Geuzenliedboek

170.
Veldt-slach, gheschiedt in Vlaenderen en by Nieupoort, door Albertus ten een sy, ende Maurits Prince van Orangien ter ander sy, daer den Admirant met veel groote Heeren gevangen wiert, ende de nederlage cregen, 2 July. ⁺

Stemme: In een Prieel van Bloemen etc.

Nu looft den Heer al t'same
Zijnen heylighen name
Prijst oock nae den betame
Eeuwich voor alle saken,
Wijt en breet gaet de fame
Van zijn goetheyt bequame
Niemant hem dan en schame
Zijnen roem groot te maken,
Want hy is den crijchs-man
Die voor ons strijden can
Also wy mercken dan
Dat hy recht voren an ^12:
Dus wilt den lof verclaren
Vanden Heer der heyrscharen
Ghy zijn trouwe dienaren,
Want hy wil zijn
Onsen bescherm-heer fijn.

+ No 170. Naar S. In geen andere druk; ook niet bij V.L.
Opschrift. Ook hier Juny i. p. v. July.

12: Dat hij van te voren gereedmaakt, voorbeschikt.

[p. 94]

 

Den vyant na d'usance

 

Die quam met zweert en lance

20

Voor Bommel fray ten dance

 

Maer t'spel ginck hem bedroeven

 

Hy en sach daer gheen kanse

 

Daerom maeckten een Schance

 

En stelde zijn finance ^24:

25

Tot den winter te toeven

 

Om also over d'ijs

 

Te comen seer propijs ^27.,

 

Maer God den Heere wijs

 

Sy eeuwich lof en prijs

30

Ginck hem den wech toepalen ^30.

 

Met veel sneeus sonder falen

 

Muyten ginghen die Walen

 

In Sint Andries

 

Elck zijn betalingh hies ^34..

 

 

35

Als het vriesen cesseerden

 

En dat sneeuwen mineerden ^36.,

 

Seer haestelick marcheerden

 

Onsen Vorst van Nassouwen,

 

De Schansse hy sommeerden

40

Die Hollandt perturbeerden ^40.

 

Maer sy lien persisteerden

 

Het Fort seer wel te houwen

 

Doch ten duerden niet lanck

 

Al haer voornemen stranck

45

Want den noot haer bedwanck

 

Dat sy teghens haer danck

 

Zochten om t'appoincteren ^47.

 

D'welckmen ginck accorderen,

 

Doen sachmen triumpheren,

50

Het Landt ydoon

 

Om de victory schoon.

 

 

 

Daer nae zijn Excellenty

 

In aller diligenty

 

Door des Landts assistenty

55

Vergaerden 2. duyst schepen,

 

Niemant wist zijn intenty

 

Waer toe al dees inventy

 

Bereyt wert imprudenty ^58.

 

Oft het wert niet begrepen,

60

Maer Juny twintich een

 

Zeylden sy groot en cleen

 

Nae Philippyn soo 't scheen

 

Daer sy alle ghemeen

 

Door Vlaend'ren zijn ghetoghen

65

Stont voor des Vyants ooghen

 

Brugghe moest oock ghedooghen

 

Voor by de stadt

 

Te nemen haren padt.

 

 

 

Oudenborch stont eerst ane ^69.

70

Want dat lach op de bane

 

Om na Nieupoort te gane

 

Daer ons volck wilde wesen,

 

Albertus Schans voortane

 

Conde niet wederstane

75

Ons ghewelt soo ick wane,

 

Maer gavent op tot desen.

 

Doen trock het Legher voort

 

Na de stadt van Nieupoort,

 

Zijn Excellenty hoort

80

Aenboot hen goet accoort,

 

Doch soo zijt niet op gaven

 

Soud' hyse haest om graven

 

Aen weer zijts vande haven

 

Zijn gheschut koen

85

Soud' de Poorten op doen.

 

 

 

Albertus met zijn Papen

 

Heeft hier niet op gheslapen

 

Maer al zijn Spaensche knapen

 

Van wijt en zijts ontboden,

90

Om ons volck te betrapen

 

Stelden sy hen in wapen

 

Het was doen al claer schapen ^92:

 

T'quam hem al toeghevloden,

 

Ja tot van by Maestricht

95

Wert het volck opghelicht

 

Nacht en dach onghezwicht

 

Marceerden sy seer dicht,

24: en besloot zijn onkosten tot de winter uit te stellen.

27. propijs: gunstig.

30. toepalen: versperren.

34. hies: eiste.

36. mineerden: verminderde.

40. perturbeerden: lastig viel.

47. appoincteren: een overeenkomst sluiten.

58. imprudenty. Als dit woord hier een betekenis heeft, moet het zijn: men noemde het een onvoorzichtigheid, of men begreep het niet.

