Geuzenliedboek

99.
Corts daer na, als desen aenslach geeyndicht was, heeft de Heere van Lumme dit oorlof Liedeken ghemaeckt, ende int vertrecken laten uutgaen.

Een Liedt des Welghebooren Edelen Heeren ende Graven vander Marck, Vrijheere van Lumme etc. ⁺

Op de wijse: Wilhelmus van Nassouwe.

Tfy u ghy Afgodisten
Die Gods Raet wederstaen:
Ja meer met den Papisten ^3.
Dan met tPrincelick graen ^4.:
Dunckt u niet Godt salt wreken,
En brenghen aen den dach,
U valsche loose treken?
U naect eewich gheclach.

Schaemt u het boos hantieren ^9.,
Ghy Hypocrijten quaet,
U loghenen versieren ^11.,
En sit in des Landts Raedt: ^12.
Gheveynst zijn u Raedtslaghen
Ghy Achitopels ^14. bloet,
Ghy sult als Aman ^15. beclaghen
De boosheyt die ghy doet.

+ No. 99. Naar A. Verder in E.I.J.L-R.T.U.W-DD. Bij V.L. LXXX; Van Vloten II, 94.
In A volgt dit lied op n^o 97, doordien n^o 98 daar ontbreekt.
Het lied is vervaardigd 5 Junie 1574, zoals het ongetwijfeld autentieke onderschrift aangeeft. Dat het niet door Lumey zelf, maar door een van zijn aanhangers gedicht is, is duidelik.
Lumey was in het begin van 1573, tengevolge van een twist met de Staten van Holland, gevangen genomen, maar kort daarna weer vrijgelaten. Van Groningen, Geschiedenis der Watergeuzen, bl. 464, vermoedt waarschijnlijk wel terecht, dat dit lied vooral gericht is tegen de beide burgemeesters van Delft, die de voornaamste aanklagers van Lumey waren, en die even voor de inneming van Haarlem naar de Spanjaarden overliepen. Na nog heel veel twisten verliet hij in Mei 1574 het land en keerde naar zijn bezittingen in Luik terug.

3. In dit vers ontbreekt naar onze opvatting het werkwoord. Wij zullen wel staen, het twede deel van wederstaen in het vorige vers, hier als gezegde er bij denken moeten. De zin is dus: gij die meer bij de Papisten dan bij de Prins staat, meer hun partij houdt.

4. graen: kern, keur; tprincelick graen: de voortreffelike prins.

9. het boos hantieren: uw kwade handelingen.

11. versieren: verzinnen.

12. Terwijl gij nog wel enz.

14. Achitopel: de raadsman van David, die tot Absalon overliep. Vgl. II Sam. XV, vooral het laatste vers: ‘Ende in die dagen was Achitophels raet, dien hij riedt, als of men na Godts woort gevraeght hadde: Alsoo was alle Achitophels raet, soo by David, als by Absalon.’ Achitophels worden dus zij genoemd, die valse raad geven en zich daarbij beroepen op God, of Gods woord. Dit laatste naar aanleiding van de woorden van het aangehaalde vers.

15. Aman: Haman, uit het boek Esther.

[p. 226]

 

Ghy soect des Graven leven,

 

Op dat ghy sout te bet

 

Die Landen bringhen in sneven ^19.

20

Door u trouloos opset:

 

Ende hebt den Prins ghesworen,

 

Maer uwen Eedt is vals,

 

Ghy soect den Edelen gheboren

 

Te bringhen om den hals.

 

 

25

Ghy sitt als Potentaten

 

In des Lants Regiment:

 

Maer Monicken, Papen, Prelaten

 

Maken u sienden blent:

 

Daerom zijt ghy Partije ^29.

30

Den cloecken Grave, maer

 

Al u Verraderije

 

Sal comen noch openbaer.

 

 

 

Ghy hebt het Landt tot schande

 

Den Alff ^34. ghepresenteert

35

Te leveren in zijn handen,

 

Sulcks was ghepractiseert:

 

Daerom quam hy ghevloghen

 

Naer Haerlem, soot wel scheen, ³⁸

 

Daer was de Prins bedrogen

40

Van boven tot beneen.

 

 

 

Ghy zijt het Lant seer schadich

 

Tis jammer dat ghy leeft,

 

De Prince end Grave ghenadich

 

Met al die hem aencleeft ^44.

45

Dacht ghy toch al waerachtich,

 

Ter Vleeschbanck ^46. hebben bracht:

 

Maer Godt die Heer almachtich

 

Heeft voor ons wel ghewacht.

