Geuzenliedboek

165.
Een Nieuw Liedeken, vande Moordaedigheyde van Anthonius Schets, Heere van Grobbendonck, gheschiet aen den Edele Heere Mons Breaute by 'sHertoghen-Bos, ⁺

De Stemme: vanden 51. Psalm, Ontfermt u over my arme sondaer.

O Neroos herte zijt ghy noch niet doot
Datmen u wonden ^2. noch alsins moet speure,
Twelck men onlanghs by den Bos sach gebeure
Van Grobbendoncks volck, seer vileyn en snoot
Aen een vroom Helt, genaemt Mons Breaute
Na dat hy schier een uyre was ghevanghen ^6.
Diet Geertruyden Bergh als een Romeyn uyt ree
Sijn twintichster na den kamp met verlanghen.

Ghy Kaims broetsel, Pharo opstinaet
Hoe langhe wilt ghy noch in wreetheyt blijven
Fy Grobbendonck, dat men u daet moet schrijven
Die ghy onlanghs bedreven hebt seer quaet,
Eerloos, Meyneedich, ontrou is u werck,
Vol Tyranny, twelck is een quade beeste:
Want de boosheyt regeert u herte sterck,
Doch in het Bos schuylen de moorders meeste.

+ No. 165. Naar S. Verder in V. AA-DD. Bij V. L. CLVI; Van Vloten II. 349.
De tekst van V is gelijk aan S. Maar in AA-DD wijkt de tekst herhaaldelik zo sterk af, dat het niet mogelik is alle varianten op te geven. Er is ook geen enkele betere lezing bij. Wie ze begeert te kennen, leze het gedicht bij Van Lummel, die wel CC gebruikt heeft, en de lezing daarvan tamelik nauwkeurig weergeeft; maar vs. 12 heeft hij overgeslagen.
Van het gevecht, dat 5 Febr. 1600 op de Vuchtse heide plaats had, tussen de Franse edelman in dienst der Staten, de Heer van Bréauté met 20 zijner ruiters tegen Gerard Abrahamsz, genaamd Leckerbeetgen, met een gelijk getal ruiters, allen behorende tot de bezetting van Den Bosch, geeft Bor IV, 601 in de aanvang van het 37e boek een uitvoerig verhaal. Lekkerbeetje en zijn broer en enige anderen behoorden tot de Bergverkopers.

2. u wonden: de wonden, die gij toebrengt. Doordien dit niet begrepen werd, maakte men er later u moordt van.

6. Dus niet in de hitte van de strijd, wat nog verschoonbaar zou geweest zijn, maar met kalm overleg.

[p. 80]

 

Dit is gheschiet sprockel den vijfden dagh

 

Int gulde Jaer, alsmen schreef sestienhondert,

 

In wellick feyt menigh mensch was verwondert

20

Vande kloeckheyt diemen aen dit volck sach

 

Geroepen zijnde twintich elck parthy:

 

Ons volck uyt den Bergh reden sonder flouwen

 

Maer reden de Stadt vanden Bos te by,

 

Komende door bedrogh in groot benouwen.

 

 

25

Den oorsprongh waer door dat dit is geschiet

 

Is gheweest den hooghmoet aen beyde syden,

 

Dat twintich teghen twintich souden strijden

 

Daer van wort een contract beschreven, siet

 

Hoe dat daer alle dinghen soude toegaen

30

Doch Breaulte heeft meer als woort gehouwe

 

Waer door dat hy int eynde is verraen

 

Datse schelmen en moorders te veel betrouwe.

 

 

 

Onder Grobbendoncks volck zijn geweest

 

Achthien Berch ^34. verkoopers, of lant verraders

35

Som gebannen, gegeesselt, als boos daders,

 

Binnen Dordrecht kleyn Harmen onghevreest ^36.

 

Sulcx is daert wilt, dat inden Bos rigneert

 

Schelmen, dieven, en eer vergeeten boeven,

 

Den Borgher vroom wort hier niet getoetseert, ^39:

40

Dan d'overloopers, moorders vol bedroeven.

 

 

 

Het over-hooft hier van is Grobbendonck,

 

Die oock het bloet dronck van dees vrome Helden

 

Jan van Mille ^43. u daet moetmen vermelden,

 

Dat ghy vermoorde d'Edel Heere jonck,

45

Mons Breaute, een Krijghsman tot den endt,

 

Grobbendonck most, maer dorste self niet kome ^46.

 

Waer door zijn boosheyt sal blijven bekent,

 

Zijn ontrouheyt dee hem voor de doot schrome.

 

 

 

Hy sont ons volck uyt de Bosch kaes en broot,

50

Segghende dat zy een hart soude maken,

 

Coragie en moet, eer heur de Stadt ^51. sou naken

 

Met den Trompetter hy hun sulcks ontboot,

 

Mons Breaulte sulck spotten wel verstont,

 

Dat kasen broot, oft wijn hy niet begeerde,

55

Maer nam dit lecke-beetjen inden mont

 

Zijn Wapenen dit alderbest verteerden. ^56.

34. Berch. S Berck, drukfout, door V overgenomen.

36. Versta: Zoals b.v. kleyn Harmen. Onghevreest is hier wel een stoprijm met de betekenis: voorwaar; vgl. onbeducht b.v. n^o 51, vs. 20, 56, vs. 74.

39: De vrome burger wordt hier niet geraakt, niet bedoeld, maar (dan) enz.

43. Wie Jan van Mille was, weten wij niet.

46. De dichter schijnt te bedoelen, dat Grobbendonck zelf de uitdaging had moeten aannemen. Maar deze was niet van Bréauté uitgegaan, maar van Leckerbeetgen. Of bedoelt hij, dat Grobbendonck zelf de gevangenen had moeten tegemoet gaan in plaats van een ander te sturen om ze te vermoorden?

51. de Stadt: de ruiters van de bezetting. De latere, die dit niet begrepen, maakten er den strijdt van.

56. Tusschen dit en het vorige vers hebben wij te denken: ‘waarmede hij te kennen wilde geven.’

[p. 81]

 

Na dat mijn 's Heeren Paert geschoten was,

 

Is hy flucx weer op een ander gheschreden,

 

En heeft so noch een weynich tijts ghestreden

60

Maar 't tweede Paert word' oock gheschoten ras

 

Op 't derde Paert hy niet komen en kost,

 

Maer heeft te voet wonder kloecheyt doen blijcken

 

Al had zijn volck het afwijcken begost,

 

So sach men den moet in hem niet beswijcken.

 

 

65

Maer siet hy street als een Romeyn toe staet

 

Met den zijnen, wonder heeft daer ghebleecken

 

Want hy noch mans en paerden heeft door steecken

 

En zijn Cosijn ^68. was oock een trou Soldaet,

 

Noch meer met hem streden als Helden koen

70

Hadden al de Francoysen trou ghebleven

 

Zy souden daer bedreven hebben doen

 

Dat in Kronijcken waerdich waer beschreven.

 

 

 

Neemt een voorbeelt aan de Orangie bloem,

 

Die inden Thuyn bloeyt lieffelijck ghepresen

75

Den Thuyn is soet, int Bos ist wreet om wesen

 

Onsen Thuyn wachter ick Nassouwe noem,

 

Want hy houdt woort, in al 't geen dat hy doet,

 

Oock inden Krijgh sietmen hem niet verbloden

 

Een vyant is hy, van die storten bloet,

80

Niet hy, als zy, sal yemant t'onrecht dooden.

68. zijn Cosijn; ‘Breauté's neve Tibou’ ( Bor).