Geuzenliedboek

102.
Van de schoone Victorie van Leyden. ⁺

Op de wijse vanden 36. Psalm. Des Boosdoenders, etc.

Verheucht u nu, van vreucht ontspringt,
Een danckbaer Liedt van herten singt,
Ghy die waerheyt aenhanghet:
Want by ons wort nu rechtevoort
Een stem der blijschappen ghehoort,
Daer lang naer is verlanghet:
De Rechterhandt des Heeren sterck
Die heeft vertoont haer Wonderwerck,
Ghelijck by Ouden tijden,
Als hy zijn volck in haerder noot
Vrijdde van hongher, Sweert, en doodt,
En na druck gaf verblijden.

Een yeghelick is wel bekent,
Wat de Paus voor een Instrument ^14.
Sandt in de Nederlanden:
Na dat Duckdalba is gheruymt,
Als hy de selfde had gheschuymt ^17.,
Na Moort, Roof, ende Branden:

+ No. 102. Naar A. Verder in alle, behalve H. K. S. V. Bij V.L. XCVIII; Wackernagel n^o 76; Van Vloten II, 131.
De aangehaalde psalm is uit Datheen.
Vervaardigd blijkbaar onmiddellik na het ontzet, 3 October 1574.

14. Ook hier zien wij weer de voorstelling, dat Alva, Requesens enz. door de Paus hierheen gezonden werden. Men meende dan, dat de Koning door zijne omgeving buiten alle regeringszaken gehouden werd en verhinderd om naar de Nederlanden te gaan.

17. gheschuymt: leeg geplunderd.

[p. 234]

 

Twas de Milaensche Commandeur,

20

Die hier toe van hem kreech de keur,

 

Door zijn seer schalcke sinnen.

 

Duckdalvens handel was te wreet,

 

Dees veynsde dat hem sulcks was leet,

 

Hy woldt met list beghinnen.

 

 

25

Wat hy daer door in Zeelant wrocht,

 

Hebben sijn Spangiaerts wel besocht ^26.,

 

Dat sy daer niet meer comen:

 

Dies heeft hy weer int lest van Mey,

 

Sijn nieu aenslaghen driederley

30

Op Hollant voorghenomen:

 

Om de Maes was den eersten list: ^31.

 

Dan desen aenslach is ghemist,

 

Gods hant heeft hem gheslaghen:

 

In Noorthollant oock desgelijck, ^34.

35

Daer seer veel dooden op den dijck,

 

End in de slooten laghen.

 

 

 

Den derden aenslach heeft ghehadt

 

Leyden, die wel vermaerde Stadt,

 

Dees wert weder belegen:

40

Want hy wist dat daer op dat pas

 

Coorn noch Krijchsvolck in en was,

 

Om zijn macht te staen teghen:

 

Sijn grof gheschut hy achter liet:

 

Want daer met (wist hy) had hy niet:

45

Dies wou hy de Stadt dwinghen

 

Met hongernoot, sonder gewelt,

 

End heeft het oock also bestelt

 

Datmen daer niet const bringhen.

 

 

 

De Prins en Staten sloten raet

50

Die vreemt scheen, nochtans van dees daet

 

Salmen duysent Jaer spreken:

 

Den IJsseldijck kreech menich Gat,

 

De Maesdijck wert ghesteken plat ^53..

 

Twater quam in ghestreken:

26. besocht: ondervonden. De verzen zien op de inneming van Middelburg en de pogingen tot ontzet.

31. Vermoedelik wordt met deze aanslag op de Maas bedoeld het plan van de Koning, om met een vloot, zoals Hooft zegt, ‘zich meester van Maaz' en Zuiderzee te maaken, en aan Holland de keel toe te binden’, al was dit plan ook van veel wijder strekking. Uitvoerig hierover Bor I, 523 vlgg. Daartoe was men in het voorjaar in Spaanse havens bezig toebereidselen te maken, ‘maar in de zomer verrookte dit bestek, door 't smelten des heirs aan den bloedtgang, die 'er onder quam, en zelf den Ammiraal Pedro Melenda meesleipte’( Hooft IX, 337). Mogelik dat de aanval van Chiappin Vitelli op Gorkum en Woudrichem bedoeld wordt, die echter niet geheel mislukte.

34. Dit is de inval van Chevreaux in Noord-Holland en de mislukte aanval op Purmerend, waarbij, volgens Hooft, ‘de Baroen, eerlang, by de tweeduizent van de zynen, zoo hier, zoo daar verslaagen oft verzoopen liet.’

53. ghesteken plat: afgegraven.

[p. 235]

55

Hollant toonde zijn watercracht,

 

Zeelant heeft zijn hulp by gebracht,

 

Door Volck, en schoon scheeps stucken,

 

Besot den vermaerden Krijchshelt

 

Begaf sick op het Watervelt,

60

God liet het hem gelucken.