 

 

 

Waer uwen dienst ghetrouwe,

50

Somen van sulcken leest: ^50:

 

Graef Lodewijck van Nassouwe,

 

Waer langh int Landt gheweest,

 

Den Duck met zijn Bloethonden

 

En hadde dy niet gheschilt ^54.:

55

Waerdy ghetrou ghevonden,

 

Het Lant waer al ghestilt.

 

 

 

Ghy bindt u selven strecken

 

Daer ghy in vallen sult,

 

Hy ^59. sal u quaet ontdecken

60

Wanneer den tijt vervult:

 

Ghy sult u noch voor hem schamen,

 

Laet hem comen int parck ^62.,

 

Den Edelen Heer van Namen,

 

Den Grave vander Marck,

 

 

65

Daerom Edel Heer verheven

 

Schaft eenen goeden moet:

 

Godt sal sparen u leven

 

Spijt u Vyanden verwoet:

 

En sal u sterckheyt gheven,

70

Door zijn ghenade groot,

 

Op dat door u beseven ^71.,

 

Wy comen uut der noot ^72..

 

 

 

Al was David verdreven

 

Door Sauls hooghen moet:

75

Nochtans sachmen tlot keeren

 

De welcke lach onder voet:

 

So sullen sy oock beclaghen,

 

Aenmerckt wel mijn vermaen,

 

Dat zijt dorsten ghewaghen

80

U Edelheyt te vaen.

19. in sneven: ten val.

29. partije: tegenstander.

34. Den Alff: De gewone woordspeling, waarbij Alva als een alf, een boze geest wordt voorgesteld.

38 vlgg. Dit ziet op Lumey's mislukte poging tot ontzet van Haarlem de 12 December 1572. Met de prins wordt dus hier en later Lumey, als vrijheer, bedoeld.

44. Dit zal wel zien op Barthold Entens, die tegelijk met Lumey met de Staten in strijd geraakt was, en ook was gevangen genomen.

46. Ten vleeschbanck: ter slachtbank, ter dood.

50: Zoals men verneemt van Lumey en zijn volgelingen.

54. gheschilt: gevild, uitgeplunderd.

59. Hij: Lumey. Deze had nl. een uitvoerige verdediging geschreven.

62. parck: strijdperk. Waarschijnlik wordt hier wel bedoeld: een regelmatige rechtbank.

71. beseven: begrepen, overdacht. Het zal hier wel niets dan een stopwoord zijn. Anders zou men moeten verklaren: door u na rijp beraad.

72. noot. A doot, blijkbaar drukfout, ook in geen der andere.

[p. 227]

 

Sy hebben veel quaets ghebrouwen

 

Door haer gheveynstheyt groot:

 

Oock Mannen ende Vrouwen

 

Ghebracht in lijden groot ^84.:

85

Eer tLant sal sijn in vreden

 

Tsal costen menighen Man:

 

Daerom met ons ghebeden

 

Laet ons Godt roepen aen.

 

 

 

Bidt voor den wel ghesenden ^89.

90

Prince seer vermaert,

 

En Heeren in allen enden ^91.

 

Daer Gods Woort wort verclaert:

 

Den Graef vander Marck ydoone,

 

Den Palsgraef op den Rhijn: ^94.

95

Voor Enghelant die Croone

 

Mach wel ghebeden zijn.

 

Den 5. Junij 1574.

84. groot. I.J.L.M snoot.

89. ghesenden: gezinde.

91. In I.J.L.M staat boven deze strophe Prince.

94. Bedoeld wordt wel Christoffel van de Paltz, die als generaal der ruiterij deelnam aan de inval van Lodewijk in 1574 en in de slag bij Mook, 14 April, sneuvelde. In Juni wist men dat blijkbaar in Holland nog niet. Vgl. Bor I, 491, die na 't vermelden van 't sneuvelen van Lodewijk, Hendrik en Christoffel zegt: ‘maer omdat men haer lichaem onder de gene die in den slag gebleven waren, niet bekennen en konde, so heeft men eerst seer sterck vermoeit datse ontkomen waren, maar als sy niet te voorschijn quamen, so liep de fame lange dat sy gevangen weg gevoert waren, twelk de Palsgrave Frederik, vader van den voornoemden Hertog Christoffel beweegt heeft, aen den groot Commandeur te zenden, versoekende synen sone te hebben’ enz. Misschien wordt ook Frederik, Christoffels vader, zelf bedoeld.