69. stont eerst ane: had de eerste stoot te verduren.

92: Alles stond klaar. Schapen is hier wel alleen om het rijm gekozen.

[p. 95]

 

Te Peerd' en oock te waghen,

 

Wert het voet-volck gedraghen

100

Soo datse in vier daghen

 

Meest al haer macht

 

Hebben by een ghebracht.

 

 

 

Oudenborgh quam in handen

 

Weder van ons vyanden

105

Want sijt vooreerst aenranden

 

Met haren gantschen Legher,

 

Accoort voor den vailjanden

 

Wert ghemaeckt met verstanden

 

Maer braken t'harer schanden,

110

Daer bleef menich stout vegher ^110.

 

Twee Schanssen daer ontrent

 

Werden oock aengherent,

 

En hebben daer gheschent

 

Boven t'appoinctement ^114.

115

Al ons vrome Soldaten

 

Wreedelijck boven maten

 

Maer 'sanderendaechs saten

 

Sy vol van schrick

 

Meest inden selven strick.

 

 

120

Onsen Prince cloeckmoedich

 

Die creech die wete spoedich

 

Dat den vyandt verwoedich

 

Met zijn macht quam aensetten,

 

Hy sant hen teghen vroedich

125

Twee regimenten goedich ^125.

 

Om des Vyandt seer bloedich

 

Voornemen te beletten,

 

Maer werden inde vlucht

 

Gheslaghen met gherucht,

130

Daer bleeffer int ghesucht,

 

Ten is voorwaer gheen clucht

 

Veel cloecke Capiteynen

 

Vochten daer als Romeynen

 

Om alsoo te vercleynen

135

S'vyandts macht groot:

 

Maer bleven meest al doot.

 

 

 

Den vyandt vol van glory ^137.

 

Vervolchde zijn victory

 

T'lach hem inde memory

140

Dat den slach was ghewonnen

 

Melis in de cibory

 

Ten is gheen allogory ^142.

 

. . . . . . . . . .

 

Danckten sy onversonnen ^144.

145

Maer Godt die eeuwich leeft

 

Voor wien het aertrijck beeft

 

En de victory gheeft,

 

Die hem vast'lick aencleeft

 

Aensach al haer vermeten

150

Al is hy hooch gheseten ^150.

 

Hoe sy waren ghebeten

 

Om t'Christen bloet

 

Te treden onder voet,

 

 

 

Seer haest al sonder beyden

155

Ginck elck zijn volck bereyden

 

En in slachorden leyden

 

Daer den prijs was te geven

 

Sijn Excellenty seyden

 

Tot zijn volck op der heyden

160

Ick sal u niet afscheyden

 

Soo langh' als ick sal leven,

 

Strijt vroom voor t'Vaderlant

 

En voor Gods woort playsant

 

Met dat zweert inde hant

165

Trat hy voor aen constant,

 

T'gheschut seer dapper speelden

 

T'welck den vyant verveelden

 

Om dat het veel volcx heelden ^168.

 

Die daer subijt

170

Doot bleven inden strijt,

 

 

 

Ons volck doen manlick vielen

 

En maeckten seer veel zielen ^172.

 

Onder de Spaensche fielen

 

Door het houwen en kerven,

175

Men sach den vyandt crielen

 

Die ons wilden vernielen

110. vegher, dat anders ‘drinker’ betekent, wordt hier voor ‘vechter’ genomen. Misschien. dacht de dichter aan zwaardveger.

114. appoinctement: verdrag.

125. Dat waren de afdelingen van Graaf Ernst.

137. Aan deze strophe ontbreekt een regel, waarschijnlik vs. 143.

142. allogory: allegorie, beeldspraak; hier: verzinsel.

144. onversonnen: onverstandig.

150. Wonderlike bijvoeging!

168. heelden: deed verdwijnen.

172. maeckten zielen: sloegen dood; door de dood toch wordt de mens enkel ziel.

[p. 96]

 

Maer toonden haest de hielen,

 

Doch moesten leeren sterven,

 

Menighen Spaenschen Helt

180

Bleef daer ligghen int velt

 

Sonder die met ghewelt

 

Gevangen wiert gestelt,

 

L'Admirant de quade reste ^183.

 

Gheensins een vande beste

185

Die wert daer oock int leste

 

Teghen zijn wil

 

Gevangen int gheschil ^187..

 

 

 

Senioor badt om ghenaden ^188.

 

Maer het was al te spade

190

Hy moeste t'zijner schade ^{190, 191.}

 

Leeren den eedt betrachten

 

Men sloech op niemant gade

 

Hoe cloeck hy was van dade

 

Oft oock edel van zade

195

Zy moesten al versmachten

 

Albertus vol van list

 

Wert langhen tijdt ghemist,

 

Soo dat hier wert ghegist,

 

Dat hy oock was ghekist,

200

Want hebben daer te stonden,

 

Syn Courcelet ^201. ghevonden.

