Geuzenliedboek

210.
Een nieu Liedeken, van't belegh van Berghen op Zoom, ende wat daer voren ghepasseert is. Als oock vande kompste vanden Grave van Mansveldt, ende den Hertoch van Bruynswijck. ⁺

Opde wyse: Gelijck't beghint.

Aenhoort doch allegare
Al na dees nieuwe mare
Wat tyding nu komt uyt Brabandt,
Hoe dat den Vyandt sterck ghemant,
Voor Bergen op den Zoome
Nu korteling was ghekomen
Om te winnen de Stadt playsant.

Sy wisten klaer voor oogen ⁸
Dat ons Prins was op getoogen
Met ons Leger hooger aen,
Dies dachten sy daer klare baen
Aldaer ontrent te vinden
Maer sy doolden als blinden
Soo ghy hooren sult doort vermaen.

Don Louwijs de Valasco ^15. koene,
Lichten alle Garnisoenen
Voor Sluys, uyt Brugge ende Dam,
Van Hulst, Gent, t'Antwerpen hy nam
Veel Matroosen en Bootsgesellen
Liet veel Ponten op Wagens stellen
Daer hy mede te Velde quam.

+ No. 210. Naar V. Ook in W. IJ. Bij V. L. CLXXXIX.
V geeft de toelichting: Anno 1622. den 18 Juny, [lees: July] heeft Ambrosius Spinola de Stadt Berghen op Zoom sterck beleghert. Nicolaes van Wassenaer Lib. 2 [lees: 3].
Het gedicht is nog voor het einde van het beleg gemaakt; zie het slot.
De zangwijze is wel dezelfde als van no. 182.

8 vlgg. Maurits was met de hoofdmacht van het leger in Kleefsland en had zelfs een deel van het garnizoen uit Bergen op Zoom ontboden. Toen deze ruiters te Breda waren aangekomen, zond Justinus van Nassau hen terug.

15. Velasco, Spinola's onderbevelhebber, begon met Steenbergen te bezetten, om toevoer en hulp van die kant onmogelik te maken.

[p. 206]

 

Van Antwerpen ongelogen,

 

Na Steenbergen getogen

 

Dat hebben sy met alle Man

25

Gevallen soo geweldich an,

 

Want daer lagen wilt versinnen

 

Maer twee Compagnyen binnen

 

Die en konden haer niet wederstaen.

 

 

 

Steenbergen zy verheerden

30

Van daer dat sy doen keerden

 

Na Bergen op den Zoom seer rat,

 

Sy meenden oock soo dese Stadt

 

Met gewelt te overvallen,

 

Maer haer Muyren ende Wallen

35

Die waren haer noch veel te glat.

 

 

 

Als die Tyding was gekomen

 

In Zeelandt wert vernomen

 

Dat den Vyandt sterck ghemant

 

Gevallen was soo in ons Landt

40

Terstont maeckten haer reede

 

De Burgers uyt alle Steden

 

En Soldaten seer abondant.

 

 

 

Daer wert ten selven stonden ⁴³

 

Veel Volcks in gesonden

45

Uut ons Leger even dra,

 

Het Regiment van Mons Fama

 

Met alle zijn nieuwe Geusen ^47.,

 

Die kregen haest de leuse

 

Dat was tijt te beletten scha.

 

 

50

Den vyandt doort neerstigh slaven

 

Doet hem wel sterck begraven

 

Te Burgh-vliet ^52., en te Noort-geest,

 

Int berghsche-bos ^53. noch alder meest,

 

Veel stucken gaet hy stellen

55

Al om die stadt te vellen,

 

Maer sy en zijn niet eens bevreest.

43 vlgg. Vooral uit Zeeland werden dadelik versterkingen gezonden, n.l. acht compagnieën. De 20e Julie kwam kolonel Famars met elf compagnieën, de raadsheer Campen met nog elf andere, en de volgende dag kolonel Hinderson met veertien kompagnieën Engelsen en Schotten.

47. nieuwe Geusen: nieuw aangenomen troepen, tegenover oudgedienden.

52. Burghvliet, ten Zuiden van Bergen op Zoom, aan het Kreekerak, op nog geen half uur afstand. Noort-geest, een half uur ten Noorden van de stad.

