Geuzenliedboek

209.
Een nieu Lied, gemaect vanden Heerlijcken Tocht gedaen in Brabant, door den doorluchtighen Prince Graef Hendrick van Nassouwe, geschiet in Mey ⁺

op de wijse: Van Jaques de langhe.

Hoort toe ghy Mans en Vrouwen
Met sinnen wel bedocht
Graef Hendrick van Nassouwen
Die heeft ghedaen een tocht
Met Ruyters en soldaten besocht
Die brabantsche Lantdouwen,
En heefter de boeren soo wel gherocht ^7.
Sy moghent hooft wel klouwen.

Dat menich mensch aensaghen
Is hy getrocken vry
Al uyt des Graven haghe,
Met Soldaten en Ruytery
Sy waren altemael even bly,
Ghetrou aen allen inden
Elck een dreef couragie ter ty,
Om een goet buyt te vinden.

Dees Vergaringh ^17. sachmen houwen
Tot Breeda hoort nu mijn reen
Voor Mannen ende vrouwen
Met Ruyters soldaten by een,
Graef Hendrick sprack sonder gheween
Kloeckmoedigh met goe zeden
Als een Vader sal ick u voortreen
Volcht mijn in u gheleden.

+ No. 209. Naar L. Verder alleen in M. S. Niet bij V. L.
Het lied behandelt de strooptocht van Frederik Hendrik in 1522 in Brabant.

7. gherocht: geraakt.

17. vergaringh: het samentrekken der soldaten.

[p. 202]

25

Des avonts zijn sy ghescheyden

 

Seer lustigh en wel bedacht

 

Marcheren over de Heyden,

 

Al inden duysteren nacht,

 

Na Heerentals ^29. soo met al ons macht

30

Om de stadt te aenvaten ^30.

 

Maer sy hebben op onse comste verwacht

 

Dat wyt ^32. moesten verlaten.

 

 

 

Des morghens onverdroten

 

Trocken wy daer van daen

35

Doen hebben sy gheschoten

 

Maer ten mocht ons niet schaen

 

Drie peerden dooden sy, hoort vermaen

 

Maer wy al sonder falen

 

Trocken doen na de demmer ^39. saen,

40

Om ons schae te verhalen.

 

 

 

Daer maeckten wy ter eeren

 

Een Brugghe verstaet wel my

 

En gingen doen marcheren,

 

Daer over met ons partij

45

Tot Hooften ^45. legerden ons wy,

 

Ten heeft ons niet verdroten

 

Voor dat Kasteel met moeden bly

 

Hebben lustigh gheschoten.

 

 

 

Met drie veltstucken schoone

50

Schoten wy al den dach

 

t'Was haer een sober kroone ^51.

 

Sy weerde haer somen sach

 

Maer smorghens maeckten sy gheclach

 

Sy riepen Prins vol eeren

55

Wy gheven ons op met goet verdrach

 

En willen niet schermutseren.

 

 

 

Doen namen wy ons ganghen

 

Ick seght u overluyt,

 

Namen de Boeren ghevanghen,

60

Die Soldaten trocken daer uyt

 

Sy gaven Pekuniam tot een duyt

 

Aen ons Prins met verstanden

 

Doen trocken wy daer weder uyt,

 

Sonder yet te verbranden.

29. Heerentals 25 km. ten Oosten van Antwerpen. De afstand van Breda is natuurlik veel te groot om in één nacht af te leggen, zoals hier schijnt te worden bedoeld.

30. aenvaten: bemachtigen.

32. wyt. S syt, drukfout — : zodat wij er van moesten afzien.

39. de demmer: de Demer, een zijrivier van de Dijle.

45. Hooften schijnt de naam van een kasteel te zijn. Op onze kaarten vinden wij het niet.

51. Zij legden er weinig eer mee in.

[p. 203]

65

Wy vertrocken int leste

 

Int openbaer niet stil

 

Doen sprack ons Prins ten besten

 

Soldaten sonder gheschil ⁶⁸

 

Dat gheen konterbusy gheven en wil

70

Sey hy al met verstanden

 

Woest en Brant, treckt op den tril ^71.

 

Ick gheeft u al in handen.