 

 

 

Als Rabsakes sprack den vyant: ^61.

 

U en can comen gheen bystant,

 

Leyden ghy moet versmooren:

 

Cont ghy de Sterren grijpen wel, ^64.

65

So can het water oock seer snel

 

Tot voor u Stadt doorbooren:

 

Dit dede sommige doen clacht,

 

De Satan rockte den tweedracht,

 

Tversoeck was swaer om lijden: ^69.

70

Want vele waren sonder broot,

 

De Peste was daer oock seer groot,

 

Doch Godt die holp hen strijden.

 

 

 

De wint blies so voor Soetermeyr

 

Dat van daer weeck des vyants Heyr,

75

En quam tot Soeterwoude:

 

Hier heeft de Heer sienlick ghetoont,

 

Dat hy zijn volck in noot verschoont,

 

End uut last helpt benoude.

 

Hy gaf wint, reghen, met Springvloet,

80

En benam den vyant den moedt,

 

Die naeckt is wech gheloopen:

 

Veel huysen stack hy inden brant,

 

Doch waer hy weeck vont Gods hant, ^83:

 

Doodtlick moest hijt ontloopen.

 

 

85

In Octobri den derden dach,

 

Boisot men met zijn Schepen sach

 

Binnen de Stadt van Leyden:

 

De hongerighen creghen spijs,

 

Den Heer die sy danck ende prijs,

90

Diese hen cost bereyden:

 

Natuere creech weer haren eysch,

 

Sy werp van haer het Peerden vleysch,

 

Broot had sy moeten derven,

 

Den tijt van seven Weken lanck,

95

Water was meest gheweest den dranck ^95.

 

Waer door veel moesten sterven.

61. Vgl. 2 Koningen XVIII, waar Rabsake, de veldheer van Sanherib van Assyrië, Hizkia tracht over te halen tot onderwerping, omdat hij tegen Sanherib van zijn God geen hulp kan verwachten.

64. Dezelfde overlevering vindt men enigszins afwijkend o.a. bij Hooft: ‘de beleggers zwetsten, Eerder zouw men de sterren met de handt bereyken, dan de stadt uit de hunne breeken’.

69. De beproeving was zwaar te dragen.

83: Waar hij week, vond hij Gods wrekende hand. Het ontbreken van het tweede hy is geen drukfout, maar een syntactiese eigenaardigheid.

95. Men dronk in die tijd nooit water, omdat dit voor ongezond gehouden werd. Zelfs de zwaarste gevangenen zaten op bier en brood.

[p. 236]

 

Doet op tghesicht, wreede Tyran,

 

Siet hoe de Heere helpen can

 

Daer gheen hulp is voor ooghen:

100

O Moortdam ^100. blijft niet langher blint

 

Verderft doch niet uus kindes kint,

 

Hebt met hen mededooghen:

 

Keert u in tijts, eer ghy vergaet,

 

Den Heer niet langher teghenstaet,

105

Aenmerckt zijn cracht en gaven:

 

Heel Nederlant siet dees oock aen

 

Wilt handen aen den ploech nu slaen,

 

En blijft niet langher Slaven.

 

 

 

Ghy hebt aen ons cleyn Lant gespoort,

110

Wat hulpe dat Godt by zijn Woort

 

Ghedaen heeft dees drye Jaeren.

 

Hangt dat dan oock aen onvertsaecht,

 

Voor tvaderlant u strijdtbaer draecht

 

Afgodes dienst laet varen.

115

Leght by het vyer niet langher Hout,

 

En ghelooft my, tsal worden kout:

 

Ja tsal gheen vyer meer blijven:

 

Wilt ghy dat dit plat sy ghestelt,

 

Gheeft den Tyran langher gheen ghelt,

120

Ghy sult hem wel verdrijven.

 

 

 

De Prins ^121. die ons hulp is gheweest,

 

Sterckt u, end ons, met sijnen Gheest,

 

Dat wy na zijn Woort leven:

 

Danck sy de hoochste Majesteyt

125

Van nu tot in der eewicheyt

 

Van dat hy heeft ghegeven:

 

Ons Prince sy door zijns Soons Bloet,

 

Van hem tot alder tijt behoet:

 

Hy stercke oock tsLants Staten

130

Met een volstandich vast ghemoet,

 

Teghen den Vyant seer verwoet

 

Die hem en zijn Woort haten. ⁺

100. Moortdam. B en alle andere Amsterdam.

121. De Prins: God.

+ In CC en DD staan hieronder nog de volgende verzen:

Hier scheen nu Leydens val voor haer te zijn geboren,
Maer Godt die Eeuwig Leeft, aensag haer vromigheyd;
En wilde niet, dat soo zijn Volck sou gaen verloren,
Daerom heeft Hy haer weer de Vryigheyd bereyd.