53. Met het berghsche-bos wordt waarschijnlik wel de Warande bij Burgvliet bedoeld. De meeste versterkingen toch der Spanjaarden waren aan de Noord- en de Zuidkant, zeker wel om te trachten zich van de waterwegen te verzekeren.

[p. 207]

 

Ons soldaten lustich vechten

 

Teghen die spaensche spechten

 

Sy gheven dapper vier daer uyt

60

Sy slaen malkander op de huyt,

 

Sy vallen uyt by vlaghe,

 

Soo wel by nacht als daghe,

 

Ende krijgen seer goede buyt.

 

 

 

Men heeft nu korts vernomen

65

Dat den vyandt was ghekomen

 

Die meenden met gheweldigher handt,

 

Te vallen in ons bolwerck playsant,

 

Maer sy lichten soo haer hacken

 

Dat veel spaensche Casacken ^69.

70

Daer bleven voort ghelach te pant.

 

 

 

Signoor als den verstoorden

 

Songh soo misericoorde,

 

Want hy was in groote noot

 

Daer bleeffer wel thien hondert doot

75

Die reste met oneeren

 

Moeste met schande keeren,

 

Want haer hooft was haer te groot. ^77:

 

 

 

Vier hondert ghequest, ghewonden

 

Na Antwerpen ghesonden

80

Die op waghens zijn ghelacht ^80.

 

En so na't Hospitael ghebracht,

 

Signoor die mach wel peysen

 

Nae 't Vagevier te reysen,

 

Want sy worden daer al verwacht.

 

 

85

Oft zy dit noch wel weten

 

'Tmach haer al zijn vergeeten

 

Dat den Prins van Parma vermelt ^87.

 

Voor berghen lach met groot ghewelt

 

Na dat hy had daer vooren

90

Thien duysent man verlooren

 

Most met schande ruymen het veldt.

 

 

 

Soo dat sy niet en schromen

 

Binnen Bergen op den Zoome,

 

Want zy zijn ghenoech voorsien,

95

Van Ruyters ende vrome Krijgslien,

 

Te strijden met Orangien

 

Tegen't ghewelt van Spangien,

 

En den vyandt wel weere bien,

69. Casacken: mantels.

77: Zij hadden een zwaar hoofd; zij hadden geen moed meer.

80. ghelacht, om het rijm voor gelegd.

87. In 1587 had Parma tevergeefs Bergen op Zoom belegerd.

[p. 208]

 

Den vyandt met groote hoopen

100

Zietmen seer veel verloopen,

 

Want zy lyden groot ghebreck,

 

Broot, en kaes, boter en speck

 

Is overvloedich diere,

 

Acht stuyvers een kanne biere,

105

Dat breeckter soo veel den neck ^105..

 

 

 

Uut Duytslandt sonder schromen ¹⁰⁶

 

Is oock over ghekomen

 

Den Edelen Graef van Mantsvelt fris

 

Metten Hertogh van Bruynswijck gewis,

110

Wel met sesthien duysent manne,

 

Zy zijn ghekomen anne

 

By ons Leger, dat is ghewis.

 

 

 

Als zy na brabant quamen,

 

Tusschen Gembloers en Namen, ^114.

115

Meynde Cordua met ghewelt

 

Te wederstaen den Graef Mantsvelt

 

Maer hy sloeger sonder treure

 

Met den Hertogh lustich deure

 

Cordua die most ruymen het veldt.

 

 

120

Dus laet ons mans en vrouwen

 

Bidden met vast betrouwen,

 

Dat Godt ons Prince kloeck vailjant

 

Wil geven wijsheyt en verstant,

 

En oock ons Heeren Staten,

125

Alle Ruyters en soldaten

 

Die vroom strijden voort vaderlandt.

105. neck. Alle drukken hebben beck; toch is dit zeker niets dan een drukfout.

106 vlgg. Na de mislukte poging van Frederik V om de Paltz te heroveren, waren zijne legers onder Mansfeld en Christiaan van Brunswijk door de Staten in dienst genomen.

114. Meestal wordt deze slag, 29 Aug. 1622, naar Fleurus genoemd. De Spaanse bevelhebber Cordova had ook in Duitsland reeds tegen hen gestreden.