 

. . . . . . . . . . .

 

Wert op dat pas

 

Ghecreghen alsoo ras.

 

 

205

Meest s'vyants Officieren,

 

Ginghen wy daer schoffieren ^206.,

 

En dat na krijchs manieren,

 

Niet soo tyrannen pleghen

 

Men sach in ons quartieren,

210

Hondert acht Vaendels zwieren

 

Die wy door Gods bestieren,

 

Vanden vyant vercreghen

 

. . . . . . . . . . . ^213.

 

Stont daer gheschildert in

215

En oock kruysen niet min,

 

Recht na den Roomschen sin,

 

Sy meenden door dees fablen,

 

Victorie te cablen ^218.

 

Maer God als den notablen,

220

Gheensins en greyt ^220.

 

Alsolcken ydelheyt.

 

 

 

Veel vande principale

 

Heeren int generale

 

Ginghen nae Plutos sale,

225

Sonder eenich vertrecken

 

Laberlote ^226. den Wale,

 

Quam daer ooc in s'doots quale,

 

Recht na zijns Meesters tale,

 

Met noch meer groote gecken

230

Veel Spaensche Heeren snoy,

 

Hoefden daer geen convoy

 

Don Ambrose Loondroy

 

En Don Sappena ^233. moy,

 

Met noch meer Spaensche dwergen

235

Sullen ons niet meer terghen,

 

Noch oock geen moordaet vergen

 

Fresne is daer

 

Met Standly ^238. den verraer.

 

 

 

Al dees Spaensche Seignoren,

240

Hadden met eedt ghezworen.

 

Ons al t'samen te versmoren,

 

Sonder eenich ontfermen

 

Maer God heeft zijnen thoren

 

Op hen gestort te vooren

245

En ons zijn uytvercoren

 

Voor hen willen beschermen:

 

Hierom laet ons certeyn,

 

Godt loven alghemeyn

 

Dat hy dees Landen cleyn

250

Voor dat ghespuys villeyn

183. reste, waarschijnlik alleen genomen om een rijmwoord op leste te hebben. Men zou anders kunnen denken aan het figuurlik gebruik in de zin van: bezinksel, droesem.

187. gheschil: strijd.

188. Aan deze strophe ontbreekt een regel, waarschijnlik vs. 202.

190, 191. Hij moest zweren geen pogingen tot ontvluchting te doen.

201. Courcelet: borstharnas; Fr. corselet.

206. schofferen: schenden, van hun pronk beroven. Zij deden dat op eerlike krijgsmanswijze, dus zonder doodslag of mishandeling.

213. Dit vers ontbreekt. Misschien luidde het: De Hemelkoningin.

218. cablen, hetzelfde als kavelen: verkrijgen, behalen.

220. greyt: behaagt.

226. Laberlote zie bij no 168, vs. 97.

233. Kolonel Sapena is niet in de slag gesneuveld, maar gevangen genomen en is daarna aan zijn wonden overleden.

238. William Stanley had 29 Jan. 1587 Deventer aan de Spanjaarden verraden. Hij is echter niet bij Nieuwpoort gesneuveld, maar eerst 3 Maart 1630 te Gent overleden.

[p. 97]

 

Bewaert in allen percken

 

Dus laet ons recht bemercken

 

Gods wonderlijcke wercken

 

Want hy ten val

255

Brenght ons vyanden al.

 

 

 

Lof Prince Godt almachtich

 

Lof onsen Heylant crachtich

 

Eeuwighen loff eendrachtich

 

Zy u aen allen Enden,

260

Lof noot-helper waerachtich

 

Die u volck zijt ghedachtich

 

Als ons den vyandt prachtich

 

Geheelijck wilde schenden:

 

Looft hem al onghetreurt

265

Wiens goetheyt eeuwich deurt

 

En den vyandt verscheurt

 

Soomen voor ooghen speurt

 

Hy leert tot allen tijden

 

Onsen Vorst kloecklijck strijden

270

Daerom wil ick belijden

 

Godt is mijn Borght: ^271.

 

Die voor ons allen sorght.

271. Deze regel bevat de zinspreuk, waarmede de dichter no 199 en 200 heeft ondertekend. Het was de Middelburgse rederijker Hendrik van Kannenburch, van wien ons verder alleen gedichten van 1629 bekend zijn. Zie Van Doorninck, Bibl. v. Anonymen; Frederiks, Biographisch Woordenboek; Te Winkel, Ontwikkelingsgang II, 87, tweede druk III, 398.