^64.

65

Hebben sy laten legghen,

 

Sy vluchten alle gaer even seer

 

Soo datmen wel mach segghen.

 

Paep Jan moest voort

 

Al was hy ghestoort

70

Lust hem noch sulcke wegghen ^70..

 

 

 

Dat ^71. onsen Prince hadt ghewilt

 

Hy hadtse wel ghesleghen,

 

Mansvelt die heeft sijn volck ghestilt ⁷³

 

Want sy woudense veghen,

75

Ons Prins manierigh,

 

Is niet bloetgierigh,

 

Daer door crijght hy Gods seghen.

 

 

 

Men heeft ghehoort een groot ghetier

 

Van mannen ende vrouwen,

80

Die daer laghen in haer ^80. quartier,

 

Men saghse schier verflouwen,

 

Siecken, ghequetste,

 

Die sy int leste

 

Daer lieten int benouwen. ^84.

50 vlgg. Toen hij vernam, dat Maurits met Mansfeld en Brunswijk reeds tot Rozendaal genaderd was, brak Spinola het beleg op, niettegenstaande juist Hendrik van den Berg met versterkingen gekomen was.

54 vlg.: Met twee duizend soldaten tot zijn geleide.

57: liet hij in de steek.

64. Leeftocht en wapenen. De hier volgende biezonderheden komen overeen met hetgeen wij van elders weten.

70. wegghen: fijne ronde wittebrooden, hier voor kogels.

71. Dat: indien.

73 vlg.: Mansfeld heeft zijn mannen tot bedaren gebracht, want dezen wilden de vijand vervolgen en afmaken.

80. haer: hun, nl. van de Spanjaarden.

84. Spinola had zijn zieken en gewonden achtergelaten.

[p. 214]

85

Doen den vyant vluchten met schant

 

Heeft hy, 'tdient niet versweghen,

 

Al sijn hutten gheset in brant,

 

Daer d'siecken aller weghen

 

Laghen en brande,

90

Menigherhande,

 

Het en was niet ter deghen.

 

 

 

Waer hoordemen 'teenigher stont

 

tGheen men hier heeft vernomen,

 

Ghequetsten, siecken diemen vont

95

Deed' den Prins in stadt comen,

 

En lietse vermaken ^96.

 

Voor alle saken,

 

Sy hoeven niet te schromen.

 

 

 

Sou den vyant ons dat wel doen,

100

Hy sou ons eer vermoorden,

 

Oft met ons naer de galghe spoen,

 

En dooden met de coorde,

 

Soomen veel lieden

 

Heeft sien ^104. gheschieden,

105

Soo wel zuyden als noorden.

 

 

 

Spinola heeft behaelt groot eer,

 

Voor Berghen, soot mach blijcken,

 

Alst u wel lust: coemt dan vry weer, ^108.

 

Om tselve te bekijcken,

110

Wacht de secreten ¹¹⁰

 

Van vijghen te eten,

 

Of anders moet ghy strijcken.

 

 

 

Ghy Burghers van Berghen op Zoom,

 

Wilt den Heer grootlijcks dancken,

115

Dat hy u heeft verlost ydoon,

 

Sijn hulp sal ons niet mancken ^116.,

 

Door onse ghebeden

 

Heeft hy ghestreden,

 

Verdreven 'sduyvels rancken ^119..

96. vermaken: behandelen, verbinden, genesen.

104. sien ontbreekt in M, niet in S.

108. Hier spreekt de dichter Spinola aan.

110 vlgg. De verzen zijn niet heel duidelik. Waarschijnlik betekenen zij: Wacht u voor geheime raadslagen en het eten van Spaanse vijgen; anders verliest gij het spel. Het is dan een waarschuwing voor de dreigende ongenade des konings. Vgl. n^o. 213, vs. 75.

116. mancken: ontbreken.

119. rancken: streken.

[p. 215]

120

Oorlof Princen, liefhebbers koen

 

Vant Vaderlant ghepresen,

 

Wilt u al tsaem tot vechten spoen,

 

En altijt veerdigh wesen,

 

Houden de leus,

125

Vive le Geus

 

Want sy Oraengien vreesen.