 

 

 

Veel dorpen ongheloghen

 

Staken wy inden brant

75

Doen zijn wy voort ghetoghen

 

Na Leuven al in Brabant

 

De Voorstadt hebben wy aengherant

 

Als doen ^78. na ons behaghen

 

Ghy Jesuwijten met onverstant

80

Ghy moghet de Paus ^80. wel claghen:

 

 

 

Van daer na Brussel schoone,

 

Weken wy abondant

 

Die Voorstadt tonsen loone,

 

Hebben wy afghebrant

85

Oock het speelhuys ^85. van die Infant

 

Kreghen wy sonder drijven,

 

Veel Kappen en Kasuijvels, want ^87.

 

En vande ronde schijven

 

 

 

Voor Leeuwen thaerder onvromen

90

t'Moet u mee zijn ghewaeght

 

Daer zijn wy by ghecomen

 

Dat sy oock hebben beclaecht

 

En hebben de Voorstadt afgheblaeckt

 

Van daer na Mechelen mede

95

Hebben wy de Boeren soo wel gheraeckt

 

Dat sy heel zijn tonvreden.

 

 

 

Van daer zijn wy ghescheyden.

 

En trocken doen met ons macht

 

Na Tuernout ^99. over de Heyden

100

Daer laghen wy al den nacht

68 vlgg.: Al wat geen schatting wil betalen, kunt gij alles zonder onderscheid verbranden en verwoesten.

71. op den tril: op den loop; dus treckt op den tril: ga maar aan de gang.

78. Als doen: toen.

80. Paus. S Prins; blijkbaar heeft hij gedacht aan ‘klagen over’ i.p.v. ‘klagen tot’.

85. speelhuys: buitenplaats.

87. Alle drukken hebben na Kasuijvels een komma. want voor gewant = gewaad. Kasuyvels want is dus vrijwel hetzelfde als: Kazuivels.

99. Teurnout: Turnhout.

[p. 204]

 

Te Gheel hebben sy ons victali ghebracht

 

Om daer niet te logheren

 

Sy waren vervaert voor haer schapen sacht

 

Dat wy die souden scheren.

 

 

105

Doen zijn wy weer gheganghen

 

Met trompetten en trommels gheluyt

 

En oock met ons ghevanghen

 

Die den Prins int besluyt

 

Al op de heyde liet vry gaan uyt

110

Maer eene met verstanden ¹¹⁰

 

Die most betalen tot een duyt

 

Of so lang blijven te panden.

 

 

 

Doen wy tot Breda quamen

 

Met Ruyters Soldaten by een

115

De Jonghers sonder blamen

 

Vierkante mutsen serteen

 

Die hadden sy op het hooft ghemeen

 

Kasuyvels menigherhanden

 

Hoort nu ghy Papen na mijn reen

120

Tis voor u groote schanden.

 

 

 

Tis wel om te beclaghen

 

Dat den Prince soo hier ontrent ^122.,

 

Wy Papen en Monicken ten daghen

 

Moeten loopen uyt ons Convent

125

Ons Cappen blijven te pande Jent ^125.

 

Och Vader Paus ten daghen

 

Helpt ons doch int leste ent ^127.

 

En hoort ons bitter klaghen.

 

 

 

Want sy comen verrassen

130

Ons daghelijcks soo men siet

 

Die spillen vallen in d'assen ^131:

 

Aenhoort doch na dit Liet

 

In Paterborn is oock verdriet ¹³³

 

Daer den Hartoch met verstanden

135

Ons grooten Godt van Soest met vliet ⁺

 

Is ghebleven te panden, ⁺

110 vlgg. De bedoeling zal wel zijn, dat al de gevangenen losprijs moesten betalen, en dat voor al die losprijzen de ééne gevangene werd vastgehouden.

122. ontrent. Waarschijnlijk moet men er is bij denken, dus: dat de Prins hier zoo in de buurt is.

125. jent: fraai. Dit zal wel bij cappen horen.

127. int leste ent: ten langen laatste.

131: Alles loopt mis.

133 vlgg. In Januarie 1622 bezette Christiaan van Brunswijk de stad Paderborn. De gouden en zilveren heiligenbeelden en de zilveren kist van de heilige Liborius liet hij smelten en van het metaal munten slaan met het opschrift: Gottes Freund, der Pfaffen Feind.

+ Ons grooten Godt v. Soest is dus onderwerp.

+ — te pande bliven: verloren gaan.

[p. 205]

 

Oorlof Princen en Heeren

 

Soldaten en Ruytery

 

Wilt u vromelijck weeren

140

Al tegen u weder partij,

 

Breeckt des vyants aenslaghen ten ty

 

Weest trou al met Oraengien

 

Godt sal ons helpen met moeden bly

 

Teghent ghewelt van Spaengien.