Geuzenliedboek

167.
Een Nieu Liedeken vanden Slach voor Nieupoort. 1600. ⁺

Op de wyse: Het Nachtegaelken kleyne.

T'Gulde Jaer sestienhondert
July den tweeden dach,
Heeft God zijn kracht ghetoont
Twelck menich mensch verwondert
Want in desen veltslach
Wert niemant niet verschoont
Hoe Edel gheparsoont,
Yeder moest de kop bieden
Lustich vallende an,
Gheen moest aen weer-zy vlieden
Elck street als een Crychsman.

Graeff Maurits van Nassauwen
Rydend' als een vroom Helt
Gaf die Soldaten moet,
Segghende dat sy souwen
Haer kloeck quyten int velt
Want t'koste lyff en goet,
En sprack op staende voet:
Siet hier de plaets om vechten, ^19.
De Zee hebdy aldaer,
Strijt kindren als Lantsknechten
Ick wil u zijn een Vaer.

+ No 167. Naar I. Verder in J. L. M. O. P. AA-DD. Bij V.L. CLVIII; Van Vloten II, 353. De wijs is dezelfde als Almande Prins de Parma, afgedrukt bij Valerius blz. 114. Vgl. Van Duyse II, 1777.

19. Bor IV, 651: ‘Sijn Excellentie [heeft] sich alom by de troepen gevoecht, de selve animerende en daer by vermanende, na dien men de zee aen d'een sijde en des Vyands macht aen d'ander sijde hadde, sonder retraite of eenige andere uitkomste ter wereld, dan daer door te slaen.’

[p. 84]

 

Tvolck is moedich en rustich ^23–28:

 

Tot den Vyant ghetreen

25

Die hem deed deysen wat,

 

Graef Lod'wijcx Crychslien lustich

 

Hem op d'oude plaets d'een,

 

Wederom keeren rat,

 

Graeff Ernst volck stont prat ^29.

30

De nieu Geusen ^30. niet weken,

 

Neemt moet Monsieur Veer riep:

 

Gent quam ter zyd' ghestreken ^32.

 

Wiens Ruyt'ry niet en sliep.

 

 

 

Zijn Excellentie vrome ^34.

35

Stelden t'Casquet opt hooft

 

En sprack, mannen tis tijt,

 

Datmen geen doot moet schromen

 

Godt Almachtich ghelooft,

 

Zal ons helpen met vlijt

40

Elck Troup viel aenden strijt,

 

En hebbense soo gheslaghen

 

Den Vyandt inde vlucht.

 

Die hem van dees neerlaghe

 

Grootelijcks vint beducht.

 

 

45

Daer end op ander plaetsen

 

Schier thien duysent Man bleeff

 

Wel twee duyst aen ons zijdt.

 

Zoo ghinght daer op een Caetsen ^48.

 

Elck voor ander aendreeff ^49:

50

Om den buyt end t'proffijt

 

Spyt Paep Jan ^51. diet benijt:

 

Albartus Aertzhertoghen ⁵²

 

Van Oostenrijck doen sach

 

Zijn doot schier mee voor ooghen

55

Twas hem een hart ghelach.

 

 

 

Veel Edelen end heeren

 

Meer danmen noemen mach

 

Zijnder ghebleven doot

 

Soo ginght op een schaepscheeren ^{59, 60.}

60

t'Bleeffer meest aende Pan

 

Men hieu, men stack, men schoot

 

Den Admirant hem boot ^62.

 

Ghevanghen, die dick smaelden

 

Op den Hollantschen Kaes

65

Die hy wel dier betaelden

 

Want twas vant nieuwe graes.

 

 

 

Comt eens Jantgien van Spaengien

 

Alst u lust wederom,

 

End deckt den Geus wat op ^69.

70

Hoe smaken u d'Oraengien? ⁷⁰

 

Seigneur weest willecom,

 

Proeft Nederlants sopperlop ^72.,

 

Papou die creech den klop,

 

D'ontrouw is daer vergolden

75

Aen die Schotten ghedaen,

 

Die ghy T'oldenborch scholden ^76.

 

End moortlijck hadt verraen.

23–28: Het volk is moedig tegen de vijand opgetrokken en deed hem deinzen. De troepen van Lodewijk dreven hem daarna snel naar zijn oude plaats terug. Hiermede wordt zeker wel gedoeld op de hevige aanval van Lodewijk Gunther's ruiterij op de Spaanse ruiters, waardoor dezen naar Nieuwpoort vluchtten.

29. De troepen van Graaf Ernst hadden werkelik moedig stand gehouden, maar niet in de eigenlike slag. Zij waren in de voorafgaande nacht vooruitgezonden om de vijand tegen te houden en waren daarbij voor het grootste gedeelte gesneuveld.

30. Met de nieu Geusen worden volgens Bor de Walen bedoeld, die na de overgave van St. Andries in de dienst der Staten waren overgegaan.

32. Walraven Baron van Gent, oudste zoon van de Heer van Oyen.

34. Op een gegeven ogenblik, toen zijn ruiterij begon te wijken, heeft Maurits zelf aan het hoofd van een afdeling zich tussen de vluchtenden en hun vervolgers geworpen en heeft zo de kans doen keeren.

48. Caetsen: Hier weer het beeld van het kaatsspel.

49: Ieder trachtte de ander voor te zijn.

51. Paep Jan; scheldnaam voor de Spanjaarden.

52 vlg. De aartshertog was een van de laatsten, die het slagveld ruimde.

59, 60. Zo werden zij geteisterd: het merendeel kwam om.

62. 'Mendoça (door zijne vluchtende ruiters verlaten) alleen van een knecht vergezeld door de duinen zich bij den aartshertog willende voegen, viel in onze handen.' ( Bosscha).

69. opdecken: te smullen geven, tracteren, klop geven.

70 vlg.: Hoe smaken u de Oranjeappelen? Welkom hier! Proeft eens van onze brij.

72. sopperlop: een grappige verlenging van sop.

76. De Aartshertog had de Schans Oldenburg (nu Oudenburg aan de lijn van Brugge naar Oostende) ingenomen op voorwaarde, dat de bezetting naar Oostende mocht aftrekken. Deze belofte werd niet gehouden, ( Bor IV, 651).

[p. 85]

 

Prince, Heer God Almachtich

 

Zijn Excellency gheeft,

80

Wijsheyt, end goet verstant,

 

Dat hy wel end eendrachtich

 

Regeert soo lang hij leeft,

 

Tot rust vant Vaderlant,

 

Verknoopt Lis ^84., Pyl en bant,

85

Der Edeler Heeren Staten

 

Met een ghemeen spreekwoort,

 

Op Godt wy ons verlaten

 

D'Eer hem alleen toebehoort ^88.. ⁺

84. lis: lus. De bedoeling zal wel zijn: hij knoopt lus, pijl en band te zamen door zijn spreuk ‘Je Maintiendrai’.

88. toebehoort. M. P. AA-DD beter behoort.

+ In O volgen nog de, blijkbaar later toegevoegde verzen:

Hier is het eynde,
Vanden slagh in Vlaenderen,
Soo ick wel meynde,
Daermen hout, vallen Spaenderen.